HPV có lây qua bồn cầu không? Cách phòng bệnh khi dùng chung nhà vệ sinh

HPV thường được biết đến với khả năng lây truyền trực tiếp qua đường tình dục qua hậu môn, âm đạo hoặc miệng; lây truyền gián tiếp qua tiếp xúc hay thậm chí từ mẹ sang con trong một số trường hợp. Vậy, HPV có lây qua bồn cầu không? Nếu sử dụng chung nhà vệ sinh công cộng có lây nhiễm HPV không?

Khả năng sống của virus HPV ở môi trường ngoài cơ thể

HPV là loại virus DNA có cấu trúc không vỏ bọc lipid, nên có khả năng kháng lại một số tác nhân đến từ môi trường bên ngoài cơ thể tốt hơn các virus có vỏ bọc lipid. Cụ thể, lớp vỏ capsid bền vững của virus bảo vệ DNA của HPV và cho phép chúng tồn tại trong môi trường ẩm ướt hoặc trên các bề mặt thông thường. Tuy nhiên, tương tự các loại virus khác, chúng chỉ có thể nhân lên và tồn tại lâu dài khi xâm nhập được vào tế bào chủ. Với HPV là các tế bào biểu mô da hoặc niêm mạc.

Các nghiên cứu cho thấy, HPV có khả năng tồn tại trong thời gian ngắn đến trung bình ở môi trường bên ngoài cơ thể. Một số yếu tố có thể hạn chế khả năng tồn tại của virus ở môi trường bên ngoài bao gồm:

• Tia cực tím: Tia UV từ ánh sáng mặt trời có khả năng phá hủy DNA của virus khi bị chiếu trực tiếp trong vài giờ.
• Nhiệt độ cao: Nghiên cứu cho thấy nhiệt độ trên 60 độ C có khả năng tiêu diệt HPV. Điều này lý giải việc giặt đồ bằng nước nóng hoặc sấy khô nhiệt độ cao giúp giảm nguy cơ lây nhiễm virus.
• Chất khử trùng mạnh: Như clo, ethanol, có khả năng phá hủy cấu trúc protein của virus và làm giảm khả năng lây nhiễm.

HPV có lây qua bồn cầu không?

Nguy cơ lây nhiễm HPV qua bồn cầu là cực kỳ thấp, gần như không có nếu vệ sinh bồn cầu đúng cách. Theo thông tin được đăng tải trên trang thông tin sức khỏe uy tín của Mỹ - Verywell Healthy, nguy cơ lây nhiễm HPV qua bồn cầu rất thấp và có thể phòng ngừa khi vệ sinh bệ toilet bằng cồn, dùng giấy vệ sinh hoặc tấm phủ bồn cầu che lại trước khi ngồi xuống để tránh tiếp xúc, sử dụng giấy vệ sinh, rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng.

HPV có đặc điểm không thể tồn tại thời gian dài bên ngoài cơ thể, vì cần một môi trường phù hợp để sống sốt như các biểu bì da, niêm mạc, nơi chúng có thể xâm nhập và sinh sôi. Trên các bề mặt ngoài cơ thể, nhất là các bề mặt khô và không cung cấp dưỡng chất, HPV không thể tồn tại bền vững.

Trong điều kiện môi trường khô ráo như bồn cầu, virus khó sống sót qua vài giờ. Điều này là do bồn cầu không cung cấp những yếu tố cần thiết cho sự tồn tại của virus như độ ẩm cao hay tế bào sống để virus bám trụ và duy trì hoạt động.

Trong môi trường ẩm ướt hoặc trên bề mặt có dịch cơ thể, virus có thể tồn tại trong thời gian ngắn. Nhưng để lây nhiễm, virus cần xâm nhập trực tiếp thông qua vết tổn thương, vết trầy trên da hay niêm mạc. Do đó, các tiếp xúc thông thường với bồn cầu, đặc biệt là khi không có sự tiếp xúc trực tiếp giữa vùng da nhạy cảm và bề mặt bồn cầu thì nguy cơ lây nhiễm gần như bằng không. Hơn nữa, với các biện pháp vệ sinh, lau chùi bề mặt bằng chất khử trùng, đậy nắp khi xả nước đề góp phần giảm khả năng virus tồn tại.

Ngoài ra, các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng con đường lây truyền phổ biến nhất của HPV vẫn là qua đường tình dục không an toàn, chứ ít trường hợp đến từ môi trường chung. Trên thực tế, điều kiện để một người nhiễm HPV qua bồn cầu rất khó xảy ra, phải đảm bảo nhiều yếu tố như: có sự tồn tại của virus sống từ cơ thể người trước đó trên bề mặt và phải tiếp xúc trực tiếp với vùng da niêm mạc tổn thương.

Ngay cả trong trường hợp người sử dụng bồn cầu có vết cắt nhỏ hoặc tổn thương niêm mạc, nguy cơ nhiễm HPV qua việc tiếp xúc với bề mặt bẩn vẫn được coi là rất thấp. Điều này là do lượng virus còn tồn tại trên bồn cầu thường không đủ để dẫn đến việc lây nhiễm.

HPV và các mầm bệnh tồn tại trên bề mặt nhà vệ sinh do đâu?

Nhà vệ sinh công cộng, với môi trường ẩm ướt và thường xuyên tiếp xúc với dịch tiết cơ thể như nước tiểu, phân, mồ hôi và các dịch tiết sinh dục. Trong khi đó, vi khuẩn, virus và nấm mốc có xu hướng tồn tại lâu hơn trên các bề mặt ẩm ướt và ít được vệ sinh triệt để.

Đối với HPV, đây là loại virus có hơn 200 chủng, trong đó một số gây mụn cóc sinh dục và ung thư cổ tử cung, hậu môn, vòm họng. Virus HPV lây chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp da kề da hoặc vùng niêm mạc bị tổn thương, nhiều nhất là qua quan hệ tình dục. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã từng quan sát thấy rằng trong điều kiện môi trường bên ngoài cơ thể, virus này có thể tồn tại trong thời gian ngắn trên các bề mặt không xốp như ghế bồn cầu hay tay vịn trong nhà vệ sinh công cộng.

Nguyên nhân HPV và các mầm bệnh khác tồn tại trên bề mặt nhà vệ sinh chủ yếu xuất phát từ vệ sinh cá nhân không đảm bảo. Ví dụ, khi người dùng không rửa tay kỹ lưỡng sau khi sử dụng nhà vệ sinh, vô tình chạm vào các bề mặt chung, họ có thể lây lan vi khuẩn hoặc virus. Ngoài ra, việc không vệ sinh và khử khuẩn định kỳ nhà vệ sinh cũng tạo điều kiện cho mầm bệnh bám trụ lâu dài. Bồn cầu, tay nắm cửa, vòi nước rửa tay và các bề mặt ẩm thường xuyên tiếp xúc với nhiều người là những điểm nóng có thể chứa lượng lớn mầm bệnh.

Tuy nhiên, khả năng lây nhiễm trực tiếp của HPV từ bề mặt nhà vệ sinh sang người sử dụng khác được đánh giá là cực kỳ thấp dựa trên các nghiên cứu khoa học. Khác với vi khuẩn hoặc virus lây qua đường phân - miệng (như norovirus, E. coli, hay viêm gan A), HPV có khả năng sống sót rất hạn chế trong môi trường bên ngoài cơ thể. Điều kiện khô ráo và việc sử dụng các hóa chất tẩy rửa, diệt khuẩn thường xuyên trong nhà vệ sinh thường làm bất hoạt virus trong một khoảng thời gian ngắn.

Ngoài HPV, một loạt các loại mầm bệnh khác như vi khuẩn E. coli, Salmonella, liên cầu khuẩn (Streptococcus) hoặc virus nấm móng tay, nấm Candida cũng có thể tồn tại trong nhà vệ sinh công cộng. Những mầm bệnh này lây chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với các bề mặt nhiễm khuẩn, thậm chí có thể lan truyền qua khí dung (aerosol) khi nước từ bồn cầu bắn lên trong lúc xả mà không đóng nắp. Chính những yếu tố này cho thấy, vấn đề vệ sinh đúng cách trong nhà vệ sinh đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc kiểm soát sự lây lan mầm bệnh.

Biện pháp phòng lây nhiễm HPV khi dùng chung nhà vệ sinh

Dùng chung nhà vệ sinh công cộng là điều khó tránh khỏi, tuy nhiên bạn có thể áp dụng một số biện pháp phòng ngừa sau để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm HPV khi dùng chung nhà vệ sinh.

Đầu tiên là chủ động tiêm vắc xin phòng HPV. Tiêm vắc xin được đánh giá là biện pháp phòng các bệnh do HPV một cách hiệu quả nhất. Bất kể bạn có sử dụng nhà vệ sinh công cộng hay không, tiêm vắc xin là cách chủ động bảo vệ sức khỏe trước HPV, đặc biệt là ở người trẻ tuổi.

Ước tính, hiệu quả bảo vệ chung của vắc xin trước HPV là trên 90%, ở nhóm tuổi thanh thiếu niên từ 9 - 14 tuổi dao động từ 74 - 93% và từ 12 - 90% với nhóm tuổi từ 15 - 18. Qua đó, có thể thấy rằng việc tiêm phòng có hiệu quả cao nhất khi được tiêm cho độ tuổi trẻ, chưa từng tiếp xúc với HPV. (1)

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Ủy ban Cố vấn về Thực hành Tiêm chủng của Hoa Kỳ (US ACIP) cũng khuyến nghị nên bắt đầu tiêm vắc xin ở độ tuổi vị thành niên (thường là từ 9 đến 14 tuổi), 16 – 18. Các nghiên cứu cũng đã chứng minh rằng việc tiêm vắc xin sớm hơn sẽ mang lại khả năng sinh miễn dịch cao hơn và khả năng bảo vệ lâu dài hơn.

Tuy nhiên, một thực trạng đáng lo ngại hiện nay là tỷ lệ tiêm chủng HPV tại Việt Nam chưa cao. Theo Nghiên cứu của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) năm 2021 cho thấy chỉ có 12% phụ nữ và trẻ em gái từ 15 - 29 tuổi được tiêm HPV tại nước ta. Con số này thấp hơn so với nhiều nước, điển hình như thanh thiếu niên tại Mỹ đã tiêm HPV tính đến cuối năm 2021 là 61,7%.

Do đó, để hạn chế tối đa rủi ro lây nhiễm HPV, người dân cần chủ động tiêm vắc xin đúng lịch, đủ mũi và quan trọng là tiêm sớm cho trẻ ở độ tuổi từ 9 - 14 tuổi. Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng HPV, đặt lịch tiêm vắc xin, Quý Khách có thể đến các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc hoặc liên hệ VNVC qua các thông tin sau.

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

Bên cạnh việc tiêm vắc xin, một số biện pháp phòng nguy cơ lây nhiễm HPV khi sử dụng nhà vệ sinh chung có thể kể đến như: tránh tiếp xúc bề mặt lòng bàn tay với các bề mặt như bồn cầu, nút xả nước... nên sử dụng khăn giấy hay khuỷu tay để mở hoặc thao tác nút bấm.

Ngoài ra, nên sử dụng khăn cá nhân riêng khi dùng nhà vệ sinh công cộng để tránh tiếp xúc mầm bệnh trên khăn lau chung. Để giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp bề mặt bồn cầu nên sử dụng giấy vệ sinh hoặc tấm lót trên vị trí ngồi. Sau khi đi vệ sinh xong cần đậy nắp bồn cầu trước khi xả nước và rửa tay sạch bằng xà phòng.

Những con đường lây nhiễm HPV khác bạn cần nắm

Bên cạnh lây nhiễm qua đường tiếp xúc, virus còn có khả năng lây qua các con đường sau.

1. Qua đường tình dục

Đây được xem là con đường lây nhiễm HPV phổ biến nhất, gồm quan hệ qua âm đao, hậu môn và miệng. HPV có khả năng lây lan ngay cả khi người nhiễm virus không có triệu chứng rõ ràng và không cần tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể. Thực tế, việc sử dụng bao cao su trong quan hệ tình dục chỉ giảm thiểu một phần nguy cơ lây nhiễm, nhưng không hoàn toàn vì virus có thể tồn tại trên vùng da không được bao phủ. Do đó, bên cạnh quan hệ sử dụng biện pháp an toàn, vẫn nên phối hợp với tiêm vắc xin để đảm bảo hiệu quả phòng bệnh.

2. Qua tiếp xúc da kề da

HPV không chỉ lây nhiễm qua đường tình dục, mà còn lây nhiễm qua tiếp xúc da kề da. Đặc biệt là ở các vùng sinh dục, hậu môn, miệng khi có vết thương hở, trầy xước, vết cắt trên da tạo điều kiện cho virus dễ dàng xâm nhập cơ thể. Nên việc tiếp xúc vùng da nhiễm HPV của người khác dù không quan quan hệ tình dục vẫn có thể bị lây nhiễm. Trường hợp này xảy ra trong các hoạt động như mát xa, cọ xát cơ thể hay sử dụng chung đồ dùng cá nhân.

3. Từ mẹ sang con

Từ mẹ sang con là đường lây truyền ít phổ biến. HPV có thể lây truyền bằng con đường này trong quá trình sinh thường qua đường âm đạo. Trẻ sơ sinh nhiễm virus có thể bị u nhú đường hô hấp (các khối u trong đường hô hấp). Dù nguy cơ không cao nhưng phụ nữ có kế hoạch sinh con vẫn nên tầm soát và điều trị các tổn thương do HPV gây ra để giảm thiểu rủi ro lây nhiễm HPV cho trẻ.

HPV có lây qua bồn cầu không? Nguy cơ HPV lây nhiễm qua bồn cầu cực kỳ thấp và gần như không có nếu vệ sinh bồn cầu đúng cách. Người dân vẫn nên duy trì các biện pháp vệ sinh cơ bản nhằm giảm thiểu tiếp xúc với các mầm bệnh khác có thể tồn tại trên bề mặt này, chẳng hạn như vi khuẩn hoặc virus khác lây qua đường phân - miệng. Đối với các công trình công cộng, việc vệ sinh tay sạch sẽ sau khi sử dụng bồn cầu bằng xà phòng và nước là cách hiệu quả để ngăn chặn nguy cơ nhiễm trùng do các loại vi khuẩn hoặc virus thông thường.