Cách vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng để tránh bội nhiễm

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, đặc trưng bởi các vết loét trong khoang miệng, gây đau đớn và khó chịu cho trẻ, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập, nguy cơ cao dẫn đến bội nhiễm. Việc thực hiện các cách vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng khoa học không chỉ giúp giảm đau mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, rút ngắn quá trình hồi phục của bé.

Vì sao cần vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng?

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm rất thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh đặc trưng bởi các nốt ban và mụn nước xuất hiện ở da và niêm mạc, chủ yếu ở lòng bàn tay, bàn chân và bên trong miệng. Các vết loét miệng do bệnh gây ra có thể gây đau đớn và khó chịu cho trẻ, ảnh hưởng đến việc ăn uống và sinh hoạt hàng ngày.

Việc vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng không chỉ là một biện pháp chăm sóc thông thường mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực, góp phần quan trọng vào quá trình điều trị và phục hồi của trẻ

1. Giúp giảm đau và khó chịu cho bé

Khi mắc bệnh tay chân miệng, trẻ thường xuất hiện các vết loét đau rát trong khoang miệng, đặc biệt là ở lưỡi, nướu, bên trong má và vòm họng. Những vết loét này gây đau đớn và khó chịu, khiến trẻ không muốn ăn uống, khó ngủ và quấy khóc nhiều. Việc vệ sinh miệng đúng cách giúp loại bỏ các mảnh thức ăn thừa, dịch tiết và vi khuẩn bám trên vết loét, từ đó giảm kích ứng và làm dịu cơn đau cho bé.

Nước muối sinh lý được sử dụng trong quá trình vệ sinh miệng không chỉ làm sạch mà còn có tác dụng kháng khuẩn nhẹ, giúp làm dịu các vết loét và giảm viêm. Khi cơn đau được giảm bớt, bé sẽ cảm thấy thoải mái hơn, có thể ăn uống tốt hơn, đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng và nước cần thiết trong quá trình điều trị bệnh.

2. Ngăn ngừa bội nhiễm

Các vết loét trong miệng là cửa ngõ lý tưởng cho vi khuẩn xâm nhập và gây bội nhiễm. Khi không được vệ sinh đúng cách, thức ăn thừa, dịch tiết và vi khuẩn tích tụ trong khoang miệng sẽ tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến nhiễm trùng thứ phát và làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Bội nhiễm tay chân miệng có thể gây ra các biến chứng như viêm họng, viêm nướu, sốt cao và thậm chí dẫn đến các biến chứng nguy hiểm khác. Việc vệ sinh miệng thường xuyên và đúng cách giúp loại bỏ vi khuẩn, ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát, bảo vệ sức khỏe tổng thể của trẻ và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

3. Đẩy nhanh quá trình hồi phục

Vệ sinh miệng đúng cách không chỉ giúp giảm đau và ngăn ngừa bội nhiễm mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh quá trình hồi phục của trẻ. Khi khoang miệng được giữ sạch sẽ, cơ thể trẻ có thể tập trung năng lượng vào việc chống lại virus gây bệnh thay vì phải đối phó với các vi khuẩn gây bội nhiễm.

Ngoài ra, khi vết loét trong miệng được vệ sinh thường xuyên, quá trình lành vết thương sẽ diễn ra nhanh chóng hơn. Trẻ sẽ cảm thấy dễ chịu hơn, có thể ăn uống tốt hơn, cung cấp đủ dinh dưỡng và nước cần thiết cho quá trình hồi phục. Dinh dưỡng tốt và đủ nước là yếu tố quan trọng giúp tăng cường hệ miễn dịch và đẩy nhanh thời gian khỏi bệnh.

4. Giảm tình trạng lây truyền virus

Virus gây bệnh tay chân miệng thường có trong nước bọt, dịch từ mụn loét và phân của trẻ mắc bệnh. Khi trẻ bị bệnh tiếp xúc với đồ chơi, vật dụng hoặc người khác, virus trong dịch tiết có thể truyền sang môi trường xung quanh, làm gia tăng nguy cơ phát tán dịch bệnh. Vệ sinh miệng đúng cách giúp giảm thiểu tối đa lượng virus tồn đọng trong khoang miệng, từ đó góp phần kiểm soát ổ dịch và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Hướng dẫn cách vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng

Vệ sinh miệng đúng cách là biện pháp quan trọng trong chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà. Để thực hiện việc này một cách hiệu quả, phụ huynh cần chuẩn bị đầy đủ dụng cụ và nắm vững các bước thực hiện.

1. Dụng cụ vệ sinh miệng

Việc lựa chọn dụng cụ phù hợp sẽ giúp quá trình vệ sinh miệng diễn ra nhẹ nhàng, không gây đau đớn thêm cho trẻ và đạt hiệu quả tốt nhất.

• Nước muối sinh lý (Dung dịch NaCl 0.9%): Đây là lựa chọn hàng đầu và an toàn nhất để súc miệng hoặc lau miệng cho trẻ bị tay chân miệng. Nước muối sinh lý có tính sát khuẩn nhẹ, giúp làm sạch miệng mà không gây kích ứng.
• Dung dịch Glycerin Borat: Dung dịch này có thể được sử dụng để nhẹ nhàng lau sạch miệng cho trẻ trước và sau khi ăn, giúp giữ ẩm và loại bỏ các chất thải, mảng bám. (2)
• Bàn chải đánh răng lông mềm: Nếu trẻ có thể chịu được, có thể sử dụng bàn chải đánh răng có lông siêu mềm để nhẹ nhàng chải răng, đặc biệt là sau khi ăn. Tránh chải trực tiếp lên các vết loét đang đau.
• Khăn mềm sạch hoặc gạc: Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa biết súc miệng, có thể dùng khăn mềm sạch hoặc gạc quấn quanh ngón tay, thấm nước muối sinh lý để nhẹ nhàng lau khắp khoang miệng.

Dụng cụ cần tránh:

• Khăn sữa hoặc bông gạc thấm nước muối: Không nên dùng các vật liệu này để chà xát miệng trẻ vì có thể gây trầy xước, làm vỡ các nốt phỏng, tăng nguy cơ bội nhiễm và đau rát.
• Nước súc miệng chứa cồn hoặc chất sát khuẩn mạnh: Các loại nước súc miệng này có thể gây xót, kích ứng các vết loét, làm tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn.

2. Các bước vệ sinh miệng cho bé

Thực hiện đúng các bước vệ sinh miệng sẽ giúp đạt hiệu quả tốt nhất và tránh gây tổn thương cho trẻ.

1. Chuẩn bị: Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước trước khi vệ sinh miệng cho bé. Chuẩn bị sẵn các dụng cụ cần thiết như nước muối sinh lý, dung dịch glycerin borat (nếu dùng), và gel rơ miệng (nếu được chỉ định).
2. Súc miệng (nếu bé đủ lớn): Hướng dẫn bé súc miệng nhẹ nhàng bằng nước muối sinh lý ấm sau mỗi bữa ăn, trước khi đi ngủ và sau khi thức dậy.
3. Lau miệng (cho trẻ nhỏ): Đối với trẻ chưa biết súc miệng, dùng khăn mềm sạch hoặc gạc quấn quanh ngón tay, thấm nước muối sinh lý hoặc dung dịch glycerin borat. Nhẹ nhàng lau khắp khoang miệng, đặc biệt là những vùng có vết loét. Thực hiện trước và sau khi ăn.
4. Sử dụng gel rơ miệng (nếu cần): Theo hướng dẫn của bác sĩ, thoa một lượng nhỏ gel rơ miệng lên các vết loét để giảm đau và sát khuẩn. Thường bôi trước bữa ăn khoảng 30 phút để bé dễ chịu hơn khi ăn.
5. Vệ sinh răng (nếu bé chịu được): Nếu bé không quá đau, dùng bàn chải lông mềm nhúng vào nước muối sinh lý để chải răng nhẹ nhàng, tránh chạm vào các vết loét.
6. Tần suất: Vệ sinh miệng cho bé ít nhất 3 - 4 lần mỗi ngày, đặc biệt là sau khi ăn và trước khi đi ngủ.

Một số lưu ý khi vệ sinh miệng cho bé bị tay chân miệng

Trong quá trình vệ sinh miệng cho trẻ bị tay chân miệng, có một số điều nên và không nên làm để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

1. Những điều nên làm

• Vệ sinh miệng cho bé thường xuyên: Thực hiện vệ sinh miệng cho bé sau mỗi bữa ăn, trước khi đi ngủ và ngay sau khi ngủ dậy. Việc làm này giúp loại bỏ thức ăn thừa và vi khuẩn, ngăn ngừa bội nhiễm và giúp vết loét mau lành.
• Vệ sinh nhẹ nhàng và đúng cách: Trong quá trình làm sạch miệng, phụ huynh nên lau nhẹ nhàng các vùng bị loét hoặc nhiễm khuẩn bên trong khoang miệng. Sử dụng nước muối sinh lý 0,9% hoặc dung dịch sát khuẩn miệng theo chỉ dẫn của bác sĩ để làm sạch, giảm đau và ngăn ngừa vi khuẩn phát triển. Điều quan trọng là thao tác cần nhẹ nhàng để không làm tổn thương thêm vùng niêm mạc của trẻ.
• Sử dụng nước muối sinh lý ấm hoặc nước ấm pha chút muối loãng để súc miệng hoặc lau miệng cho bé. Nước ấm có thể giúp làm dịu các vết loét.
• Động viên, khích lệ bé: Quá trình vệ sinh miệng có thể gây khó chịu cho bé, đặc biệt khi bé đang có vết loét đau trong miệng. Phụ huynh nên kiên nhẫn, nhẹ nhàng và thường xuyên động viên, khen ngợi bé để bé hợp tác tốt hơn.
• Khuyến khích bé uống nhiều nước: Uống đủ nước giúp giữ ẩm cho niêm mạc miệng, ngăn ngừa khô miệng và hỗ trợ quá trình hồi phục. Nên cho bé uống nước thường xuyên, đặc biệt là sau khi vệ sinh miệng.
• Theo dõi tình trạng của bé: Trong quá trình vệ sinh miệng, phụ huynh nên quan sát kỹ tình trạng vết loét trong miệng bé. Nếu vết loét tăng lên về số lượng, kích thước hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng (như chảy mủ, đỏ nhiều), cần đưa bé đến cơ sở y tế ngay.
• Vệ sinh tay trước và sau khi chăm sóc bé: Việc rửa tay kỹ bằng xà phòng trước và sau khi vệ sinh miệng cho bé giúp ngăn ngừa lây nhiễm chéo và bảo vệ sức khỏe cho cả bé và người chăm sóc.
• Sử dụng dụng cụ vệ sinh sạch sẽ và an toàn: Khi vệ sinh miệng cho bé, cha mẹ nên dùng gạc mềm vô trùng, tăm bông sạch hoặc khăn mềm chuyên dùng cho trẻ em. Trước khi thực hiện, cần rửa tay kỹ lưỡng bằng xà phòng diệt khuẩn để tránh nguy cơ lây nhiễm chéo do vi khuẩn từ tay lây sang trẻ.
• Cho bé ăn thức ăn mềm, lỏng và dễ tiêu hóa: Những thực phẩm này giúp giảm thiểu cảm giác đau khi ăn và dễ dàng hơn cho việc vệ sinh miệng sau khi ăn. Bên cạnh đó, cha mẹ nên đảm bảo cho trẻ uống đủ nước để giữ ẩm cho niêm mạc miệng, giúp tổn thương lành nhanh hơn. Trong đó, nước lọc mát hoặc nước trái cây không chứa axit là lựa chọn tốt, trong khi cần tránh những đồ uống nóng hoặc chua dễ gây kích ứng.
• Hỏi ý kiến bác sĩ khi cần thiết: Nếu trẻ đau nhiều hoặc tổn thương miệng nặng, cha mẹ nên trao đổi với bác sĩ để sử dụng các loại thuốc giảm đau, gel sát khuẩn hoặc tá dược đặc trị phù hợp. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc khi chưa được tham vấn y tế.

2. Những điều không nên làm

• Sử dụng dung dịch có cồn hoặc chất tẩy rửa mạnh: Các chất sát khuẩn mạnh như oxy già, cồn y tế hoặc giấm chua có thể gây kích ứng và làm tăng đau đớn cho những vết loét trong miệng bé. Chỉ nên sử dụng nước muối sinh lý hoặc các dung dịch được bác sĩ khuyên dùng.
• Vệ sinh miệng quá mạnh tay: Khi lau chùi hoặc vệ sinh miệng cho bé, cần thực hiện nhẹ nhàng, tránh chà xát mạnh làm vỡ các nốt phỏng nước hoặc làm tổn thương thêm các vết loét đang có.
• Ép buộc bé nếu bé quá đau hoặc không hợp tác: Nếu bé quá đau và không hợp tác, hãy tìm thời điểm thích hợp khác hoặc thay đổi phương pháp vệ sinh miệng. Có thể chia nhỏ quá trình vệ sinh thành nhiều lần trong ngày để bé dễ chấp nhận hơn.
• Sử dụng chung dụng cụ vệ sinh miệng: Mỗi bé nên có bộ dụng cụ vệ sinh miệng riêng để tránh lây nhiễm. Nếu trong nhà có nhiều trẻ, cần đảm bảo không sử dụng chung các vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng, cốc uống nước hay khăn lau mặt.
• Cho bé ăn thức ăn cứng, cay, nóng hoặc có tính axit cao: Những thực phẩm này có thể gây kích ứng và làm tăng đau đớn cho vết loét trong miệng bé, khiến việc vệ sinh miệng trở nên khó khăn hơn và có thể làm vết thương lâu lành.
• Chủ quan với tình trạng của bé: Nếu sau 3 - 5 ngày áp dụng các biện pháp vệ sinh miệng và chăm sóc tại nhà mà tình trạng của bé không cải thiện hoặc có dấu hiệu nặng hơn (như sốt cao liên tục, bé bỏ ăn hoàn toàn, vết loét lan rộng), cần đưa bé đến cơ sở y tế ngay để được thăm khám và điều trị kịp thời.
• Không cậy, chọc hoặc làm tổn thương vùng loét: Khi thấy các vết loét trong miệng, cha mẹ không nên cố gắng chạm mạnh, cậy bỏ hoặc chọc trầy vùng tổn thương. Điều này không chỉ làm vết loét lan rộng mà còn tăng nguy cơ nhiễm trùng, kéo dài thời gian hồi phục và gây nhiều đau đớn cho bé.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng bao lâu thì khỏi? Cách chăm sóc giúp trẻ mau hồi phục

Việc vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng đóng vai trò then chốt trong việc làm dịu những vết loét gây đau đớn, ngăn chặn nguy cơ bội nhiễm khuẩn hoặc nấm có thể gây biến chứng nghiêm trọng, hỗ trợ quá trình hồi phục của trẻ diễn ra nhanh chóng. Để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho bé, cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ về cách vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng phù hợp với tình trạng cụ thể của con mình.