Các phản ứng sau tiêm não mô cầu BC từ nhẹ đến nặng và cách xử trí

Vắc xin não mô cầu BC được phát triển đầu tiên tại Cuba để đối phó với một đợt dịch bệnh viêm màng não do não mô cầu nhóm B trong những năm 1980 tại quốc gia này. Sau đó vắc xin được áp dụng rộng rãi để chống lại bệnh não mô cầu huyết thanh nhóm B trên toàn thế giới. Vậy vắc xin não mô cầu BC được khuyến cáo nên tiêm cho đối tượng nào? Phản ứng sau tiêm não mô cầu BC biểu hiện ra sao? Cùng chuyên gia VNVC tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

Vắc xin phòng não mô cầu BC có an toàn không?

Theo các chuyên gia y tế, vắc xin phòng não mô cầu BC đảm bảo an toàn và hiệu quả chống lại vi khuẩn não mô cầu nhóm B và C thông qua các kiểm chứng, đánh giá và theo dõi có tính đối chứng của các cơ quan y tế uy tín. Vắc xin não mô cầu được nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng chặt chẽ qua nhiều giai đoạn trước khi chính thức được triển khai rộng rãi ra bên ngoài.

Cuối thập niên 1970, Cuba đối mặt với dịch viêm màng não do não mô cầu nghiêm trọng. Tỷ lệ mắc bệnh tăng từ 1,5/100.000 người (1978) lên 5,6/100.000 (1979), chủ yếu do nhóm huyết thanh C (50%) và B (35%), ảnh hưởng nặng nhất đến trẻ 10 - 14 tuổi và trẻ dưới 1 tuổi.

Năm 1979, Cuba triển khai chiến dịch tiêm chủng với vắc xin nhóm AC cho trẻ từ 3 tháng đến 19 tuổi, đạt tỷ lệ bao phủ 80%. Dù vậy, bệnh vẫn gia tăng, năm 1980 đạt 5,9/100.000 người, với 80% ca bệnh do nhóm huyết thanh B – loại mà thế giới chưa có vắc xin hiệu quả, gây tỷ lệ tử vong 10 - 25%.

Trước tình hình này, từ 1980-1986, các nhà khoa học Cuba phát triển thành công vắc xin dựa trên túi màng ngoài (OMV), mở ra bước ngoặt quan trọng trong kiểm soát dịch bệnh.

Năm 1989, Cuba chính thức cấp phép sử dụng vắc xin não mô cầu nhóm B và C (VA-MENGOC BC) sau khi hoàn tất các giai đoạn nghiên cứu tiền lâm sàng và thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt. Đây là vắc xin đầu tiên trên thế giới chống lại não mô cầu nhóm B, với hiệu quả phòng bệnh lên đến 83%.

Vắc xin này được cấp bằng sáng chế tại nhiều quốc gia trên thế giới thông qua Hiệp ước Hợp tác Sáng chế và nhận huy chương vàng từ Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới trong cùng năm. Sự kiện này không chỉ là sự ghi nhận sáng tạo khoa học mà còn là minh chứng rằng vắc xin đáp ứng đủ các tiêu chuẩn an toàn và hiệu quả nghiêm ngặt ở cấp độ toàn cầu. Sau đó, VA-MENGOC BC được triển khai trong chiến dịch tiêm chủng toàn quốc và đưa vào Chương trình Tiêm chủng Quốc gia của Cuba, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh não mô cầu nhóm B lên đến hơn 95%.

An toàn của vắc xin VA-MENGOC BC đã được thẩm định qua các giai đoạn thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng cấp độ I, II và III, đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của cơ quan quản lý y tế quốc gia Cuba và các tổ chức quốc tế. Trong các thử nghiệm lâm sàng, hàng chục nghìn người tham gia ở các độ tuổi khác nhau, trong đó có trẻ em và thanh thiếu niên – những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước bệnh viêm màng não do não mô cầu.

Kết quả cho thấy VA-MENGOC BC không chỉ hiệu quả với tỷ lệ bảo vệ lên đến 83% mà còn có hồ sơ an toàn vượt trội. Tác dụng phụ phổ biến nhất được ghi nhận trong các nghiên cứu là phản ứng tại chỗ nhẹ như sưng, đỏ hoặc đau ở vị trí tiêm, tương tự như các loại vắc xin phổ biến khác. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hiếm gặp và nằm trong giới hạn kiểm soát an toàn, không gây rủi ro lớn đối với sức khỏe.

Sự an toàn của VA-MENGOC BC tiếp tục được giám sát thông qua hệ thống báo cáo và theo dõi tác dụng phụ quy chuẩn. Dữ liệu từ các trung tâm giám sát y tế của Cuba cho thấy không có biến cố bất lợi nghiêm trọng nào xảy ra liên quan đến vắc xin trên diện rộng. Điều này củng cố thêm niềm tin vào tính an toàn và hiệu quả của sản phẩm.

Phản ứng sau tiêm não mô cầu BC

Phản ứng sau tiêm não mô cầu BC xảy ra phổ biến như sốt nhẹ, đau, sưng, đỏ hoặc tạo cục cứng tại vị trí tiêm… hầu hết đều tự khỏi sau thời gian ngắn.

Theo các chuyên gia y tế, tất cả các loại vắc xin đều có thể gây ra các phản ứng phụ sau tiêm, tùy thuộc vào nhiều yếu tố khách quan như loại vắc xin được tiêm phòng, thể trạng người được tiêm và mức độ phản ứng miễn dịch xảy ra. Vắc xin não mô cầu BC cũng không ngoại lệ. Một số phản ứng sau tiêm viêm não mô cầu BC được ghi nhận bao gồm:

1. Tác dụng phụ của tiêm não mô cầu BC thông thường

Vắc xin VA - MENGOC BC là vắc xin phòng não mô cầu B và C và vắc xin dựa trên túi màng ngoài (OMV). OMV này chứa hơn 100 protein và có nguồn gốc từ não mô cầu nhóm B và polysaccharide vỏ của não mô cầu nhóm C. Vì đã có vắc xin dựa trên polysaccharide chống lại bệnh não mô cầu có nguồn gốc từ các huyết thanh nhóm A, C, W135 và Y, nên vắc xin này được tạo ra để sử dụng chống lại các huyết thanh nhóm B và C.

Vắc xin này gây ra phản ứng miễn dịch diệt khuẩn với phản ứng chéo rộng. Các kháng nguyên mới như γ-glutamyltranspeptidase, exopolyphosphatase và protein yếu tố liên kết tế bào cũng đã được xác định khi sử dụng vắc xin này trong một nghiên cứu..

Theo ghi nhận, không có phản ứng phụ nghiêm trọng nào được báo cáo ở phần lớn người tiêm trong các đánh giá thực địa lâm sàng lớn và các nghiên cứu sau cấp phép ở Cuba và nhiều nước khác.

• Các tác dụng phụ và phản ứng tại chỗ được ghi nhận: Đau, nổi ban đỏ, cứng ở vùng tiêm, nhưng thường nhẹ và có tần suất xuất hiện khác nhau. Thường xuất hiện trong vòng 24 giờ đầu sau tiêm và có xu hướng biến mất sau 72 giờ sau tiêm.
• Toàn thân: Người tiêm có thể biểu hiện sốt nhẹ (thân nhiệt 38 độ C hoặc cao hơn) ít khi kéo dài 2 ngày.

Theo các chuyên gia y tế, các dấu hiệu và triệu chứng toàn thân cũng như tại chỗ thường giảm sau khi tiêm liều thứ 2.

2. Phản ứng sau tiêm não mô cầu BC ít gặp

Các phản ứng toàn thân với mức độ mạnh hơn có thể xuất hiện trong một vài trường hợp, cụ thể như: Nhức đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể xuất hiện tình trạng ngất xỉu hoặc chấn thương do ngã vì ngất xỉu.

Tuy nhiên, các phản ứng này rất hiếm khi gây ra vấn đề quan trọng cho sức khỏe và có thể xảy ra ở bất kỳ loại vắc xin nào. Hầu hết các triệu chứng có thể hồi phục sau một khoảng thời gian nên không đáng lo ngại.

3. Các phản ứng phụ hiếm gặp

Trong một số trường hợp, người tiêm có thể xuất hiện phản ứng sau tiêm não mô cầu BC hiếm gặp và nguy hiểm như phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có khả năng đe dọa tính mạng của người tiêm. Do đó, hãy đảm bảo đã thông báo cho các chuyên gia y tế về tình trạng sức khỏe và tiền sử dị ứng trước khi tiêm vắc xin để đảm bảo an toàn và bảo vệ sức khỏe tối ưu.

4. Giải thích vì sao vắc xin não mô cầu BC gây ra phản ứng phụ?

Nguyên nhân sau tiêm vắc xin não mô cầu BC gây ra phản ứng phụ chủ yếu là do 3 nguyên nhân chính như sau: Phản ứng miễn dịch của cơ thể với vắc xin, trùng hợp ngẫu nhiên với bệnh lý có sẵn và sai sót trong thực hiện tiêm chủng.

Thông thường, phản ứng sau tiêm viêm màng não mô cầu BC là biểu hiện bình thường. Điều này cho thấy hệ thống miễn dịch đang hoạt động để đáp ứng lại lượng vắc xin vừa được đưa vào cơ thể. Đây là thời điểm cơ thể bắt đầu sản sinh kháng thể để bảo vệ chống lại bệnh, tạo lập hàng phòng thủ vững chắc trước nguy cơ mầm bệnh tấn công trong tương lai.

Thực tế, tiêm vắc xin là một dạng thức đưa một lượng mầm bệnh đã làm suy yếu hoặc bất hoạt (không còn khả năng gây bệnh) vào cơ thể để hệ thống miễn dịch “rèn luyện” khả năng nhận biết, tiêu diệt mầm bệnh và ghi nhớ cách tiêu diệt chúng. Trong quá trình chống lại mầm bệnh, các phản ứng miễn dịch có thể gây ra hiện tượng viêm và biểu hiện ra ngoài bằng các phản ứng phụ như sốt, phát ban, đau nhức ở vị trí tiêm…

Mỗi người ở mỗi trường hợp khác sẽ phản ứng miễn dịch khác nhau, phụ thuộc nhiều vào các yếu tố như tuổi tác, giới tính, thể trạng… Tuy nhiên, nếu không xảy ra phản ứng phụ sau tiêm não mô cầu BC không có nghĩa vắc xin không phát huy tác dụng.

Ngoài nguyên nhân phổ biến do cơ thể phản ứng miễn dịch với vắc xin mô cầu BC, hiện tượng cơ thể xảy ra phản ứng phụ cũng có thể do trùng hợp mắc các bệnh lý khác như cảm lạnh, cúm… hoặc bệnh mãn tính tái phát cấp tính. Có rất ít trường hợp phản ứng phụ do sai sót trong thực hiện tiêm chủng, nhưng để hạn chế tình trạng này, người tiêm cần lựa chọn địa điểm tiêm chủng uy tín và an toàn.

Theo dõi sau tiêm viêm màng não mô cầu BC là quan trọng

Theo quy định về an toàn tiêm chủng của Bộ Y tế, sau khi tiêm bất kỳ vắc xin nào, kể cả vắc xin não mô cầu BC, người tiêm cần được theo dõi trong ít nhất 30 phút tại địa điểm tiêm chủng và được hướng dẫn xử trí các phản ứng sau tiêm. Theo các chuyên gia y tế, 30 phút sau tiêm là khoảng thời gian thường xuất hiện các phản ứng nghiêm trọng, gây nguy hiểm đến tính mạng nên người tiêm cần đặc biệt lưu ý và tuân thủ thực hiện.

Bên cạnh đó, dù đã được theo dõi 30 phút tại chỗ ở địa điểm tiêm chủng và không xuất hiện các dấu hiệu bất thường, người tiêm vẫn cần phải tự theo dõi phản ứng tại nhà trong vòng 24 - 48 giờ sau tiêm, đặc biệt là phụ huynh cần theo sát thể trạng của trẻ nhỏ sau tiêm để đảm bảo tuyệt đối an toàn tiêm chủng.

Hướng dẫn xử trí tác dụng phụ khi tiêm viêm não mô cầu BC

1. Xử trí tại nhà

Sau tiêm não mô cầu BC có thể gây ra các phản ứng nhẹ ngoài da như sưng, đỏ tại vị trí tiêm, gây khó chịu và bất tiện trong sinh hoạt, người tiêm có thể thực hiện các phương pháp hỗ trợ giúp giảm bớt các cơn đau như sau:

• Chườm lạnh giảm đau, sưng: Không nên chườm nóng, người tiêm nên sử dụng các túi đá lạnh chườm ngoặc gạc mát vào vị trí tiêm khoảng 10 - 20 phút để giảm đau và sưng hiệu quả;
• Uống thuốc giảm đau theo chỉ định: Trong trường hợp cách cách chườm lạnh không làm giảm triệu chứng đau và vị trí tiêm có dấu hiệu mưng mủ, người tiêm có thể cân nhắc sử dụng acetaminophen hoặc ibuprofen để làm giảm sự khó chịu, tuy nhiên cần phải theo liều lượng và chỉ định của bác sĩ;
• Nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh: Nghỉ ngơi giúp cơ thể phục hồi năng lượng sau khi tiêm vắc xin. Do đó, người tiêm nên nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ và ngon giấc, kết hợp với chế độ ăn uống và tập luyện các bài tập nhẹ nhàng, tránh vận động mạnh, góp phần làm thuyên giảm tác dụng phụ sau tiêm, nhanh chóng hồi phục.

2. Khi nào cần đến bác sĩ sau tiêm VA-Mengoc-BC

Mặc dù vắc xin não mô cầu BC được chứng minh rất an toàn và mang lại hiệu quả cao, nhưng vẫn tồn tại số ít nguy cơ gây ra các phản ứng phụ nghiêm trọng. Do đó, khi người được tiêm thấy bản thân hoặc cha mẹ thấy trẻ sau tiêm có những dấu hiệu bất thường, cần nhanh chóng thăm khám bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và xử trí thích hợp:

• Sốt cao, kéo dài, không đáp ứng thuốc hạ sốt;
• Đau đầu dữ dội, chóng mặt, ngất xỉu;
• Phát ban đỏ, ngứa ngáy, đau rát;
• Sưng tấy nghiêm trọng bất thường ở vị trí tiêm;
• Khó thở, sưng mặt, môi…;
• Nhịp tim nhanh hoặc đập không đều;
• Buồn nôn hoặc nôn mửa…

Có cách để hạn chế các phản ứng sau tiêm não mô cầu BC không?

Để hạn chế các phản ứng sau tiêm não mô cầu BC, điều quan trọng nhất chính là lựa chọn cơ sở tiêm chủng uy tín, đảm bảo thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn bao gồm các tiêu chí: Chất lượng vắc xin (chính hãng, bảo quản nghiêm ngặt đạt chuẩn); Nhân viên y tế thực hiện tiêm đúng kỹ thuật, theo đúng quy trình; Quy trình thực hiện theo dõi sau tiêm chặt chẽ, nghiêm ngặt.

Bên cạnh đó, người tiêm cần chú ý đến tiền sử dị ứng các loại vắc xin trước đó và trao đổi cụ thể với bác sĩ để đưa ra phương án tiêm chủng phù hợp nhất, đảm bảo an toàn tuyệt đối khi tiêm chủng.

Một trong những yếu tố quyết định việc hạn chế phản ứng sau tiêm chính là sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi tiêm chủng. Cha mẹ hoặc người chăm sóc nên đảm bảo rằng người được tiêm chủng đang ở tình trạng sức khỏe tốt. Nếu trẻ hoặc người lớn đang mắc các bệnh cấp tính như cảm cúm, sốt hoặc tình trạng sức khỏe bất ổn, nên tham vấn bác sĩ để hoãn lịch tiêm khi cần thiết. Điều này không chỉ giúp vắc xin hoạt động hiệu quả hơn mà còn giảm khả năng xảy ra các phản ứng không mong muốn.

Việc cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, nghỉ ngơi tốt và bổ sung nước trước khi tiêm cũng góp phần hỗ trợ sức đề kháng của cơ thể. Những người có tiền sử dị ứng hoặc phản ứng mạnh với các loại vắc xin trước đó cần thông báo đầy đủ cho nhân viên y tế trước khi tiêm để được đánh giá kỹ lưỡng và theo dõi chặt chẽ hơn.

Phản ứng toàn thân nhẹ, như sốt nhẹ hoặc mệt mỏi, cũng có thể xảy ra sau tiêm VA-MENGOC BC, do cơ thể đang tạo ra miễn dịch để bảo vệ chống lại vi khuẩn. Để giảm tình trạng sốt, bệnh nhân nên uống nhiều nước hoặc dung dịch điện giải để tránh mất nước. Trẻ nhỏ có thể được cho mặc quần áo nhẹ, thoáng mát, tránh đắp quá nhiều chăn làm nhiệt độ cơ thể tăng cao. Nếu sốt kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường, cần liên hệ ngay với bác sĩ để được hướng dẫn điều trị kịp thời.

Ngoài ra, nên tránh các hoạt động gắng sức trong khoảng 24 - 48 giờ sau tiêm chủng. Nghỉ ngơi đầy đủ trong giai đoạn này giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn và hạn chế tối đa cảm giác khó chịu.

Hệ thống tiêm chủng VNVC nhiều năm kinh nghiệm trong quy trình tiêm chủng dự phòng vắc xin cho trẻ em và người lớn, luôn có sẵn và đầy đủ vắc xin phòng não mô cầu ACYW-135 và các loại vắc xin quan trọng khác, được nhập khẩu chính hãng, chất lượng cao từ nhà sản xuất uy tín, vận chuyển và bảo quản trong hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain).

Kho lạnh đạt chuẩn GSP tiêu chuẩn quốc tế, với đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, tay nghề giỏi, cam kết an toàn trên từng mũi tiêm, cùng không gian tiêm chủng rộng rãi, thoáng mát, đầy đủ tiện nghi và giá thành luôn bình ổn, không tăng ngay cả trong thời gian khan hiếm trên thị trường.

Tại Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng VNVC, an toàn sau tiêm vắc xin được ưu tiên hàng đầu. Mỗi cá nhân có thể phản ứng khác nhau với vắc xin, trong khi hầu hết mọi người chỉ gặp phản ứng nhẹ trong vòng 30 phút đầu tiên sau khi tiêm, VNVC đã triển khai các giao thức an toàn nghiêm ngặt để đảm bảo sức khỏe cho Khách hàng.

Tại VNVC, mỗi trung tâm hiện đại trên toàn quốc đều được trang bị đầy đủ phòng cấp cứu được thiết kế theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế. Các phòng này có đầy đủ các trang thiết bị cần thiết để xử lý kịp thời các phản ứng bất lợi sau tiêm chủng. Ngoài ra, đội ngũ bác sĩ, y tá và nhân viên y tế của VNVC đều trải qua quá trình đào tạo và mô phỏng nghiêm ngặt các tình huống khẩn cấp hàng tuần hoặc hàng tháng.

Khoảng thời gian theo dõi 30 phút sau khi tiêm vắc xin là một phần bắt buộc trong quy trình an toàn của VNVC. Điều này cho phép nhân viên y tế nhanh chóng xác định và xử lý bất kỳ phản ứng tức thời nào, đảm bảo an toàn tối ưu cho tất cả Khách hàng.

Sau khi tiêm vắc xin, Khách hàng được hộ tống đến khu vực theo dõi sau tiêm được chỉ định. Tại đây, các y tá được đào tạo sẽ đánh giá cẩn thận tình trạng của bệnh nhân, bao gồm kiểm tra nhiệt độ và kiểm tra vị trí tiêm. Sau đó là hướng dẫn rõ ràng về cách theo dõi sức khỏe của một người tại nhà. Chỉ sau khi xác nhận rằng cá nhân đó có sức khỏe ổn định, Khách hàng mới được rời khỏi cơ sở.

Trong thời gian này, người được tiêm hoặc người giám hộ được khuyến khích báo cáo bất kỳ triệu chứng bất thường nào. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào xảy ra, nhân viên y tế sẽ ngay lập tức hướng dẫn bệnh nhân đến phòng cấp cứu, tại đây các bác sĩ sẽ chẩn đoán, điều trị và tư vấn kịp thời.

Nếu người được tiêm không biểu hiện phản ứng bất lợi trong khoảng thời gian 30 phút, điều dưỡng VNVC sẽ cấp giấy chứng nhận có đóng dấu xác nhận không có phản ứng đáng kể sau tiêm vắc xin. Tài liệu này được trả lại cho khách hàng cùng với các hướng dẫn về sức khỏe khác.

Để đảm bảo an toàn lâu dài, VNVC cung cấp hướng dẫn chi tiết cho khách hàng và gia đình để tiếp tục theo dõi sức khỏe tại nhà trong vòng 24 - 48 giờ sau khi tiêm vắc xin. Các hướng dẫn này bao gồm: Quan sát tình trạng sức khỏe chung, chẳng hạn như sự tỉnh táo, sự thèm ăn, giấc ngủ và hơi thở; theo dõi mọi thay đổi tại vị trí tiêm, chẳng hạn như sưng, đỏ hoặc phát ban; ghi lại nhiệt độ cơ thể và báo cáo ngay khi bị sốt hoặc có dấu hiệu đáng lo ngại.

Khách hàng được khuyến cáo không nên tự ý dùng thuốc và chỉ nên dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần liên hệ ngay với đường dây nóng hỗ trợ của VNVC 028.7102.6595 hoặc đến trung tâm y tế/cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Ngoài ra, mặc dù đảm bảo xây dựng các phòng cấp cứu được trang bị đầy đủ các thiết bị y tế hiện đại, đạt chuẩn cao cấp của bộ y tế, đồng thời đào tạo nhân viên y tế về các kỹ thuật phản ứng theo thời gian thực hay duy trì đường dây nóng hỗ trợ 24/7, VNVC mang đến cho khách hàng sự an tâm khi biết rằng sức khỏe của họ luôn được theo dõi chặt chẽ và bảo vệ. Hệ thống chăm sóc nhiều lớp này phản ánh cam kết của VNVC trong việc bảo vệ sức khỏe và tính mạng của tất cả người dân trên toàn quốc.

Nếu có nhu cầu tiêm vắc xin não mô cầu BC an toàn tại VNVC, Quý Khách có thể đặt trực tiếp tại trang Vax.vnvc.vn hoặc liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được tư vấn chi tiết.

Phản ứng sau tiêm não mô cầu BC có thể xuất hiện mức độ từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào phản ứng miễn dịch của mỗi người. Với vắc xin VA-MENGOC BC, tính an toàn và hiệu quả đã được khẳng định qua hàng triệu liều tiêm trên toàn thế giới, mang đến niềm hy vọng lớn trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên – những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước căn bệnh nguy hiểm này.