Chỗ tiêm ngừa của bé bị sưng cứng lâu ngày có nguy hiểm không?

Chỗ tiêm ngừa của bé bị sưng cứng lâu ngày có sao không? Sau khi tiêm vắc xin, hầu hết trẻ em sẽ gặp một số phản ứng phụ sau tiêm như sốt, khó chịu, mệt mỏi, biếng ăn, vết tiêm bị sưng, đỏ, đau nhức khó chịu. Theo các chuyên gia, đây là những phản ứng sau tiêm bình thường xảy ra như một phần của đáp ứng miễn dịch. Tuy nhiên, vẫn có nhiều bố mẹ lo lắng về vấn đề trên. Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng sưng cứng kéo dài? Có nguy hiểm không và cần làm gì để giúp trẻ giảm bớt tình trạng vết tiêm sưng, cứng này?

Vì sao chỗ tiêm ngừa của bé bị sưng cứng?

Tiêm chủng vắc xin là rất quan trọng để ngăn ngừa bệnh tật và là một phần thiết yếu trong việc chăm sóc sức khỏe cho hàng triệu trẻ em và người lớn trên thế giới. Trước khi được phê duyệt sử dụng, mỗi loại vắc xin đều phải trải qua các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả. Các thử nghiệm này được tiến hành trên số lượng lớn người tham gia và kết quả được đánh giá cẩn thận trước khi vắc xin chính thức được sử dụng rộng rãi trên thế giới.

Tuy nhiên, bất cứ thứ gì đưa vào cơ thể cũng được nhận diện là “kẻ lạ mặt” và có thể gây những phản ứng nhất định – vắc xin cũng không ngoại lệ. Lý giải về vấn đề này, BS Đoàn Thị Khánh Châm - Quản lý Y khoa vùng 2 - miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết phản ứng sau tiêm ở mỗi trẻ là khác nhau, trong đó tình trạng chỗ tiêm ngừa của bé bị sưng cứng lâu ngày có thể đến từ các nguyên nhân:

• Cơ địa nhạy cảm: trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh có cấu trúc làn da chưa chặt chẽ, lớp sừng mỏng hơn người trưởng thành tới 30% và lớp biểu bì mỏng hơn đến 20%. Chính vì vậy, so với người trưởng thành thì làn da của trẻ rất mỏng manh, dễ nhạy cảm và ít được bảo vệ hơn. Do đó, việc tiêm vắc xin ở trẻ em có thể gây ra phản ứng viêm mạnh ở chỗ tiêm.
• Các loại vắc xin: một số loại vắc xin sau khi tiêm sẽ gây ra phản ứng sau tiêm như sưng, đỏ, đau nhức tại vết tiêm. Thậm chí là sưng hạch ở hõm nách, có quầng đỏ, loét nhẹ và để lại sẹo (đơn cử như trong vòng 6 tuần sau tiêm vắc xin phòng bệnh lao BCG, trẻ sẽ xuất hiện vết sẹo ở vị trí tiêm). Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết đây là phản ứng bình thường của cơ thể cho thấy trẻ đã đáp ứng miễn dịch tốt với bệnh lao sau khi tiêm vắc xin nên bố mẹ không nên lo lắng quá.
• Phản ứng với các thành phần của vắc xin: Vắc xin là chế phẩm sinh học bao gồm thành phần kháng nguyên và một số thành phần khác để tăng cường phản ứng miễn dịch cũng như giúp bảo quản vắc xin. Nếu trẻ có tiền sử dị ứng với một trong số các thành phần được dùng để sản xuất vắc xin cũng có thể gây ra tình trạng vết tiêm bị sưng, cứng sau tiêm.
• Sai sót trong quy trình tiêm chủng: điều dưỡng viên thực hiện các thao tác chuẩn bị, hồi chỉnh, kỹ thuật tiêm không đúng quy định hoặc do cách lưu trữ và bảo quản vắc xin không đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên, nguyên nhân này hoàn toàn có thể phòng tránh được bằng việc đảm bảo quy trình lưu trữ, bảo quản và vận chuyển vắc xin từ kho tổng đến các trung tâm phải được thực hiện nghiêm ngặt, đúng cách, tuân thủ các quy định về an toàn tiêm chủng.
• Trùng hợp ngẫu nhiên: trong một số trường hợp, tình trạng vết tiêm của trẻ bị sưng, cứng sau tiêm có thể xảy ra do trùng hợp với thời điểm trẻ đang mắc bệnh lý khác hoặc đang uống thuốc chứ không phải đến từ các nguyên nhân kể trên.
• Tâm lý trẻ lo sợ, căng thẳng trước khi tiêm: các triệu chứng trẻ có thể gặp phải do lo lắng khi tiêm chủng như thở nhanh, choáng váng, chóng mặt, vã mồ hôi, nôn ói, la hét. Ngừng thở cũng có thể xảy ra, tuy nhiên sẽ hết sau khi trẻ bị bất tỉnh thoáng qua trong chốc lát (1). Để hạn chế và khắc phục vấn đề này, bố mẹ cần nói chuyện nhẹ nhàng, âu yếm trẻ, vui chơi cùng trẻ để giúp con có tâm lý thoải mái trước, trong và sau khi tiêm chủng.

Chỗ tiêm phòng của bé bị sưng cứng lâu ngày có nguy hiểm không?

KHÔNG! Các chuyên gia cho biết sau khi tiêm một số loại vắc xin, trẻ em gặp tình trạng vết tiêm bị sưng cứng là điều bình thường. Tình trạng vết tiêm sưng cứng sẽ giảm dần sau 1 đến 2 ngày sau tiêm, thời gian nhanh hay chậm còn tùy thuộc vào cơ địa và sức khỏe của mỗi trẻ.

Lý giải vấn đề này, chuyên gia cho biết khi tiêm vắc xin vào cơ thể, các tế bào của hệ thống miễn dịch được kích hoạt để sản sinh kháng thể. Sau đó, cơ thể trẻ sẽ xuất hiện một số phản ứng sau tiêm như sốt, mệt mỏi, đau, sưng cứng tại vết tiêm để báo hiệu cơ thể đã tiếp nhận vắc xin như một tác nhân lạ và phản ứng lại để bảo vệ. Một số trường hợp xảy ra “nhiễm trùng giả” nếu số lượng bạch cầu tăng bất thường trong máu hoặc phản ứng viêm.

Khi “nhiễm trùng giả” kết thúc, cơ thể sẽ hình thành bộ nhớ miễn dịch, trong đó tế bào bạch cầu lympho T cùng tế bào bạch cầu lympho B giữ vai trò quan trọng trong ghi nhớ mầm bệnh từng gặp nhằm kịp thời nhận biết nếu mầm bệnh đó quay lại tấn công trong tương lai. Thông thường, cơ thể cần thời gian khoảng 2 tuần đến 1 tháng để sản xuất đủ lượng kháng thể cần thiết chống lại các tác nhân gây hại.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), vắc xin phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván thường có phản ứng đau nhức, sưng cứng tại vị trí tiêm (chiếm hơn 50%) hơn so với các loại vắc xin khác. Ngoài phản ứng đau nhức, sưng cứng, loại vắc xin này cũng có thể khiến trẻ sốt trên 38 độ C, phản ứng toàn thân, kích thích khó chịu, thường xảy ra sau lần tiêm chủng thứ 4 hay thứ 5 do đáp ứng tăng cường của hệ thống miễn dịch.

Cách xử lý chỗ tiêm ngừa của bé bị sưng cứng lâu ngày

Để giúp giảm thiểu các triệu chứng khó chịu sau tiêm, đặc biệt là tình trạng vết tiêm bị sưng cứng, bố mẹ hoặc người giám hộ có thể áp dụng một số cách xử lý khoa học như:

1. Dùng khăn chườm mát

Để chăm sóc trẻ sau tiêm chủng bố mẹ hoặc người giám hộ có thể sử dụng một chiếc khăn mềm nhúng nước lạnh để chườm mát lên vết tiêm sưng cứng của trẻ để chúng dần tan. Thực hiện như sau: chườm vào vết tiêm khoảng 30 giây sau đó nhấc lên 5 giây, thực hiện thao tác này trong vòng 15 phút. Đồng thời, chuyên gia cũng khuyên bố mẹ tuyệt đối không đắp bất cứ thứ gì (lá cây, khoai tây, chanh) lên vết tiêm vì phương pháp này không có cơ sở khoa học, có thể gây ra tình trạng nhiễm trùng tại vết tiêm dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

2. Dùng khăn chườm ấm

Tương tự như cách chườm mát, thay vì chườm mát, bố mẹ hoặc người chăm sóc trẻ thay nước mát bằng nước ấm và thao tác chườm nhẹ nhàng phía trên. Cách này cũng có tác dụng giúp vết chai cứng dần biến mất.

3. Hạn chế đụng chạm vào vết tiêm

Bố mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần lưu ý bế trẻ nhẹ nhàng, hạn chế ôm bế quá chặt bởi việc đụng chạm hoặc cọ xát vết tiêm có thể gây tổn thương và kích thích vùng da xung quanh, dẫn đến viêm nhiễm và sưng đau. Bên cạnh đó cũng nên cho trẻ mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, mềm mỏng để hạn chế tối đa việc đụng chạm vào vết tiêm.

4. Đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ

Sau khi tiêm về, bên cạnh tình trạng đau nhức, sưng cứng tại vết tiêm, trẻ có thể gặp tình trạng sốt, mệt mỏi. Vì vậy, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ cần lưu ý cho trẻ uống nhiều nước và bú sữa nhiều hơn. Đảm bảo chế độ dinh dưỡng, tăng cường bổ sung chất xơ đến từ rau, củ, quả, nước ép trái cây để giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ giảm vết chai sưng cứng.

Đặc biệt, đối với các vết tiêm sưng cứng lâu ngày không có dấu hiệu thuyên giảm thì bố mẹ và người chăm sóc trẻ cần tiếp tục vệ sinh sạch sẽ vết tiêm mỗi ngày cũng như lau nhẹ nhàng cùng da xung quanh trước khi sắp xếp đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được các bác sĩ chuyên khoa kiểm tra và điều trị kịp thời.

⇒ Xem thêm: Chỗ tiêm bị nổi cục cứng, sưng là bị gì? Có nguy hiểm không?

Chỗ tiêm ngừa của trẻ bị sưng cứng lâu ngày khi nào cần đi bác sĩ?

Tùy vào cơ địa và sức khỏe của trẻ, mỗi trẻ sẽ mất khoảng 1 đến 2 ngày để vết tiêm sưng cứng dần biến mất (trừ vắc xin lao). Giai đoạn này, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ cần chú ý theo dõi tình trạng vết tiêm thường xuyên, chăm sóc trẻ thật tốt và có thể dùng thuốc giảm đau, giảm sốt theo chỉ định của bác sĩ.

Ngược lại, nếu vết tiêm không có dấu hiệu thuyên giảm, đồng thời trẻ sốt cao kéo dài, bỏ bú, vết tiêm có mủ, đau và kéo dài hơn 1 tuần thì bố mẹ hoặc người giám hộ cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị sớm bởi đây có thể là biểu hiện của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, cần được xử lý kịp thời.

Trên đây là những thông tin hữu ích về vấn đề chỗ tiêm ngừa của bé bị sưng cứng lâu ngày. Vắc xin là rất an toàn, so với những lợi ích to lớn mà vắc xin mang lại thì các phản ứng phụ sau tiêm hoặc tình trạng vết tiêm sưng cứng là không thể tránh khỏi nhưng với tỷ lệ rất nhỏ, có thể kiểm soát và xử trí kịp thời nếu phát hiện sớm. Chính vì vậy, bố mẹ và người giám hộ cần đưa trẻ đi tiêm vắc xin đủ liều, đúng lịch và theo sát chặt chẽ quy trình tiêm chủng an toàn để đảm bảo vắc xin phát huy hiệu lựa bảo vệ tốt nhất và hạn chế tối đa các phản ứng sau khi tiêm vắc xin.