Lịch tiêm chủng mở rộng cho trẻ theo Bộ Y Tế mới nhất

Lịch tiêm chủng mở rộng là lịch tiêm cho trẻ sơ sinh đến 18 tháng tuổi, hoàn toàn miễn phí do nhà nước thực hiện. Lịch tiêm chủng mở rộng mới nhất 2024 bao gồm nhiều loại vắc xin phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, thường gặp trong những tháng đầu đời của trẻ như: Lao, viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, sởi, Hib.

Tiêm chủng mở rộng là gì?

Tiêm chủng mở rộng (TCMR) là dự án y tế quốc gia do Bộ Y tế khởi xướng với sự hỗ trợ từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF). Chương trình bắt đầu được áp dụng tại Việt Nam từ năm 1981, với mục tiêu ban đầu là mang đến những liều vắc xin miễn phí cho trẻ em dưới 1 tuổi, bảo vệ trẻ trước những căn bệnh truyền nhiễm phổ biến có tỷ lệ tử vong cao.

Sau một thời gian áp dụng, chương trình từng bước mở rộng về địa bàn và đối tượng được chủng ngừa. Hàng triệu trẻ em đã được tiếp cận với vắc xin nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng. Hiện danh mục vắc xin trong chương trình phòng hơn 10 bệnh thường gặp ở trẻ trong những tháng đầu đời, bao gồm: bệnh lao, viêm gan B, bạch hầu, ho gà, bại liệt, sởi, viêm não Nhật Bản, Rubella, uốn ván và các bệnh do Haemophilus influenzae tuýp B (Hib).

Các cột mốc nổi bật của chương trình TCMR tại Việt Nam có thể kể đến như:

• Năm 1985: Chương trình TCMR được triển khai trên toàn quốc ở trẻ em dưới 1 tuổi, với 6 loại vắc xin gồm: lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, sởi.
• Năm 1997: Bổ sung thêm 4 loại vắc xin: viêm gan B (cho trẻ dưới 1 tuổi), viêm não Nhật Bản, tả và thương hàn (cho trẻ trên 1 tuổi).
• Năm 2000: Thanh toán bệnh bại liệt.
• Năm 2005: Loại trừ uốn ván sơ sinh.
• Năm 2010: Bổ sung vắc xin phòng bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do vi khuẩn Hib cho trẻ dưới 1 tuổi.
• Năm 2014: Bổ sung vắc xin rubella cho trẻ 18 tháng.
• Năm 2018: Bổ sung vắc xin bại liệt tiêm cho trẻ 5 tháng. Trong cùng năm, tỷ lệ mắc bệnh bạch hầu đã giảm 205 lần, ho gà giảm 140 lần so với năm 1985, tiến tới mục tiêu loại trừ bệnh sởi, khống chế viêm gan B.

Tầm quan trọng của việc tiêm chủng cho trẻ

Vắc xin là chế phẩm có tính kháng nguyên có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh hoặc vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên giống vi sinh vật gây bệnh, đã được bào chế đảm bảo độ an toàn cần thiết, làm cho cơ thể tự tạo ra tình trạng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh.

Năm 1796, nhà khoa học Edward Jenner phát minh ra vắc xin đầu tiên phòng bệnh đậu mùa, đánh dấu thành tựu y học vĩ đại của nhân loại. Kể từ khi vắc xin ra đời, loài người đã thực sự có được một loại vũ khí sắc bén nhất, hữu hiệu nhất để chủ động phòng chống, loại trừ và thanh toán nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, góp phần giảm tỷ lệ tử vong, nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho cả trẻ em và người lớn.

Tiêm chủng là hoạt động cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng trước những bệnh truyền nhiễm có thể dự phòng bằng vắc xin. Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 5 tuổi có hệ thống miễn dịch chưa hoàn chỉnh, sức đề kháng với bệnh tật cũng kém. 6 tháng sau sinh, kháng thể được truyền từ mẹ sang con dần suy giảm và mất đi khiến trẻ có nguy cơ mắc nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và gặp di chứng nặng nề.

Vắc xin lúc này giữ vai trò là “lá chắn bền vững” cho sự phát triển toàn diện của trẻ, ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh, diễn tiến nặng, tử vong.

Lịch tiêm chủng mở rộng Bộ Y Tế: Các loại vắc xin cần tiêm cho trẻ

Thông tư 10/2024/TT-BYT ngày 13/06/2024 (1), các bệnh truyền nhiễm bắt buộc phải tiêm chủng trong chương trình Tiêm chủng Mở rộng từ năm 2024 như sau:

Những mũi tiêm khác cần thiết cho trẻ không có trong Tiêm chủng mở rộng 

Lịch Tiêm chủng mở rộng cho trẻ theo Bộ Y Tế mới nhất 2024 chỉ phòng được 10 bệnh truyền nhiễm cơ bản trong những năm đầu đời của trẻ. Tuy nhiên, nước ta hiện có hơn 50 loại vắc xin phòng gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho trẻ trong mỗi giai đoạn cuộc đời. Bộ Y tế khuyến khích trẻ tiêm thêm các loại vắc xin khác trong tiêm chủng dịch vụ, bên cạnh các loại vắc xin trong chương trình Tiêm chủng mở rộng để nâng cao sự bảo vệ trong bối cảnh nhiều dịch bệnh truyền nhiễm diễn biến phức tạp.

Dù tiêm vắc xin trong chương trình Tiêm chủng mở rộng hay tiêm chủng dịch vụ, gia đình cũng cần nắm rõ thông tin của từng loại vắc xin, lịch tiêm, độ tuổi, những lưu ý trước và sau tiêm phòng để đảm bảo an toàn, đồng thời phát huy được hiệu quả bảo vệ cao nhất của vắc xin.

⇒ Tham khảo thêm: 12 mũi tiêm không có trong tiêm chủng mở rộng quan trọng cần tiêm

Quy trình tiêm chủng và theo dõi sau tiêm

1. Quy trình tiêm chủng

Theo Điều 5 Nghị định 104/2016/NĐ-CP (2), quy trình tiêm chủng theo lịch tiêm chủng mở rộng và cả dịch vụ được thực hiện với đầy đủ các bước sau:

• Trước tiêm chủng: Bác sĩ tiến hành khám sàng lọc và tư vấn cho người được tiêm chủng. Nếu đối tượng tiêm chủng là trẻ em thì việc tư vấn sẽ diễn ra giữa bác sĩ và ba/ mẹ/ người giám hộ trẻ.
• Trong lúc tiêm: Điều dưỡng thực hiện tiêm vắc xin theo đúng chỉ định và đảm bảo an toàn.
• Sau khi tiêm: Trẻ cần được theo dõi sức khỏe ít nhất 30 phút sau tiêm, để phòng trường hợp xuất hiện các phản ứng sau tiêm. Sau đó, nhân viên y tế hướng dẫn gia đình tiếp tục theo dõi sức khỏe trẻ ít nhất 24 giờ sau tiêm.

2. Theo dõi và xử lý các phản ứng sau tiêm

Mặc dù vắc xin rất an toàn nhưng vẫn có một tỷ lệ nhỏ bị phản ứng sau tiêm chủng gọi là sự cố bất lợi sau tiêm. Hầu hết các triệu chứng ốm mệt hay khó chịu sau khi tiêm vắc xin rất nhẹ và tạm thời có thể tự khỏi sau 2-3 ngày, ví dụ như đau nhức ở vị trí tiêm hoặc sốt nhẹ.

Vậy sau khi trẻ tiêm chủng cần được theo dõi như thế nào?

Trẻ được tiêm/uống vắc xin cần được theo dõi tối thiểu 30 phút tại cơ sở tiêm chủng. Nếu phát hiện các biểu hiện bất thường, nôn trớ, thở nhanh hay ngắt quãng, thở khò khè, da mẩn đỏ, sốt... cần báo ngay cho nhân viên y tế ở gần nhất.

Trẻ em cần tiếp tục được theo dõi tình trạng sức khỏe tại nhà ít nhất 48 giờ (2 ngày) tiếp theo sau khi tiêm, đặc biệt theo dõi vào ban đêm. Người theo dõi phản ứng sau tiêm cho trẻ em phải là người lớn có đầy đủ kiến thức để có thể phát hiện sớm và xử trí kịp thời khi có tình huống khẩn cấp.

Các tiêu chí cần theo dõi bao gồm:

Nhiệt độ cơ thể đo bằng nhiệt kế: Hãy đảm bảo rằng nhiệt kế hoạt động tốt. Nếu nghi ngờ kết quả không chính xác hãy thử bằng công cụ đo nhiệt độ khác hoặc đối chiếu với nhiệt độ đo được của những người xung quanh.

Nhịp thở: Đối với người lớn: khó thở, thở nhanh trên 25 lần/phút.

Đối với trẻ em, xác định thở nhanh qua tần số thở tính theo lứa tuổi:

• Dưới 2 tháng: >60 lần/phút
• Từ 2-12 tháng: >50 lần/phút
• Từ 1-5 tuổi: >40 lần/phút

Các hoạt động: ăn, chơi, ngủ, tiểu tiện, đại tiện...

Da toàn thân và da tại vùng tiêm: tím tái, sưng, mẩn đỏ, phát ban, mẩn ngứa...

Nếu có bất kỳ lo lắng nào, cha mẹ nên đưa bé đến các cơ sở y tế để được khám và xử trí. Nhiều triệu chứng có thể do bệnh lý trùng hợp với thời điểm tiêm chủng vì vậy cha mẹ không nên chủ quan.

Cần chăm sóc trẻ sau tiêm chủng như sau:

• Cho trẻ mặc quần áo thoáng mát;
• Duy trì chế độ dinh dưỡng hàng ngày, cho trẻ bú mẹ và uống nước nhiều hơn;
• Có thể dùng thuốc hạ sốt thông thường (paracetamol) với liều phù hợp cân nặng khi trẻ sốt >38.5°C, quấy khóc;
• Nếu tại vết tiêm sưng, đỏ, có thể chườm lạnh để giúp giảm đau và giảm sưng cho trẻ;
• Khi bế trẻ, tránh chạm vào vết tiêm, không xoa dầu, chườm nóng, hay bôi đắp bất cứ thứ gì lên;
• vết tiêm vì có thể gây nhiễm trùng vết tiêm;
• Không dùng aspirin, không dùng thêm các thuốc ho và hạ sốt khác nếu không có chỉ định của bác sĩ.

Lịch tiêm chủng mở rộng cho trẻ theo Bộ Y Tế có khả năng phòng ngừa cho trẻ 10 bệnh truyền nhiễm cơ bản trong những tháng đầu đời. Tuy nhiên, với hệ miễn dịch non nớt, chưa phát triển hoàn thiện, trẻ nhỏ dễ dàng bị tấn công bởi nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác do chưa có vắc xin trong chương trình TCMR. Để tăng cường sự bảo vệ cho con với các loại vắc xin trong tiêm chủng dịch vụ, ba mẹ có thể liên hệ tư vấn, đặt lịch tiêm qua số Hotline của VNVC 028 7102 6595 hoặc fanpage trungtamtiemchungvnvc.