3 cách xét nghiệm thủy đậu và cách đọc kết quả cụ thể

Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm cấp tính, dễ lây lan, tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không được phát hiện, theo dõi đúng cách. Với những người chưa từng mắc bệnh hoặc chưa từng tiêm vắc xin phòng ngừa, nhất là phụ nữ mang thai, người sống trong môi trường có nguy cơ cao việc xét nghiệm thủy đậu là rất cần thiết để đánh giá tình trạng miễn dịch, từ đó có hướng xử trí phù hợp về tiêm chủng hoặc phòng bệnh chủ động.

Thủy đậu có xét nghiệm phát hiện được không?

Có thể phát hiện được bệnh thủy đậu thông qua xét nghiệm huyết thanh học, nhất là khi triệu chứng không rõ ràng hoặc cần xác định miễn dịch đối với bệnh. Trong các trường hợp nghi ngờ người bệnh nhưng chưa xuất hiện các biểu hiện đặc trưng như mụn nước hoặc cần đánh giá tiền sử nhiễm bệnh để quyết định tiêm vắc xin, bác sĩ sẽ có chỉ định làm xét nghiệm để tìm kháng thể IgM và IgG kháng virus Varicella Zoster (tác nhân gây ra bệnh). (2)

Kết quả xét nghiệm sẽ giúp xác định người bệnh đang nhiễm bệnh, đã từng nhiễm trước đó hay chưa có miễn dịch. Điều này đặc biệt quan trọng trong trường hợp đối tượng là phụ nữ chuẩn bị mang thai, người làm việc trong môi trường có nguy cơ lây nhiễm cao như nhân viên y tế, giáo viên mầm non, trẻ nhỏ chưa từng tiêm vắc xin.

Các trường hợp chỉ định xét nghiệm kháng thể thủy đậu

Xét nghiệm kháng thể thủy đậu được chỉ định nhằm xác định liệu cơ thể người bệnh đã từng nhiễm virus Varicella Zoster hay chưa, từ đó giúp bác sĩ đánh giá khả năng miễn dịch với bệnh. Trong thực tế, nhiều trường hợp người bệnh không nhớ rõ mình đã từng mắc thủy đậu hay không, đặc biệt là khi bệnh diễn tiến nhẹ hoặc không có triệu chứng điển hình. Lúc này việc xét nghiệm sẽ giúp làm rõ tình trạng của từng đối tượng cụ thể để có chỉ định tiêm vắc xin phù hợp.

Phụ nữ chuẩn bị mang thai là một trong những nhóm đối tượng đặc biệt cần cân nhắc thực hiện xét nghiệm kháng thể thủy đậu. Bởi nếu chưa có miễn dịch, việc mắc bệnh trong thai kỳ có nguy cơ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả hai mẹ con. Chính vì vậy, việc tầm soát miễn dịch trước khi mang thai là bước dự phòng quan trọng giúp mẹ bầu có hành trình mang thai khỏe mạnh.

Bên cạnh đó, những đối tượng làm việc trong môi trường có nguy cơ lây nhiễm cao như nhân viên y tế, giáo viên, người chăm sóc trẻ cũng được khuyến khích nên làm xét nghiệm kháng thể thủy đậu. Chuyên gia nhấn mạnh việc chủ động phát hiện tình trạng miễn dịch của cơ thể sẽ giúp phòng tránh nguy cơ lây lan virus Varicella Zoster trong cộng đồng, đặc biệt là những đối tượng yếu thế, có hệ miễn dịch kém.

Các loại xét nghiệm thủy đậu phổ biến hiện nay

Để chẩn đoán chính xác thủy đậu trong các trường hợp lâm sàng phức tạp hoặc không điển hình, xét nghiệm là phương pháp phổ biến được bác sĩ chỉ định nhằm xác định sự hiện diện của virus Varicella Zoster (VZV) hoặc đánh giá tình trạng miễn dịch. Tùy vào mục đích chẩn đoán, từng đối tượng cụ thể, giai đoạn bệnh và cơ địa người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện loại xét nghiệm phù hợp:

1. Xét nghiệm PCR

PCR (Polymerase Chain Reaction) là kỹ thuật hiện đại giúp khuếch đại và phát hiện DNA của VZV trong các mẫu sinh phẩm như dịch từ nốt phỏng, dịch não tủy hoặc máu. Đây là phương pháp có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, thường được chỉ định trong những trường hợp nghi ngờ thủy đậu biến chứng hoặc zona thần kinh tái hoạt. Xét nghiệm PCR đặc biệt hữu ích khi cần chẩn đoán sớm ở người có biểu hiện lâm sàng không điển hình, bệnh nhân suy giảm miễn dịch hoặc phụ nữ mang thai. Thời gian trả kết quả tùy cơ sở nhưng thường dao động từ 1 - 3 ngày làm việc.

2. Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang trực tiếp

Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang trực tiếp (còn gọi là DFA – Direct Fluorescent Antibody). Đây là kỹ thuật xét nghiệm giúp phát hiện kháng nguyên VZV trực tiếp từ mẫu tổn thương da, thường áp dụng trong giai đoạn bệnh đang diễn ra. Mẫu vật phẩm sau khi thu thập sẽ được  xử lý với kháng thể gắn huỳnh quang đặc hiệu, cho phép quan sát virus dưới kính hiển vi huỳnh quang.

Tuy xét nghiệm DFA không cho độ nhạy cao như PCR, nhưng vẫn được dùng trong môi trường có điều kiện hạn chế, cho kết quả trong thời gian ngắn và hỗ trợ quyết định điều trị sớm. Phương pháp này cần lấy mẫu đúng kỹ thuật từ nốt phỏng chưa vỡ hoặc tổn thương mới xuất hiện.

3. Xét nghiệm máu có phát hiện thủy đậu không?

Xét nghiệm máu không giúp tìm thấy virus Varicella Zoster một cách trực tiếp, nhưng là công cụ quan trọng để giúp bác sĩ đánh giá xem người bệnh đang nhiễm cấp hay đã có miễn dịch với virus thủy đậu hay chưa. Dựa vào nồng độ kháng thể IgM và IgG, bác sĩ có thể xác định giai đoạn bệnh hoặc khả năng miễn dịch của cơ thể, từ đó đưa ra hướng xử trí phù hợp.

• Kháng thể VZV IgM

IgM là loại kháng thể xuất hiện đầu tiên khi cơ thể phản ứng với sự xâm nhập của virus. Trong thủy đậu, kháng thể IgM thường xuất hiện trong vòng 6 - 7 ngày kể từ khi có triệu chứng và đạt đỉnh sau khoảng 14 ngày.

Chuyên gia cho biết sự hiện diện của IgM trong máu cho thấy người bệnh đang trong giai đoạn nhiễm cấp tính, tức là đang mắc bệnh. Tuy nhiên, đối với một số trường hợp kháng thể IgM có thể âm tính, đặc biệt ở những người có miễn dịch tốt, hoặc ở giai đoạn rất sớm hay muộn của bệnh.

• Kháng thể VZV IgG

Ngược lại với kháng thể IgM, kháng thể IgG xuất hiện muộn hơn nhưng tồn tại lâu dài trong cơ thể, điều này cho thấy người bệnh đã từng nhiễm thủy đậu hoặc đã được tiêm phòng. Xét nghiệm VZV IgG thường được chỉ định để kiểm tra khả năng miễn dịch, đặc biệt là phụ nữ có kế hoạch mang thai, nhân viên y tế hoặc những người thuộc nhóm nguy cơ cao.

Quy trình xét nghiệm chẩn đoán thủy đậu

Xét nghiệm thủy đậu là bước quan trọng để xác định chính xác tình trạng nhiễm virus Varicella Zoster, đặc biệt trong những trường hợp bệnh không điển hình hoặc cần đánh giá miễn dịch trước khi tiêm vắc xin phù hợp. Việc xét nghiệm sẽ giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị, cách ly và dự phòng phù hợp cho từng đối tượng bệnh. Để đảm bảo kết quả chính xác, người bệnh cần tuân thủ một số yêu cầu trước và trong quá trình lấy mẫu.

1. Các chuẩn bị trước xét nghiệm

Trước khi tiến hành xét nghiệm thủy đậu, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ về tiền sử bệnh, tình trạng sức khỏe hiện tại, các loại thuốc/phương pháp đã và đang sử dụng hoặc nếu có mang thai. Với các xét nghiệm máu nhằm mục đích xác định nồng độ kháng thể IgM và IgG, người bệnh không cần nhịn ăn nhưng nên tránh sử dụng các chất kích thích trước khi tiến hành xét nghiệm. Bên cạnh đó, nếu có nghi ngờ nhiễm cấp, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh lấy dịch từ các nốt mụn nước hoặc mẫu mô để giúp chẩn đoán bệnh một cách chính xác nhất.

2. Các kỹ thuật lấy mẫu

Về kỹ thuật lấy máu, thông thường bác sĩ sẽ lấy máu tại tĩnh mạch của người bệnh để tiến hành xét nghiệm có kháng thể của bệnh hay chưa, trong đó IgM giúp xác định tình trạng nhiễm cấp, còn IgG cho biết cơ thể đã từng nhiễm hoặc có miễn dịch.

Trong những trường hợp cần chẩn đoán xác định virus, kỹ thuật PCR thường được chỉ định để phát hiện vật liệu di truyền của virus thủy đậu. Tùy theo từng đối tượng cụ thể, tình trạng bệnh cũng như mục đích xét nghiệm, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp nhất.

3. Xét nghiệm thủy đậu bao lâu có kết quả?

Xét nghiệm thủy đậu thường cho kết quả từ 1 - 2 ngày sau khi mẫu vật được đưa đi xét nghiệm. Riêng với kỹ thuật PCR, thời gian trả kết quả có thể sau khoảng 2 - 3 ngày. Đối với những trường hợp cần kết quả nhanh có thể ưu tiên sớm, nhất là những trường hợp cần chẩn đoán sớm trong thai kỳ hoặc phòng ngừa lây nhiễm trong môi trường bệnh viện, trường học.

Hướng dẫn cách đọc kết quả xét nghiệm thủy đậu

Cách đọc kết quả xét nghiệm thủy đậu cần được hiểu chính xác để xác định người bệnh đang nhiễm cấp, đã từng mắc bệnh, đã tiêm vắc xin hay chưa có miễn dịch. xét nghiệm PCR và xét nghiệm máu là 2 phương pháp phổ biến được sử dụng trong từng trường hợp cụ thể, mang ý nghĩa chẩn đoán riêng.

1. Đọc kết quả xét nghiệm PCR

Xét nghiệm PCR là phương pháp thường được chỉ định sử dụng để xác định người bệnh có nhiễm thủy đậu hay không, bởi độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Phương pháp này giúp phát hiện DNA của virus Varicella Zoster trong mẫu bệnh phẩm. Kết quả có thể âm tính hoặc dương tính phản ánh tình trạng tình trạng bệnh lý khác nhau và cần đọc kết quả đúng để định hướng điều trị phù hợp.

• Âm tính

Nếu chỉ số xét nghiệm PCR cho kết quả âm tính, có thể cho thấy người bệnh không bị nhiễm bệnh này, hoặc đang trong giai đoạn quá sớm hoặc quá muộn (khi mà tải lượng virus đã giảm dưới ngưỡng phát hiện). Trong một số trường hợp nghi ngờ lâm sàng rõ ràng nhưng PCR âm tính, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm bổ sung hoặc theo dõi triệu chứng để xác định chính xác.

• Dương tính

Nếu chỉ số xét nghiệm PCR cho kết quả dương tính, điều này cho thấy sự hiện diện của DNA virus Varicella Zoster trong mẫu bệnh phẩm, tức người bệnh đã mắc bệnh. Đối với người bệnh là phụ nữ mang thai, người suy giảm miễn dịch, trẻ sơ sinh… kết quả xét nghiệm thủy đậu dương tính đòi hỏi theo dõi và can thiệp tích cực nhằm giảm thiểu rủi ro gặp các biến chứng nguy hiểm.

2. Đọc kết quả xét nghiệm máu phát hiện kháng thể

Xét nghiệm máu phát hiện kháng thể thủy đậu giúp xác định người bệnh đang nhiễm, đã từng nhiễm hay chưa có miễn dịch với virus Varicella Zoster. Kết quả IgM và IgG cần được diễn giải đúng để giúp bác sĩ có định hướng điều trị và tư vấn tiêm phòng phù hợp cho từng đối tượng cụ thể.

• IgM (+), IgG (-)

Trường hợp này cho thấy cơ thể đang trong giai đoạn đầu nhiễm virus Varicella Zoster lần đầu tiên. IgM (+) là dấu hiệu của đáp ứng miễn dịch sớm, trong khi IgG (-) cho thấy chưa hình thành miễn dịch lâu dài. Người bệnh lúc này thường đang trong thời kỳ cấp tính và có nguy cơ lây truyền cao.

• IgM (+), IgG (+)

Kết quả này thường gặp trong giai đoạn giữa hoặc cuối của đợt nhiễm cấp, khi cơ thể vừa bắt đầu sản sinh kháng thể IgG để tạo miễn dịch bền vững. Sự hiện diện của 2 loại kháng thể này cho thấy người bệnh đang dần phục hồi sức khỏe hoặc mới mắc bệnh gần đây.

• IgM (-), IgG (+)

Kết quả IgM (-), IgG (+) cho thấy người bệnh đã từng nhiễm thủy đậu trong quá khứ hoặc đã được tiêm vắc xin, hiện tại cơ thể đã có miễn dịch bảo vệ.

• IgM (-), IgG (-)

Kết quả IgM (−), IgG (−) cho thấy người bệnh chưa từng mắc bệnh, đồng thời cũng chưa có miễn dịch. Đây là nhóm nguy cơ cao, cần được bác sĩ tư vấn tiêm vắc xin phòng ngừa sớm, đặc biệt nếu đang sống trong vùng dịch hoặc có kế hoạch mang thai.

Câu hỏi thường gặp

1. Xét nghiệm thủy đậu ở đâu?

Người nghi ngờ nhiễm thủy đậu hoặc cần xác định miễn dịch với virus Varicella Zoster hoàn toàn có thể làm các xét nghiệm tại các cơ sở y tế, bệnh viện có chuyên khoa truyền nhiễm. Tuy nhiên, để đảm bảo kết quả chính xác, thời gian trả kết quả nhanh chóng, thăm khám và tư vấn kỹ lưỡng, người bệnh nên ưu tiên chọn những đơn vị y tế uy tín, có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, trang thiết bị y tế hiện đại có khả năng thực hiện các xét nghiệm chuyên biệt như PCR hoặc định lượng kháng thể IgM, IgG.

Trung tâm xét nghiệm, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh là một trong những đơn vị chẩn đoán lâm sàng hàng đầu tại Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ tầm soát, chẩn đoán và điều trị hiệu quả cho khối lâm sàng.

• Cam kết cung cấp kết quả xét nghiệm chính xác, nhanh chóng, kịp thời, giúp tối ưu chi phí, từ đó giúp rút ngắn thời gian điều trị.
• 100% đội ngũ có chuyên môn cao, hệ thống thiết bị y tế hiện đại, quy trình vận hành chuẩn ISO 15189:2012.
• Toàn bộ quy trình từ tư vấn, lấy mẫu, phân tích đến trả kết quả đều được kiểm soát nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng và đáp ứng tốt kỳ vọng của người bệnh.

2. Xét nghiệm thủy đậu bao nhiêu tiền?

Chi phí xét nghiệm thủy đậu tại các cơ sở y tế, bệnh viện hiện nay dao động trong khoảng 150.000 đến hơn 1.200.000 đồng, tùy thuộc vào loại xét nghiệm được chỉ định thực hiện (xét nghiệm máu tìm kháng thể IgM, IgG hoặc PCR phát hiện DNA virus) và cơ sở thực hiện.

Mức giá này có thể thay đổi theo bảng giá dịch vụ của từng bệnh viện, điều kiện trang thiết bị và mức độ nhanh chóng của của yêu cầu xét nghiệm. Do đó, để biết chính xác xét nghiệm thủy đậu bao nhiêu tiền, người bệnh nên đến trực tiếp tại các cơ sở y tế, bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề xét nghiệm thủy đậu, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.

Tóm lại, xét nghiệm thủy đậu là phương pháp quan trọng giúp chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm virus Varicella Zoster, đặc biệt ở những đối tượng có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai, người suy giảm miễn dịch hoặc chưa từng tiêm vắc xin. Việc chủ động thực hiện xét nghiệm không chỉ hỗ trợ xác định giai đoạn bệnh mà còn góp phần phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm, hướng dẫn cách ly, điều trị và lên kế hoạch tiêm ngừa phù hợp.