Bệnh zona thần kinh ở mặt: Nguyên nhân, biểu hiện, cách chữa trị

Bệnh zona thần kinh ở mặt có thể khiến người bệnh gặp nhiều biến chứng khác nhau tùy thuộc vào vị trí virus tấn công vào các dây thần kinh trên vùng mặt người bệnh. Theo CDC Hoa Kỳ, cứ 3 người lớn thì sẽ có 1 người mắc bệnh zona thần kinh tại một thời điểm nào đó trong đời.

Bệnh zona thần kinh ở mặt là gì?

Bệnh zona thần kinh là bệnh nhiễm trùng thần kinh do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh ở mặt là do VZV tấn công trực tiếp vào các dây thần kinh trên vùng mặt, chủ yếu ở một nửa mặt, xung quanh mắt, miệng, mũi, lây lan từ tai, đôi khi trong một số trường hợp bọng nước còn xuất hiện trong khoang miệng. Bệnh bắt đầu từ khi xuất hiện các triệu chứng đầu tiên cho đến có phát ban và bọng nước trong khoảng 7-10 ngày và mất thêm khoảng 2-4 tuần để các vết thương lành lặn và người bệnh phục hồi sức khỏe hoàn toàn.

Bệnh zona thần kinh ở mặt không những khiến người bệnh trải qua các cảm giác đau đớn, bỏng rát, khó chịu, gây mất thẩm mỹ mà đôi khi còn để lại di chứng nặng nề suốt đời như mù vĩnh viễn. Hiện nay, không có cách để phòng ngừa bệnh zona ở mắt. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp hạn chế thời gian nhiễm trùng và các biến chứng của bệnh, bao gồm cả biến chứng đau dây thần kinh sau zona.

Nguyên nhân bị zona ở mặt

Nguyên nhân bị zona ở mặt được xác định là do virus Varicella-Zoster (VZV). Thông thường ở người có tiền sử mắc bệnh thủy đậu, sau khi khỏi bệnh, virus bị hệ miễn dịch ức chế hoạt động nhưng vẫn tồn tại âm thầm ở các hạch thần kinh nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm sau đó. Khi người bệnh thường xuyên căng thẳng, suy nhược cơ thể, sức đề kháng cơ thể suy giảm, VZV mới hoạt động trở lại và gây bệnh zona thần kinh.

Phát ban và bọng nước ngoài xuất hiện ở tứ chi, vùng lưng, vùng liên sườn thì cũng xuất hiện trên mặt, gọi là zona thần kinh ở mặt. Đặc trưng tổn thương này chỉ nằm ở một bên mặt, rất hiếm khi xuất hiện ở cả hai bên.

Triệu chứng đầu tiên người bệnh cảm nhận được là châm chích, nóng rát, ngứa ran ở toàn bộ vùng mặt, Sau đó, phát ban xuất hiện và hình thành bọng nước chứa đầy chất lỏng thành từng chùm, cụm, mảng như chùm nho. Theo thời gian, bọng nước vỡ, rỉ dịch, khô dần và kết vảy.

Biểu hiện của zona ở mặt

Bệnh zona thần kinh ở mặt có thể làm ảnh hưởng đến chức năng của mắt, thậm chí là gây mù vĩnh viễn nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp. Khi VZV tấn công trực tiếp vào các dây thần kinh trên mặt, người bệnh sẽ có những biểu hiện rất đặc trưng trên gương mặt như:

• Vùng da tổn thương trở nên rất nhạy cảm, người bệnh sẽ cảm nhận được sự nóng ran, bỏng rát, đau đớn, châm chích
• Cơn đau xuất hiện dọc theo dây thần kinh trên mặt và trở nên trầm trọng ở những người lớn tuổi, cơn đau xuất hiện liên tục hoặc ngắt quãng,
• Phần da trên mặt sẽ xuất hiện phát ban màu hồng và bọng nước tụ lại thành từng mảng chùm, mảng, cụm như chùm nho.
• Các bọng nước căng, tròn và chứa đầy dịch bên trong. Sau vài ngày bọng nước sẽ vỡ ra, khô và kết thành vảy
• Người lớn tuổi nếu mắc zona thần kinh ở mắt càng nặng hơn và các cơn đau dây thần kinh dai dẳng suốt nhiều năm, thậm chí là suốt đời.
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải, đau đầu, sốt, ớn lạnh, nhạy cảm với ánh sáng (chứng sợ ánh sáng).

⇒ Tham khảo thêm: Bị zona có ngứa không? Nguyên nhân và cách giảm ngứa hiệu quả

Biến chứng bệnh zona thần kinh ở mặt

Vùng mặt là bộ phận có cấu đặc biệt và nhạy cảm của cơ thể con người, do đó zona thần kinh xuất hiện tại vị trí này sẽ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng về sức khoẻ và tâm lý. Đặc biệt, nếu không can thiệp điều trị sớm, bệnh sẽ khó kiểm soát, khắc phục và để lại di chứng nặng nề suốt đời

Biến chứng zona thần kinh ở mắt

Zona thần kinh ở mắt là một tình trạng bệnh đặc biệt nghiêm trọng. Virus Varicella-Zoster xâm nhập và tấn công đến tất cả các bộ phận của mắt bao gồm giác mạc, thủy tinh thể và võng mạc kể cả các tế bào cảm quang nhạy cảm với ánh sáng.

Bọng nước zona thần kinh ở mắt tập trung chủ yếu ở mí mắt, xung quanh mắt, cánh mũi, lan rộng ra chân mày gây đỏ, đau, sưng tấy, cộm, nhức mắt. Trong một vài trường hợp, người bệnh còn cảm giác tê liệt vùng da bị tổn thương kèm chảy nước mắt sống, loét vùng da quanh mặt và trở nên nhạy cảm với ánh sáng.

Biến chứng zona thần kinh ở tai

Zona thần kinh ở tai thường xuất hiện gần hoặc trong tai, vành tai theo sự phân bố của các dây thần kinh và gây ra các vấn đề liên quan đến tai như đau tai nặng, ù tai, suy giảm thính giác, yếu cơ mặt, liệt mặt tạm thời hoặc vĩnh viễn, chóng mặt kéo dài. Những triệu chứng này đôi khi tồn tại rất lâu sau khi hết phát ban và bọng nước, thậm chí có thể trở thành di chứng suốt đời.

Biến chứng zona thần kinh ở miệng

Zona thần kinh ở miệng là tình trạng các bọng nước li ti xuất hiện ở xung quanh miệng, viền môi, thậm chí là trong khoang miệng. Trong một số trường hợp, các bọng nước này lây lan sang những khu vực lân cận như cằm, má và mũi. Nếu phát ban và bọng nước zona thần kinh xuất hiện trong miệng sẽ khiến người bệnh gặp nhiều đau đớn trong việc giao tiếp, ăn uống, thay đổi khẩu vị, ảnh hưởng nhiều đến quá trình sinh hoạt hàng ngày.

Hội chứng Ramsay Hunt

Khi VZV tấn công vào một trong các dây thần kinh ở mặt gần tai, thường các dây thần kinh sọ thứ VII, dây thần kinh sọ khác cũng có thể bị ảnh hương như dây thần kinh số VIII, IX, V, VI và gây ra hội chứng Ramsay Hunt. Phát ban và bọng nước bao phủ phần ngoài của tai và ống tai ngoài, gây yếu cơ mặt, liệt hoặc liệt một bên mặt. Đôi khi, tổn thương cũng có thể lan đến miệng và phần trên cổ họng khiến người bệnh gặp khó khăn khi nói, mỉm cười và nhắm mắt. Biến chứng ù tai, giảm thính lực và chóng mặt có thể xuất hiện và tồn tại vĩnh viễn nếu tình trạng này không được điều trị.

Đau dây thần kinh sau zona

Đau dây thần kinh sau zona là biến chứng phổ biến nhất của những người mắc bệnh zona thần kinh. Đây là tình trạng gây đau ở vùng da từng bị tổn thương, cơn đau dai dẳng có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí là suốt đời.

Các nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ mắc biến chứng đau sau zona thần kinh (được hiểu là đau ít nhất 90 ngày) sẽ tăng dần theo tuổi. Cụ thể những người dưới 60 tuổi tăng 5%, những người từ 60-69 tuổi tăng lên 10% và tăng đến 20% ở những người từ 80 tuổi trở lên. (2)

Chẩn đoán và điều trị zona thần kinh ở mặt

Nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bệnh zona thần kinh ở mặt, người bệnh cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được thăm khám và can thiệp điều trị càng sớm càng tốt, tránh các biến chứng nguy hiểm. Các bác sĩ sẽ chẩn đoán bệnh zona thần kinh trên mặt bằng cách thực hiện khám lâm sàng thực thể. Trong một số trường hợp có thể lấy mẫu da, chất dịch từ bọng nước để kiểm tra thêm dưới kính hiển vi nếu vẫn chưa xác định được nguyên nhân gây bệnh.

Phòng ngừa bệnh zona thần kinh mặt

Các Tổ chức Y tế khuyến cáo cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh zona thần kinh mặt là tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu. Bởi một người chưa tiêm vắc xin hoặc tiền sử chưa từng mắc bệnh, nếu nhiễm virus virus Varicella-Zoster có nguy cơ cao mắc bệnh thủy đậu và tiến triển thành zona thần kinh khi gặp yếu tố thuận lợi.

Bên cạnh đó, người lớn từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch do bệnh lý hoặc các thuốc điều trị…) cũng cần tiêm vắc xin zona để phòng bệnh. Vắc xin Shingrix được chỉ định chủng ngừa cho người lớn từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh zona, áp dụng phác đồ tiêm 2 liều tiêm có khoảng cách cụ thể như sau:

Đối với người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc Zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị …)

Lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1

Đối với người từ 50 tuổi trở lên (hệ miễn dịch bình thường)

Lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1

Ngoài ra, người bệnh cần lưu ý che chắn kỹ các vết phát ban và bọng nước trên cơ thể, hạn chế tiếp xúc với những người có nguy cơ cao dễ mắc bệnh. Tuyệt đối không chà xát mạnh hoặc gãi lên vùng da bị tổn thương. Cần tới khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị thuốc kháng virus càng sớm càng tốt, kiểm soát các biến chứng có thể xảy ra.

Người chăm sóc cần thận trọng để tránh bị lây bệnh thông qua việc tiếp xúc với chất dịch từ bọng nước bị vỡ trên da của người mắc bệnh zona thần kinh ở mặt. Nếu bọng nước hình thành trong khoang miệng, VZV sẽ lây truyền qua các giọt bắn khi người bệnh nói chuyện, ho hay hắt hơi. Vệ sinh sạch sẽ tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn trước và sau khi chăm sóc vết thương cho người bệnh. Nếu có thể, cần thiết sử dụng găng tay y tế để hạn chế sự tiếp xúc với chất dịch từ các bọng nước bị vỡ.

⇒ Tham khảo thêm: Zona ở môi (miệng): Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Trên đây là những thông tin tổng quan về bệnh zona thần kinh ở mặt. Có thể thấy, bệnh gây ra nhiều biến chứng nghiêm trong nên việc chủ động thăm khám và điều trị ngay khi xuất hiện các biểu hiện đầu tiên là rất cần thiết.