Huyết thanh kháng dại có tác dụng bao lâu? Cần lưu ý gì khi tiêm?

Đối với một số trường hợp vết thương bị động vật tấn công nặng, vị trí gần các đầu mút thần kinh hoặc gần vùng thần kinh trung ương như đầu, mặt cổ…, huyết thanh kháng dại được chỉ định sử dụng kết hợp với vắc xin dại, để nhanh chóng sản sinh kháng thể bảo vệ khỏi virus dại. Vậy huyết thanh kháng dại có tác dụng bao lâu? Cần lưu ý gì khi tiêm phòng? Cùng chuyên gia VNVC tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

Huyết thanh kháng dại có tác dụng gì trong phòng ngừa bệnh dại?

Huyết thanh kháng dại (Rabies Immune Globulin) được dùng để tạo nhanh miễn dịch thụ động ngay lập tức trong thời gian ngắn, giúp cho người có nguy cơ tiếp xúc với virus dại qua vết cắn, vết xước hoặc đường lây truyền từ động vật có khả năng mắc bệnh dại. Huyết thanh kháng dại hoạt động theo cơ chế trung hòa, góp phần làm chậm lại sự lan tỏa của virus dại cũng như ức chế khả năng sinh bệnh của chúng.

Huyết thanh kháng dại được điều chế từ máu của người hiến tặng, đã được sàng lọc và thử nghiệm về độ an toàn với các loại virus gây bệnh truyền nhiễm khác như HIV, viêm gan…

Nguyên tắc tiêm huyết thanh kháng dại là sử dụng càng sớm càng tốt, ngay sau khi bị phơi nhiễm và chỉ dùng 1 lần trong điều trị. Huyết thanh kháng dại được chỉ định điều trị dự phòng kết hợp với vắc xin dại cho những người chưa dự phòng vắc xin trước đây có vết thương từ độ III trở lên, gồm các trường hợp:

• Vết cắn/cào chảy máu ở vùng xa thần kinh trung ương và người bị cắn có xuất hiện triệu chứng dại hoặc không thể theo dõi được con vật cắn;
• Vết cắn/cào sâu với nhiều vết nằm gần thần kinh trung ương (đầu, mặt, cổ), vùng có nhiều dây thần kinh như đầu chi, bộ phận sinh dục, ngay cả không biểu hiện triệu chứng dại hay có triệu chứng dại hoặc không theo dõi được tình trạng con vật cắn. (2)

Với khả năng tạo miễn dịch thụ động trong thời gian ngắn để kịp thời tạo kháng thể bảo vệ chống lại virus dại, nhiều người thắc mắc huyết thanh kháng dại có tác dụng bao lâu và cần lưu ý gì sau khi tiêm, chuyên gia VNVC sẽ giải đáp ngay sau đây.

Huyết thanh kháng dại có tác dụng bao lâu?

Huyết thanh kháng dại có khả năng bảo vệ tức thời, ngắn hạn trong 6 ngày đầu sau khi bắt đầu điều trị để chống lại nhiễm trùng do virus dại. Vì huyết thanh kháng dại có tác dụng bảo vệ nhanh và ngắn hạn, nên cần kết hợp với vắc xin phòng bệnh dại để duy trì khả năng bảo vệ lâu dài chống lại nhiễm trùng. Có thể nói, huyết thanh kháng dại cung cấp khả năng bảo vệ tạm thời cho đến khi phản ứng miễn dịch của vật chủ đối với vắc xin dại tạo ra nồng độ bảo vệ xác định.

1. Thời gian bảo vệ trung bình của huyết thanh kháng dại

Theo các chuyên gia, huyết thanh kháng dại được dùng bổ sung cho vắc xin (tùy thuộc vào đánh giá rủi ro khi tiếp xúc) để cung cấp khả năng bảo vệ ngắn hạn trong 6 ngày đầu sau khi bắt đầu điều trị (3), trong đó mức kháng thể tăng cao và các giá trị nồng độ tương ứng vẫn có thể duy trì đến ngày thứ 21. Thông thường, huyết thanh kháng dại không được chỉ định sử dụng sau 7 ngày kể từ mũi tiêm vắc xin dại đầu tiên.

Theo nghiên cứu, sử dụng huyết thanh kháng dại sẽ giúp gia tăng nồng độ kháng thể bệnh dại nhanh chóng và dẫn đến nồng độ kháng thể trung hòa có thể phát hiện được sau 24 giờ.

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả và thời gian tác dụng của huyết thanh kháng dại

Huyết thanh kháng dại là một biện pháp quan trọng giúp trung hòa virus dại, bảo vệ người bệnh cho đến khi vắc xin phòng dại phát huy tác dụng. Tuy nhiên, hiệu quả và thời gian tác dụng của huyết thanh kháng dại có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau

2.1. Liều lượng và vị trí tiêm

Theo quy định, huyết thanh kháng dại được chỉ định tiêm phong bế (gây tê) tại vùng vết thương bị động vật cắn để huyết thanh kháng dại thấm sâu vào bên trong và xung quanh vết thương tới mức tối đa. Phần huyết thanh còn lại tiêm bắp sâu ở vị trí cách xa vị trí tiêm vắc xin dại. Các vết thương ở vị trí đặc biệt (như các đầu ngón tay) phải thấm đẫm một cách cẩn thận. Nếu tiêm không đúng cách có thể dẫn đến hiệu quả của huyết thanh kém đi.

Liều lượng huyết thanh được tính theo trọng lượng cơ thể (thường là 40 IU/kg). Nếu tiêm không đủ liều sẽ dẫn đến khả năng trung hòa virus giảm, tăng nguy cơ nhiễm bệnh. Hiện tại, có hai loại huyết thanh kháng dại được sử dụng phổ biến, bao gồm:

• Huyết thanh kháng dại từ người (HRIG): Hiệu quả cao hơn, ít gây phản ứng phụ, nhưng giá thành đắt hơn.
• Huyết thanh kháng dại từ ngựa (ERIG): Phổ biến hơn tại Việt Nam, có thể gây phản ứng dị ứng ở một số người

2.2. Thời gian tiêm sau phơi nhiễm

Huyết thanh kháng dại được chỉ định tiêm càng sớm càng tốt, ngay sau khi bệnh nhân bị động vật nghi dại cắn và chưa có dấu hiệu lên cơn dại. Do đó, việc chủ động tiêm huyết thanh kháng dại ngay sau phơi nhiễm sẽ giúp huyết thanh phát huy hiệu quả tối đa. Đồng thời, không được sử dụng huyết thanh kháng dại sau 7 ngày kể từ mũi tiêm vắc xin đầu tiên.

2.3. Đặc điểm cơ địa, miễn dịch của từng người

Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự phát triển của virus dại. Nếu người bị cắn có hệ miễn dịch khỏe mạnh, cơ thể có thể hỗ trợ huyết thanh trong việc trung hòa virus, giúp kéo dài thời gian bảo vệ. Ngoài ra, liều lượng huyết thanh được tính theo trọng lượng cơ thể, nên người có cân nặng lớn hơn có thể cần liều cao hơn để đạt hiệu quả tối đa.

2.4. Tình trạng xử lý vết thương trước tiêm

Nếu vết thương được xử lý đúng quy trình, sạch sẽ, huyết thanh kháng dại sẽ phát huy tác dụng nhanh và trung hoa virus ngay tại vị trí vết cắn hiệu quả hơn. Trong trường hợp vết thương không được xử lý đúng cách, virus có thể tiếp tục nhân lên, làm giảm hiệu quả của huyết thanh và rút ngắn thời gian bảo vệ.

⇒ Tham khảo thêm: Vắc xin dại và huyết thanh kháng dại khác biệt khi sử dụng ra sao?

Cần làm gì sau khi tiêm huyết thanh kháng dại?

Sau khi tiêm huyết thanh kháng dại, người tiêm cần lưu ý thực hiện một số điều sau để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ phản ứng phụ:

• Theo dõi phản ứng sau tiêm: Quan sát vùng tiêm trong trong tối thiểu 30 phút tại cơ sở tiêm chủng để phát hiện phản ứng dị ứng hoặc sốc phản vệ. Đồng thời tiếp tục theo dõi phản ứng sau tiêm từ 24 - 48 giờ tại nhà. Nếu có dấu hiệu bất thường như sưng đỏ, đau nhức kéo dài, cần báo ngay cho bác sĩ;
• Nghỉ ngơi và chăm sóc sức khỏe: Uống nhiều nước, ăn uống đầy đủ để cơ thể hồi phục tốt hơn.Tránh vận động mạnh trong 24 giờ đầu sau tiêm để hạn chế phản ứng phụ.
• Không tự ý dùng thuốc giảm đau hoặc kháng viêm: Nếu có triệu chứng khó chịu, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
• Tiếp tục phác đồ điều trị dự phòng dại: Huyết thanh kháng dại chỉ có tác dụng tạm thời, cần tiêm đủ phác đồ vắc-xin để có miễn dịch lâu dài.

Những lưu ý quan trọng khi tiêm huyết thanh kháng dại

Khi tiêm huyết thanh kháng dại, cần lưu ý một số điều quan trọng như sau:

• Thời điểm tiêm huyết thanh kháng dại: Càng sớm càng tốt sau khi bị động vật nghi nhiễm dại cắn, lý tưởng nhất là trong vòng 24 giờ;
• Vị trí tiêm huyết thanh: Tiêm càng nhiều huyết thanh kháng dại vào hoặc xung quanh vết thương (nơi có tải lượng virus cao nhất) càng tốt. Tuyệt đối không được tiêm huyết thanh kháng dại cùng một ống tiêm, kim tiêm hoặc vị trí với liều vắc xin dại đầu tiên;
• Đối tượng tiêm: Người bị vết cắn sâu, chảy máu; vết thương gần thần kinh trung ương (đầu, mặt, cổ…), bị động vật hoang dã cắn hoặc không thể theo dõi động vật;
• Tránh uống rượu bia, thuốc lá, vận động mạnh trong 24 giờ đầu sau tiêm;
• Không cần tiêm huyết thanh kháng dại cho những người đã tiêm phòng dại trước phơi nhiễm.

Bài viết trên đây đã giải đáp cho thắc mắc “Huyết thanh kháng dại có tác dụng bao lâu?” giúp người dân hiểu rõ để lưu ý thực hiện đúng phác đồ khi bị phơi nhiễm virus dại. Huyết thanh kháng dại có tác dụng bảo vệ tức thời, ngắn hạn chống lại nhiễm trùng do virus dại gây ra. Đồng thời, người nghi tiếp xúc cần tiêm vắc xin dại để duy trì miễn dịch, tạo kháng thể bảo vệ lâu dài, mang lại hiệu quả tối ưu.