Bị khỉ cắn có sao không? Có cần chích ngừa không?

Bị khỉ cắn có sao không? Có phải chích ngừa hay không? Cùng chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng VNVC tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.

Bị khỉ cắn có sao không?

Bị khỉ cắn có thể gây nhiễm trùng, lây bệnh dại hoặc virus herpes B nguy hiểm. Cần rửa vết thương ngay và đến cơ sở y tế để xử lý, tiêm phòng càng sớm càng tốt.

Dù loài khỉ mang những đặc tính thông minh và gần gũi với người, nhưng cũng là loài vật mang nhiều mầm bệnh đe dọa sức khỏe con người nếu bị chúng cắn. Những tổn thương và nguy cơ về sức khỏe mà con người phải đối mặt nếu bị khỉ cắn cụ thể như sau:

1. Tổn thương vật lý

Khỉ với hàm răng sắc nhọn, lực cắn mạnh có thể tạo thành các vết thương sâu và chảy máu trên da. Các vết cắn từ khỉ có thể gây tổn thương về mặt vật lý nghiêm trọng, không chỉ đau đớn mà còn cần sự can thiệp của y tế để giúp người bệnh phục hồi.

Trên thế giới, các vết cắn của động vật rất phổ biến và có thể gây ra tỷ lệ mắc bệnh đáng kể. Khoảng 10% vết thương do động vật cắn cần được chăm sóc y tế, khâu vết thương, chăm sóc và theo dõi. Khoảng 1 - 2% người bệnh phải nhập viện. Tại Hoa Kỳ, động vật cắn gây ra 20 - 35 ca tử vong hàng năm, chủ yếu ở nhóm đối tượng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

2. Phản ứng dị ứng hoặc tâm lý

Trong một số trường hợp, người bị khỉ cắn có thể gặp các phản ứng dị ứng, bao gồm: Ngứa, đỏ, hay sưng đau tại vết thương. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các thành phần enzyme trong nước bọt của khỉ. Ngoài ra, khỉ cắn còn gây ra những tác động đến tâm lý. Đó là sự hoảng sợ, lo lắng về nguy cơ nhiễm trùng hay những bệnh lây truyền khác thông qua vết cắn. Sợ hãi kéo dài có thể ảnh hưởng đến chất lượng sống của nạn nhân nếu không được bác sĩ tư vấn và xử trí vấn đề kịp thời.

3. Nhiễm trùng

Bị khỉ cắn có sao không? Người bị khỉ cắn có nguy cơ nhiễm trùng cao và nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác lây truyền qua vết cắn. Người bị cắn chỉ không nhiễm trùng nếu vết cắn không làm rách da. Nếu vết trầy xước nhỏ, có nguy cơ nhiễm trùng ít. Còn với những vết cắn nghiêm trọng, tạo thành vết cắt, chảy nhiều máu sẽ có nguy cơ nhiễm trùng cao.

Vết cắn bị nhiễm trùng sẽ có biểu hiện sưng, đỏ, viêm, đau. Ngoài ra, tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng có thể khiến bệnh nhân căng cứng tại chỗ hay gần vết cắn, rỉ dịch hay dịch mủ từ vết cắn, mất khả năng cử động bàn tay hoặc các ngón, khó thở, tê quanh chỗ cắn, sốt, yếu cơ, run, mệt mỏi... (1)

Nên đến gặp bác sĩ ngay sau khi bị khỉ cắn để được tư vấn tiêm chủng phù hợp, không nên chờ đến khi có biểu hiện nhiễm trùng. Nếu sau khi đã được điều trị, nhưng tình trạng đâu, sưng viêm không thuyên giảm hoặc trở nên nặng hơn, bệnh nhân cần tái khám để được chỉ định điều trị phù hợp.

4. Nguy cơ mắc bệnh dại

Theo chuyên gia, khỉ cắn chiếm 2 - 21% vết thương do động vật cắn và là nguyên nhân phổ biến thứ 2 sau chó cắn. Người bị khỉ cắn, cào có nhiều nguy cơ mắc bệnh, trong đó dại là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng dẫn đến tử vong.

Các nghiên cứu y khoa cho thấy, khỉ và nhiều loài động vật hoang dã như dơi, chuột... cũng có thể mang virus dại (virus Lyssavirus) chứ không riêng gì chó, mèo. Mầm bệnh tồn tại nhiều trong nước bọt của khỉ và lây sang cho con người thông qua vết cắn, cào. Virus Lyssavirus sau khi xâm nhập cơ thể có thể dẫn đến nhiễm trùng não và thần kinh trung ương nghiêm trọng.

⇒ Tham khảo thêm: Bị chuột cắn có nên tiêm phòng dại không?

Bệnh dại một khi lên cơn gần như không thể chữa được. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh phổ biến trên toàn thế giới và mỗi năm có hơn 10 triệu người bị súc vật nghi hoặc đã bị dại cắn phải tiêm dự phòng vắc xin và huyết thanh. Trong đó, có 60.000 - 70.000 người tử vong, phần lớn ở các quốc gia nhiệt đới nơi có 3/4 dân số thế giới đang sinh sống.

Tại nước ta, bệnh này có mặt hầu hết các tỉnh thành. Từ năm 2010, bệnh có xu hướng gia tăng khi mỗi năm có 70 - 110 người bệnh tử vong. Nguyên nhân gia tăng là do công tác quản lý vật nuôi hay giết mổ, hay như các gia đình thực hiện chưa tốt việc tiêm chủng phòng bệnh cho vật nuôi. Bên cạnh đó là sự chủ quan của người dân.

5. Nhiễm trùng uốn ván

Trực khuẩn uốn ván tồn tại trong môi trường yếm khí như đất, cát, đất phân bón, vật dụng sinh hoạt như kéo, dao, kim rỉ sét. Mầm bệnh có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương dù rất nhỏ, dẫn đến tình trạng tăng trương lực, co cứng cơ, suy hô hấp và tử vong. Ước tính tỷ lệ tử vong do uốn ván có thể từ 10 - 90%.

Trong khi đó, vết cắn của khí có thể gây xước da, chảy máu, tạo điều kiện cho trực khuẩn uốn ván xâm nhập, tấn công hệ thần kinh và gây bệnh. Do đó, khi có vết thương, mọi người cần rửa thật sạch rồi đến các cơ sở y tế để được thăm khám, xử trí, điều trị hoặc chỉ định tiêm uốn ván nếu cần.

6. Nhiễm virus Herpes B

Virus B (hay virus herpes simiae) là virus herpes thường được tìm thấy ở khỉ Macaca - loài khỉ hoang dã thường gặp ở Hồng Kông. Virus B có trong nước bọt, nước tiểu và phân của khỉ Macaca. Hầu hết khỉ nhiễm bệnh thường không biểu hiện triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ.

Nhiễm virus B ở người rất hiếm, chỉ khoảng 50 trường hợp nhiễm virus được ghi nhận trên toàn cầu từ năm 1932. Nhiễm trùng ở người được báo cáo tại các quốc gia Hoa Kỳ, Canada, Trung Quốc và Nhật Bản chủ yếu do khỉ cắn, cào.

Người nhiễm mầm bệnh thường xuất hiện các triệu chứng tương tự cúm như sốt, ớn lạnh, đau cơ, mệt mỏi, đau đầu. Sau đó là tổn thương da mụn nước tại vết cắn. Khi bệnh tiến triển virus có thể lan đến hệ thần kinh trung ương dẫn đến đau, ngứa, tê gần vết thương, các vấn đề phối hợp cơ bắp, tổn thương hệ thần kinh và thậm chí tử vong. (2)

Bị khỉ cắn có phải chích ngừa không?

Người bị khỉ cắn nên đến các điểm tiêm chủng càng sớm càng tốt để bác sĩ kiểm tra vết thương trực tiếp và chỉ định tiêm huyết thanh, vắc xin phòng dại, vắc xin uốn ván. Không nên chờ theo dõi sức khỏe của con khỉ, sẽ làm lỡ “thời gian vàng” điều trị dự phòng sau phơi nhiễm. Mặt khác, việc theo dõi tình trạng của khỉ hoang dã rất khó khăn.

1. Tiêm phòng vắc xin dại

Vắc xin phòng bệnh dại cần được tiêm ngay sau khi bị khỉ cắn, vì virus có tốc độ nhân lên rất nhanh và di chuyển dọc theo các dây thần kinh tiến thẳng lên não với tốc độ 12 - 24 mm mỗi ngày. Nếu chậm tiêm chủng, mầm bệnh có thể lây nhiễm toàn bộ cơ thể, từ đó có nguy cơ phát bệnh và tử vong cao hơn nhiều lần.

Hiện nước ta đang sử dụng các loại vắc xin phòng dại nhập khẩu, thể hệ mới bao gồm Verorab (Pháp), Abhayrab (Ấn Độ) với độ tinh khiết cao, an toàn, ít phản ứng bất lợi. Vắc xin phòng này được sản xuất từ tế bào vero với quy trình khép kín, kiểm soát nghiêm ngặt về độ tinh khiết, đảm bảo các tiêu chuẩn do WHO đề ra. Nhà sản xuất cũng không sử dụng các chất bảo quản như thủy ngân (thimerosal) nên các tác dụng phụ tại chỗ như sưng, đau sẽ giảm đi.

Vắc xin dại làm giảm đáng kể nguy cơ tử vong do căn bệnh này. Theo nghiên cứu năm 2000 trên 171 trường hợp bị động vật cắn, có vết thương độ III tại Trung Quốc. Sau khi tiêm vắc xin Verorab và huyết thanh kháng dại. Kết quả, vắc xin cho mức kháng thể đạt được nhanh và bền vững sau 7 ngày, 100% bệnh nhân vẫn sống sót dù vết thương nặng.

Vắc xin và huyết thanh kháng dại được chứng minh có tính dung nạp tốt, không quan sát thấy tác dụng phụ nghiêm trọng.

2. Tiêm phòng vắc xin uốn ván

Các vết thương do động vật cắn, cào cũng tiềm ẩn nguy cơ bệnh uốn ván. Do đó người thường xuyên tiếp xúc với động vật nên tiêm dự phòng cả hai loại vắc xin này. Vắc xin uốn ván có thể được tiêm chủ động hay tiêm khi có vết thương để chống phơi nhiễm.

Trong đó, việc tiêm chủ động phòng bệnh được khuyến khích hơn, bởi nha bào uốn ván có thể xâm nhập qua vết thương dù rất nhỏ. Khi xâm nhập có thể phóng thích độc tố lên hệ thần kinh và khiến bệnh nhân đối mặt với nguy cơ tử vong, cùng nhiều di chứng trầm trọng như rối loạn thần kinh thực vật, nhiễm trùng cơ hội, viêm phổi, cứng khớp, teo cơ.

Vắc xin uốn ván có hiệu quả phòng bệnh lên đến 95% khi tiêm đủ liều, đúng lịch. Theo thông tin kê toa từ nhà sản xuất, sau khi tiêm đủ liều người tiêm nên nhắc lại sau mỗi 10 năm. Hiện nước ta có nhiều loại vắc xin phòng uốn ván được chỉ định tiêm ngừa sau khi bị động vật cắn như vắc xin phối hợp phòng Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván, vắc xin Bạch hầu - Uốn ván hấp phụ... Theo các chuyên gia, vắc xin có thể tiêm chủng theo các nhóm tuổi như sau:

Trong trường hợp đã tiêm chủ động, tiêm đủ mũi thì khi có vết thương lớn cần tiêm nhắc lại 1 liều, không cần dùng Globulin miễn dịch hay huyết thanh uốn ván SAT.

Khi bị khỉ hoặc các động vật nghi khác cắn bạn có thể đến các cơ sở tiêm chủng của VNVC để tiêm vắc xin phòng bệnh. Hệ thống tiêm chủng VNVC luôn sẵn sàng vắc xin và hỗ trợ kịp thời.

Hướng dẫn các bước sơ cứu sau khi bị khỉ cắn

Sau khi bị khỉ cần, cần rửa sạch vết thương dưới vòi nước sạch liên tục trong ít nhất 15 phút, sau đó sát trùng vết thương và băng bó với băng gạc vô trùng. Dung dịch sát khuẩn vết thương có thể dùng cồn hay povidine mua ở các hiệu thuốc thông thường.

Đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để bác sĩ kiểm tra vết thương và đưa ra hướng xử trí phù hợp, đặc biệt là tiêm phòng dại, uốn ván hoặc các loại huyết thanh kháng độc tố nếu cần. Trong những ngày tiếp theo cần thường xuyên theo dõi tình trạng vết thương, nếu có dấu hiệu nhiễm trùng hay bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác cần tái khám để được bác sĩ kiểm tra, xử trí.

Cách phòng tránh bị khỉ cắn

Để phòng tránh bị khỉ cắn, bạn nên giữ khoảng cách an toàn với những chú khỉ. Nếu tiếp xúc với khỉ như vườn bách thú cần cánh xa lồng. Không tiếp xúc trực tiếp, cho khỉ ăn, hay vuốt ve khỉ đặc biệt là lúc chúng đang ăn vì có thể làm chúng cảm thấy bị đe dọa và tấn công.

Khỉ có thể trở nên bị kích thích, hung dữ, dễ cắn người nếu bị kích động, sợ hãi. Thay vào đó, khi đến những nơi có khỉ bạn nên tuân thủ các quy định về tương tác với chúng. Không nên mang đồ ăn thức uống khi tiếp xúc gần với khỉ vì chúng thường bị thu hút bởi thức ăn và có thể cắn bạn để đoạt lấy.

Bị khỉ cắn có sao không? Tóm lại, nếu bị khỉ cắn bạn có thể phải đối mặt với nguy cơ mắc nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như dại, uốn ván, virus Herpes B, nhiễm trùng, phản ứng dị ứng… hay thậm chí là tổn thương tâm lý. Để chủ động phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh do động vật hoang dã như khỉ, hay thậm chí vật nuôi như chó, mèo, bạn nên chủ động tiêm vắc xin để phòng bệnh.