Khám sàng lọc trước tiêm chủng để làm gì? Khám những gì?

Khám sàng lọc trước tiêm chủng nhằm kiểm tra, sàng lọc các bệnh lý hoặc dấu hiệu bất thường, không đủ điều kiện tiêm chủng, khám sàng lọc là bước quan trọng để bác sĩ đưa ra chỉ định tiêm chủng chính xác hoặc tạm hoãn tiêm chủng. Quy trình khám sàng lọc cần tuân thủ theo hướng dẫn tại quyết định số 1575/QĐ-BYT ban hành bởi Bộ Y tế ngày 27/03/2023.

Khám sàng lọc trước tiêm chủng là gì?

Khám sàng lọc trước tiêm chủng là bước quan trọng trong quy trình tiêm chủng an toàn được bác sĩ thực hiện nhằm kiểm tra tình trạng sức khỏe, phát hiện dấu hiệu bất thường, đảm bảo người tiêm chủng đủ điều kiện sức khỏe trước khi tiêm vắc xin, hạn chế tối đa phản ứng sau tiêm. Đây không phải là hoạt động khám chữa bệnh chuyên khoa hay khám sức khỏe tổng quát.

Để đảm bảo an toàn tiêm chủng, Trung tâm tiêm chủng cho trẻ em và người lớn VNVC luôn cẩn trọng trong việc khám sàng lọc, kiểm tra sức khỏe trước khi tiêm. Các bước khám sàng lọc trước khi tiêm bao gồm: Đo thân nhiệt, đánh giá tri giác, quan sát nhịp thở, nghe phổi, nghe tim, phát hiện các dấu hiệu bất thường khác, hỏi đáp, trao đổi thông tin với người được tiêm/người đưa trẻ đi tiêm, cuối cùng là kết luận và đưa ra chỉ định tiêm phù hợp.

Mục đích và tầm quan trọng của khám sàng lọc trước tiêm ngừa

Khám sàng lọc trước khi tiêm chủng là việc rất quan trọng và cần thiết nhằm phát hiện những bất thường cần lưu ý để chỉ định tiêm/uống vắc xin, tạm hoãn hay không được tiêm/uống một số loại vắc xin nào đó.

• Phát hiện tiền sử về dị ứng, các bất thường sau tiêm từ các lần tiêm trước đó.
• Kiểm tra tình trạng sức khỏe hiện tại có đủ điều kiện tiêm chủng hay không.
• Hạn chế tối đa phản ứng sau tiêm, phát hiện trường hợp cần lưu ý để quyết định tiêm, hoãn tiêm hay không được tiêm vắc xin.
• Đảm bảo người được tiêm phòng tiêm đúng lịch.

Vì vậy, người tiêm chủng hoặc người đưa trẻ đi tiêm chủng và bác sĩ cần trao đổi thông tin đầy đủ trước khi tiêm, đảm bảo việc tiêm chủng là đúng thời điểm, hiệu quả và an toàn. Kết quả khám sàng lọc sẽ được căn cứ trên thông tin mà người được tiêm chủng/người đưa trẻ đi tiêm chủng cung cấp cho bác sĩ và những dấu hiệu bác sĩ đã quan sát, đánh giá sau thăm khám theo quy trình tiêm chủng an toàn. Trong trường hợp điều kiện sức khỏe không đáp ứng, bác sĩ sẽ phân tích cho khách hàng nguyên nhân và thông báo hoãn/hủy lịch tiêm.

Ai cần thực hiện khám sàng lọc trước khi tiêm vắc xin?

Tất cả mọi người đều cần khám sàng lọc trước khi tiêm vắc xin, đặc biệt là trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ đang mang thai, người mắc bệnh mạn tính, bệnh lý nền. Tại thời điểm tiêm chủng, tình trạng sức khỏe, thể trạng của mỗi người khác nhau. Trong tiêm chủng, có nhiều trường hợp chống chỉ định tiêm, hoãn tiêm chủng. Thông qua khám sàng lọc, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe hiện tại kết hợp khai thác thông tin tiền sử và thông tin có liên quan khác, từ đó xác định người được thăm khám có đủ điều kiện về sức khỏe để tiêm vắc xin không.

Quy trình khám sàng lọc trước tiêm chủng

Tại Trung tâm Tiêm chủng VNVC, việc khám sàng lọc trước tiêm được thực hiện tuân thủ quy định nghiêm ngặt của Bộ Y tế (Quyết định số 1575/QĐ-BYT ban hành ngày 27/03/2023), tập trung vào việc đánh giá tình trạng sức khỏe chung của cơ thể, bao gồm các bước:

Bước 1: Đánh giá tình trạng sức khỏe hiện tại của người đi tiêm chủng.

Để đánh giá tình trạng sức khỏe hiện tại của người có nhu cầu của người đi tiêm chủng, bác sĩ sẽ thăm khám bằng cách đo thân nhiệt, đánh giá tri giác, quan sát nhịp thở, nghe tim, phổi và phát hiện các bất thường khác (nếu có).

Bước 2: Khai thác tiền sử và các thông tin có liên quan khác.

Tùy theo đối tượng được tiêm chủng, bác sĩ sẽ trao đổi, khai thác tiền sử và thông tin có liên quan.

Đối tượng tiêm chủng là trẻ em, bố mẹ hoặc người giám hộ cần thông báo cho bác sĩ các vấn đề về sức khỏe của bé, lịch sử tiêm chủng:

• Trẻ đã nặng đủ 2kg chưa?
• Tuần tuổi thai khi đẻ, tuổi thai hiệu chỉnh của bé là bao nhiêu?
• Trong những ngày gần đây, trẻ có bú, ăn, ngủ, chơi bình thường không?
• Trẻ có sốt hay mắc bệnh gì không?
• Trẻ có mắc bệnh lý bẩm sinh, bệnh truyền nhiễm cần nhập viện từ khi sinh đến thời điểm thăm khám không?
• Trong 3 tháng gần nhất, trẻ có đang uống thuốc hay điều trị bệnh lý nào không?
• Trước đây, trẻ đã từng tiêm chủng những loại vắc xin nào? Có tiền sử dị ứng với vắc xin hoặc có phản ứng nặng ở những lần tiêm trước không?
• Trẻ có tiền sử dị ứng với thuốc, thực phẩm nào không?

Đối tượng tiêm chủng là người lớn, cần thông báo với bác sĩ các vấn đề về sức khỏe, bao gồm:

• Tình trạng sức khỏe hiện tại và các bệnh đã từng mắc trước đó.
• Các loại thuốc, liệu pháp điều trị bệnh đã và đang sử dụng trong 3 tháng gần nhất.
• Tiền sử tiêm chủng vắc xin, biểu hiện của cơ thể sau tiêm chủng.
• Tiền sử dị ứng, phản ứng của cơ thể với các loại thức ăn, thuốc, vắc xin.
• Nếu đối tượng tiêm là phụ nữ, cần thông báo cho bác sĩ thêm thông tin bản thân có đang mang thai hay đang cho con bú không, thời gian dự định có thai.

Đối tượng tiêm chủng là phụ nữ đang mang thai, cần khai báo về tình trạng sức khỏe bản thân và các thông tin khác như:

• Sức khỏe thai kỳ hiện tại và trước đây (nếu đã từng mang thai trước đó).
• Diễn biến bệnh lý mạn tính, bệnh lý nền (nếu có)
• Diễn biến các bệnh lý phát sinh do quá trình mang thai như đái tháo đường thai kỳ, tiền sản giật, ra máu, xuất huyết bất thường,...

Bước 3: Kết luận và đưa ra chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Căn cứ trên thông tin mà người đi tiêm chủng cung cấp cho bác sĩ và các dấu hiệu được bác sĩ quan sát, đánh giá sau thăm khám, bác sĩ sẽ kết luận và đưa ra chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Xem thêm: Quy trình tiêm chủng tại Hệ thống tiêm chủng VNVC

Các hạng mục khám sàng lọc trước chủng ngừa đối với trẻ em và người lớn

Các hạng mục khám sàng lọc trước chủng ngừa đối với trẻ em và người lớn bao gồm:

• Đo thân nhiệt: Nếu sốt ≥ 38°C hoặc hạ thân nhiệt ≤ 35,5°C, bác sĩ thông báo hoãn tiêm chủng.
• Đánh giá tri giác: Dựa trên thang điểm Glasgow Coma Scale để đánh giá đánh giá chức năng tri giác, bao gồm 3 yếu tố: đáp ứng mắt, đáp ứng lời nói và đáp ứng vận động
• Quan sát nhịp thở: Nhằm nhận diện nhịp thở bất thường ở trẻ sơ sinh, nhịp thở không đều xen kẽ giữa nhanh và chậm, thi thoảng ngưng thở
• Nghe tim, nghe phổi: Sử dụng ống nghe áp sát vào da để kiểm tra, phát hiện hoạt động bất thường của tim, phổi.
• Phát hiện các bất thường khác: (nếu có), hỏi đáp, trao đổi thông tin liên quan: Dựa trên tình hình thăm khám thực tế, bác sĩ sẽ khai thác thêm thông tin sức khỏe khác để có căn cứ đưa ra chỉ định tiêm phù hợp.

Các trường hợp không được tiêm ngừa hoặc trì hoãn tiêm chủng sau khi có kết quả sàng lọc

Để hạn chế tới mức thấp nhất nguy cơ tai biến sau tiêm chủng, 100% Khách hàng tiêm chủng tại VNVC đều được bác sĩ khám sàng lọc trước tiêm chủng nhằm phát hiện các trường hợp chống chỉ định tiêm chủng, trường hợp tạm hoãn tiêm chủng. Theo hướng dẫn khám sàng lọc vừa được Bộ Y tế ban hành theo quyết định số 1575/QĐ-BYT ngày 27/03/2023, các trường hợp thuộc nhóm chống chỉ định, tạm hoãn tiêm chủng bao gồm:

1. Các trường hợp chống chỉ định

• Trẻ em có tiền sử sốc, phản ứng nặng sau tiêm chủng vắc xin ở các lần trước (vắc xin có cùng thành phần), sốt cao trên 39 độ C kèm co giật, tím tái, khó thở.
• Trẻ sơ sinh mắc suy giảm miễn dịch bẩm sinh chống chỉ định với vắc xin bại liệt OPV.
• Trẻ sơ sinh có tiền sử lồng ruột: Chống chỉ định với vắc xin Rota.
• Phụ nữ đang mang thai không nên tiêm vắc xin sống giảm độc lực.
• Người có tiền sử phản ứng, dị ứng nặng sau khi tiêm 1 liều vắc xin trước đó.
• Người bị suy giảm miễn dịch (suy giảm miễn dịch bẩm sinh, HIV/AIDS) chống chỉ định tiêm các loại vắc xin sống giảm độc lực. Không tiêm vắc xin phòng lao cho trẻ sơ sinh bị nhiễm HIV từ mẹ.
• Các trường hợp chống chỉ định tiêm chủng khác theo hướng dẫn của nhà sản xuất đối với từng loại vắc xin.

2. Các trường hợp trì hoãn tiêm chủng sau khi có kết quả khám sàng lọc

• Người có tình trạng suy chức năng các cơ quan như suy hô hấp, suy tuần hoàn, suy tim, suy thận, suy gan,... tiêm chủng trở lại khi sức khỏe đã ổn định.
• Người mắc bệnh cấp tính, bệnh nhiễm trùng. Tiêm chủng trở lại khi sức khỏe ổn định.
• Sốt ≥ 38°C hoặc hạ thân nhiệt ≤ 35,5°C, tiêm chủng khi thân nhiệt ổn định trở lại.
• Người mới dùng sản phẩm globulin miễn dịch trong 3 tháng, trừ huyết thanh viêm gan B sẽ tạm hoãn lịch tiêm chủng vắc xin sống giảm độc lực.
• Người đang hoặc mới kết thúc đợt điều trị corticoid (uống, tiêm) liều cao (prednison ≥ 2mg/kg/ngày), hóa/xạ trị trong vòng 14 ngày thuộc sẽ hoãn tiêm vắc xin sống giảm độc lực.
• Trẻ có cân nặng dưới 2000g: chuyển qua khám sàng lọc và tiêm chủng tại viện.
• Người có tiền sử phản ứng tăng dần qua các lần tiêm chủng trước cùng loại vắc xin (ví dụ: lần đầu không sốt, lần sau sốt cao trên 39 độ C,...) chuyển khám sàng lọc và tiêm chủng tại viện.
• Mắc bệnh bẩm sinh hoặc bệnh mạn tính ở phổi, tim, hệ thống tiêu hóa, ung thư chưa ổn định cần chuyển khám sàng lọc và tiêm chủng tại viện.
• Các trường hợp tạm hoãn tiêm chủng khác theo hướng dẫn của nhà sản xuất đối với từng loại vắc xin.

⇒ Tham khảo thêm: Những trường hợp nào không nên tiêm vắc xin?

Tiêm chủng ở đâu có bác sĩ khám sàng lọc trước tiêm?

Tại Hệ thống tiêm chủng VNVC, 100% khách hàng được khám sàng lọc miễn phí trước khi tiêm. VNVC tuân thủ quy định về An toàn Tiêm chủng của Bộ Y tế, đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao rất cẩn trọng trong việc khám sàng lọc, kiểm tra sức khỏe trước khi tiêm cho khách hàng.

Bác sĩ có chuyên môn, chứng chỉ hành nghề và chứng chỉ An toàn tiêm chủng, có kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực y tế dự phòng sẽ trực tiếp thăm khám cho Khách hàng. Quy trình thăm khám sàng lọc trước tiêm chủng được nghiên cứu dựa trên quy định của cơ quan chức năng, kết hợp với sáng kiến cải tiến của VNVC với đầy đủ các bước và đảm bảo tính an toàn, giúp sàng lọc chuẩn xác, phát hiện dấu hiệu bất thường, đảm bảo người tiêm chủng có đủ điều kiện về sức khỏe trước khi tiêm vắc xin, hạn chế tối đa phản ứng sau tiêm chủng.

Không chỉ khám sàng lọc trước tiêm chủng, VNVC còn triển khai quy trình tiêm chủng 8 bước tối ưu, trong đó, khám sàng lọc là bước quan trọng thuộc quy trình tiêm chủng. 100% bác sĩ, điều dưỡng có chứng chỉ tiêm an toàn cấp bởi Bộ Y tế, tuân thủ quy trình tiêm chủng an toàn nghiêm ngặt. Vắc xin được lưu trữ trong hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP ở nhiệt độ 2-8 độ C, dây chuyền lạnh đạt chuẩn, quy mô lớn vận chuyển vắc xin đến hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên khắp cả nước, đảm bảo cho vắc xin được bảo an toàn toàn, chất lượng.

VNVC cam kết giữ giá vắc xin ổn định trong mọi thời điểm, kể cả các loại vắc xin thường xuyên khan hiếm. Đồng thời, VNVC liên tục cập nhật chương trình ưu đãi về giá, tặng kèm quà tặng giá trị. Hiện nay, VNVC áp dụng hình thức mua trả góp gói vắc xin với chính sách “Tiêm vắc xin trước, trả tiền sau”, trả góp KHÔNG LÃI SUẤT, chia nhỏ chi phí để trả dần, giúp mọi người tiếp cận với vắc xin dễ dàng, kịp thời, không gián đoạn trong suốt quá trình tiêm chủng, không gặp rào cản về tài chính.

Một số lưu ý khám sàng lọc cho người đi tiêm

Khi đi tiêm chủng, mỗi người cần ý thức được việc khám sàng lọc là vô cùng quan trọng, có thái độ hợp tác với bác sĩ, khai báo thành thật mọi vấn đề để bác sĩ có căn cứ đánh giá, tư vấn loại vắc xin phù hợp, bảo vệ sức khỏe của người được tiêm chủng.

1. Đối với trẻ em

Bố mẹ hoặc người giám hộ của trẻ cần lưu ý một số điều sau khi đưa trẻ đi tiêm chủng:

• Thông báo chính xác tình trạng sức khỏe của bé cho bác sĩ trong suốt quá trình khám sàng lọc trước tiêm chủng.
• Nếu trẻ chưa đạt tiêu chuẩn về cân nặng (Dưới 2 kg), có bệnh lý nền, đang điều trị bệnh bằng thuốc, có triệu chứng mắc bệnh,... chống chỉ định tiêm chủng thì phải hoãn lịch tiêm cho đến khi trẻ đủ cân, đủ điều kiện sức khỏe để tiêm, uống vắc xin.
• Trẻ đã từng có phản ứng nặng sau tiêm/uống vắc xin ở các lần trước, cha mẹ hoặc người giám hộ của bé phải thông báo đầy đủ thông tin cho bác sĩ trước khi tiêm. Trong trường hợp cần, mong muốn tiếp tục tiêm/uống vắc xin thì phải được sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ, theo dõi đặc biệt sau khi tiêm, uống tại cơ sở ý tế và tại nhà.
• Mang đầy đủ sổ tiêm chủng, phiếu tiêm và thông báo đầy đủ, chính xác cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe, các loại thuốc bé đang sử dụng, các thông tin có liên quan để bác sĩ có căn cứ đánh giá, kiểm tra, phối hợp cùng phụ huynh đưa ra lịch tiêm chủng khoa học, phù hợp với bé.
• Bố mẹ tuân thủ phác đồ, lịch tiêm chủng vắc xin theo lứa tuổi, tiêm bù, tiêm bổ sung… đã được Bộ Y Tế và các tổ chức y tế, chuyên gia khuyến cáo. Tiêm chủng đầy đủ, đúng thời điểm sẽ tạo miễn dịch hiệu quả giúp phòng bệnh sớm, giảm nguy cơ mắc bệnh, biến chứng nặng khi mắc bệnh.

⇒ Xem thêm: Vai trò của bố mẹ trong thực hiện tiêm chủng an toàn.

2. Đối với người lớn

Người lớn khi đi tiêm chủng cần thông báo cho bác sĩ về các vấn đề sức khỏe của mình, bao gồm tiền sử mắc bệnh, tiền sử dị ứng, các loại thuốc và liệu pháp điều trị đang áp dụng, tiền sử tiêm chủng và phản ứng của cơ thể trong những lần tiêm chủng trước đó cũng như những thông tin liên quan theo yêu cầu từ bác sĩ để cùng bác sĩ lựa chọn loại vắc xin phù hợp với tình trạng sức khỏe, nhu cầu, điều kiện của mỗi người.

3. Đối với phụ nữ mang thai

Với phụ nữ đang mang thai, cần cung cấp thông tin cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe bản thân, sức khỏe thai kỳ hiện tại và trước đó, diễn biến bệnh lý mãn tính, bệnh lý nền, bệnh lý phát sinh trong quá trình mang thai.

⇒ Xem thêm: Tiêm vắc xin cho bà bầu bao gồm những loại nào?

Theo dõi sau tiêm cũng quan trọng không kém khám sàng lọc

Người được tiêm/uống vắc xin cần được theo dõi sức khỏe tại trung tâm tiêm chủng ít nhất 30 phút. Nếu phát hiện các biểu hiện bất thường như: thở khò khè, thở ngắt quãng, da nổi mẩn, đổi màu, chóng mặt, sốt,... cần báo ngay cho nhân viên y tế gần nhất.

⇒ Tham khảo thêm: Tại sao phải theo dõi phản ứng sau tiêm chủng?

Người tiêm/uống vắc xin cần tiếp tục theo dõi tình trạng sức khỏe tại nhà trong ít nhất 48 giờ tiếp theo, đặc biệt cần theo dõi sát sao vào ban đêm. Người theo dõi sức khỏe cho người được tiêm vắc xin phải là người lớn, có thể trạng tốt (cả về thể chất, tinh thần, trí tuệ), nên có kiến thức y khoa căn bản để phát hiện sớm, xử trí kịp thời và có phương tiện để liên lạc nhanh chóng với người khác, đưa người bị phản ứng sau tiêm đi cấp cứu tại cơ sở y tế gần nhất trong tình huống khẩn cấp.

Các tiêu chí quan trọng cần theo dõi sau tiêm tại nhà bao gồm:

• Nhiệt độ cơ thể: Đo nhiệt độ cơ thể bằng nhiệt kế, đảm bảo nhiệt kế hoạt động tốt, đảm bảo chất lượng. Nhiệt độ cơ thể trên 38,5 độ C có thể dùng thuốc hạ sốt với liều lượng phù hợp với cân nặng, không để sốt cao gây co giật, ảnh hưởng thần kinh.
• Nhịp thở: Nhịp thở bất thường là khi ngưng thở, thở dốc, thở ngắt quãng, thở khò khè, hổn hển,... Đối với người lớn, nhịp thở nhanh là trên 25 lần/phút. Đối với trẻ em, nhịp thở nhanh chia theo lứa tuổi, cụ thể: Trẻ dưới 2 tháng (>60 lần/phút), từ 2 đến 12 tháng (>50 lần/phút), từ 1 đến 5 tuổi (>40 lần/phút).
• Da toàn thân và da tại chỗ tiêm: đổi màu, tím tái, phát ban, đau rát, phồng rộp, mẩn đỏ, ngứa ngáy,...
• Các hoạt động khác: Ăn, ngủ, thể trạng, nhận thức,... so với biểu hiện thường ngày.

Khám sàng lọc trước tiêm chủng là một bước quan trọng trong quy trình tiêm chủng để kiểm tra sức khỏe hiện tại của người được tiêm có đủ điều kiện để tiêm chủng hay không. Vì vậy, Khách hàng hãy đến các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được khám sàng lọc và tiêm chủng an toàn theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế.