Đâu là cách phòng bệnh ho gà cho trẻ em và người lớn?
16:04 20/11/2025
Bác sĩ Hệ thống Tiêm chủng VNVC
Ho gà điển hình bởi những cơn ho dữ dội, kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí hàng tháng, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, gãy xương sườn hoặc thậm chí tử vong. Vậy bệnh có khả năng lây lan qua những con đường nào? Đâu là những cách phòng bệnh ho gà hiệu quả cho trẻ em và người lớn? Cùng chuyên gia tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
| BS Bùi Thanh Phong - Quản lý Y khoa vùng 3 - Hồ Chí Minh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: "Ho gà được phát hiện lần đầu tiên từ những năm 1500, là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất ở trẻ em và là nguyên nhân chính gây tử vong cho trẻ Hoa Kỳ với hàng loạt biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng bội nhiễm, suy hô hấp, tăng áp lực động mạch phổi, tổn thương thần kinh trung ương.... vào thế kỷ 20. Tuy nhiên, sự ra đời của vắc xin ho gà toàn tế bào vào năm 1948 đã giúp giảm hơn 90% số ca bệnh hàng năm, đem lại đột phá trong kiểm soát bệnh này." (1) |
Các biện pháp phòng bệnh ho gà an toàn và hiệu quả
Để phòng bệnh ho gà an toàn và hiệu quả, người dân đặc biệt là trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai cần ưu tiên tiêm vắc xin phòng bệnh. Ngoài ra, người tiếp xúc và bị phơi nhiễm bệnh nên dùng kháng sinh dự phòng để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
1. Tiêm vắc xin là biện pháp phòng bệnh ho gà hiệu quả nhất
Trong những thập kỷ qua, vắc xin ho gà đã chứng minh đem lại hiệu quả cao về miễn dịch giúp phòng bệnh cho trẻ em trên toàn thế giới. Tại Mỹ, trước khi có vắc xin và triển khai tiêm ngừa, đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do bệnh truyền nhiễm ở trẻ dưới 14 tuổi. Việc triển khai vắc xin từ cuối những năm 1940 đã giảm tỷ lệ mắc bệnh hơn 100 lần vào thập niên 1970.
Tại Việt Nam, trước khi thực hiện Chương trình Tiêm chủng Mở rộng Quốc gia, ghi nhận từ 50.000 - 100.000 ca mắc và hàng chục ca tử vong mỗi năm, chủ yếu ở trẻ nhỏ. Hiện tại, tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi liên tục duy trì trên 90%, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh này từ 84,4/100.000 dân năm 1984 xuống 0,46/100.000 dân vào năm 2004. Chương trình tiêm chủng đã bảo vệ hàng triệu trẻ em khỏi căn bệnh này và cứu sống hàng ngàn trẻ.
1.1. Các vắc xin phòng bệnh ho gà đang lưu hành tại Việt Nam
Tại Việt Nam, một số loại vắc xin có thành phần phòng ho gà có thể kể đến như vắc xin 6 trong 1, 5 trong 1, 4 trong 1 và 3 trong 1.
1.1.1. Vắc xin 6 trong 1
Vắc xin 6 trong 1 là vắc xin có khả năng phòng ngừa 6 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trong cùng 1 mũi tiêm, bao gồm: Bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm màng não mủ, viêm phổi do Hib, viêm gan B. Tại Việt Nam, hiện có hai loại vắc xin 6 trong 1 được sử dụng trong tiêm chủng dịch vụ bao gồm: Vắc xin Infanrix Hexa (Bỉ) và vắc xin Hexaxim (Pháp).
- Vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa (Bỉ): Do tập đoàn dược phẩm và chế phẩm sinh học Glaxosmithkline (GSK) sản xuất.
- Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim (Pháp): được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và chế phẩm sinh học Sanofi Pasteur, được cấp phép lưu hành hơn 120 quốc gia với hơn 50 triệu liều được sử dụng.
1.1.2. Vắc xin 5 trong 1
5 trong 1 là loại vắc xin có khả năng phòng ngừa 5 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gồm: Bạch hầu ho gà uốn ván, bại liệt và viêm màng não mủ, viêm phổi do Hib. Hiện tại Việt Nam, vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp) được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và chế phẩm sinh học Sanofi Pasteur (Pháp), chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến tròn 2 tuổi.
1.1.3. Vắc xin 4 trong 1
Vắc xin 4 trong 1 phòng 4 bệnh truyền nhiễm bao gồm: Bạch hầu ho gà uốn ván, bại liệt. Vắc xin 4 trong 1 Tetraxim (Pháp) hiện đang lưu hành tại nước ta do tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và chế phẩm sinh học Sanofi Pasteur (Pháp) sản xuất, tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên đến 13 tuổi (tùy theo khuyến cáo chính thức của từng quốc gia).
1.1.4. Vắc xin 3 trong 1
Vắc xin 3 trong 1 phòng bạch hầu ho gà uốn ván tại Việt Nam gồm có: Vắc xin Adacel (Canada), Boostrix (Bỉ). Trong đó, vắc xin Adacel được chỉ định tiêm cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn đến 64 tuổi. Vắc xin Boostrix chỉ định tiêm cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn.
1.2. Lịch tiêm chủng ho gà theo từng độ tuổi
Tùy vào mỗi loại vắc xin sẽ có độ tuổi và lịch tiêm chủng phù hợp.
| STT | Tên vắc xin | Nhà sản xuất | Lịch tiêm | Đăng ký tiêm ngay! |
| 1 | Infanrix Hexa (Bỉ) / Hexaxim (Pháp) - 6 in 1 | GSK (Bỉ) / Sanofi Pasteur (Pháp) | Trẻ tiêm cơ bản 4 mũi:
|
 |
| 2 | Pentaxim (Pháp) - 5 in 1 | Sanofi Pasteur | Trẻ tiêm cơ bản 3 mũi:
|
|
| 3 | Tetraxim (Pháp) - 4 in 1 | Sanofi Pasteur | Trẻ từ 2 tháng tuổi: tổng 5 mũi:
|
|
| 4 | Boostrix (Bỉ) - 3 in 1 | GSK (Bỉ) |
|
|
| 5 | Adacel (Canada) - 3 in 1 | Sanofi Pasteur (Canada) |
|
|
2. Dùng kháng sinh dự phòng sau phơi nhiễm
Dự phòng sau phơi nhiễm là các biện pháp y tế nhằm ngăn nguy cơ lây nhiễm bệnh sau khi đã tiếp xúc gần với bệnh nhân ho gà, đặc biệt là những đối tượng nguy cơ cao như trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, người tiếp xúc gần sống chung nhà với người bệnh, người chăm sóc trẻ...
Đối với bệnh ho gà, bác sĩ có thể chỉ định dự phòng sau phơi nhiễm bằng kháng sinh nhóm macrolide cho tất cả những người trong gia đình có tiếp xúc với trẻ ở bất kỳ tuổi nào, tiền sử tiêm phòng và có biểu hiện triệu chứng hay không. Ngoài ra, việc tiêm vắc xin phòng bệnh cho những người tiếp xúc gần cũng có thể được xem xét.
3. Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống
Bên cạnh chủ động tiêm vắc xin và dự phòng bệnh sau phơi nhiễm bằng kháng sinh thì giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống là những yếu tố không kém phần quan trọng.
3.1. Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi cần thiết
Rửa tay đúng cách với xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn là biện pháp hiệu quả nhằm loại bỏ mầm bệnh trên tay và ngăn ngừa sự lây lan, đặc biệt là các bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp như ho gà. Người lớn và trẻ em nên rửa tay sau khi ho, hắt hơi, trước và sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng hoặc đồ vật nghi ngờ có mầm bệnh. Nên rửa tay tối thiểu 20 giây với nước sạch và xà phòng và nên lưu ý rửa kỹ các kẽ ngón, mu bàn tay, đầu ngón tay và dưới móng tay.
Bên cạnh đó, khi đến nơi đông người, tiếp xúc với người đang mắc hoặc nghi mắc bệnh này cần chủ động đeo khẩu trang y tế để phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm. Đảm bảo khẩu trang che kín cả mũi và miệng, không chạm tay vào mặt ngoài khẩu trang trong khi sử dụng, đồng thời nên thay khẩu trang mới sau khi sử dụng hoặc khi ẩm/bẩn.
3.2. Vệ sinh đồ chơi, vật dụng của trẻ
Đồ chơi và các vật dụng cá nhân của trẻ như bình sữa, núm vú, quần áo, chăn gối rất dễ dính dịch tiết chứa vi khuẩn từ miệng, mũi của trẻ. Do đó, phụ huynh cần thường xuyên lau chùi và khử khuẩn đồ chơi, vật dụng cá nhân của trẻ bằng nước sạch, xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn. Đối với vật dụng bằng nhựa, nên ngâm trong nước sôi hoặc dùng máy tiệt trùng định kỳ. Đặc biệt, các đồ vật trẻ thường ngậm hoặc cầm nắm nên được rửa sạch hàng ngày. Không để trẻ dùng chung vật dụng cá nhân với người khác để hạn chế nguy cơ lây nhiễm.
4. Tránh tiếp xúc với người nghi nhiễm ho gà
Để phòng bệnh ho gà hiệu quả, một trong những lưu ý quan trọng là tránh tiếp xúc với người nghi nhiễm hoặc đang mắc bệnh. Bệnh này lây truyền chủ yếu qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện với khoảng cách gần. Do đó, để phòng bệnh nên hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người có triệu chứng nghi ngờ bệnh như ho kéo dài, ho từng cơn, ho rũ rượi, đau họng, sốt nhẹ.... nhất là trẻ em chưa được tiêm phòng đầy đủ.
Khi quan sát thấy người có những triệu chứng trên cần giữ khoảng cách tối thiểu 1 - 2 mét. Không đến gần, ôm, bế, hôn trẻ nhỏ nếu bản thân có dấu hiệu ho, sốt.
Đối với các trường hợp phải chăm sóc hoặc tiếp xúc gần người nghi mắc căn bệnh này (như người thân ở chung nhà) cần đeo khẩu trang y tế đúng cách, rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn sau mỗi lần tiếp xúc.
Ai có nguy cơ cao cần phòng bệnh ho gà?
Bất cứ ai chưa có miễn dịch đều có nguy cơ mắc căn bệnh này. Tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn những người khác, bao gồm:
1. Trẻ em chưa tiêm đủ vắc xin
Trẻ em chưa được tiêm đủ các liều vắc xin phòng ho gà là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh và dễ diễn biến nặng. Nếu không được tiêm phòng hoặc tiêm chưa đủ mũi, trẻ rất dễ mắc bệnh khi tiếp xúc với nguồn lây từ người lớn, người chăm sóc hoặc bạn bè cùng lớp.
Khi trẻ nhỏ, nhất là với trẻ dưới 12 tháng tuổi mắc bệnh sẽ đối mặt với nguy cơ biến chứng cao, như nguy cơ viêm phổi, co giật, thậm chí tử vong. Vì vậy, việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch là biện pháp bảo vệ tối ưu, giảm thiểu nguy cơ mắc và lây lan bệnh.
⇒ Tham khảo thêm các thông tin quan trọng về bệnh ho gà ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong các bài viết sau:
- Ho gà ở trẻ em: Triệu chứng, nguyên nhân, cách trị và phòng ngừa
- Ho gà ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu, cách trị và phòng ngừa
2. Người già, người có bệnh nền
Người cao tuổi và những người có bệnh lý nền mãn tính như: Đái tháo đường, bệnh tim mạch, hô hấp, ung thư hoặc suy giảm miễn dịch có nguy cơ cao mắc bệnh ho gà và gặp các biến chứng nặng nề hơn so với người khỏe mạnh.
Ở người lớn tuổi, hệ miễn dịch suy yếu dần theo thời gian, khả năng chống chọi với các tác nhân gây bệnh giảm sút. Khi mắc bệnh này, người cao tuổi có bệnh nền dễ đối mặt với nguy cơ biến chứng, thậm chí là tử vong.
3. Phụ nữ mang thai
Phụ nữ mang thai cũng là đối tượng cần chú ý phòng bệnh ho gà. Nếu mắc bệnh trong thai kỳ, không chỉ sức khỏe của mẹ bị ảnh hưởng mà cả thai nhi cũng sẽ đối mặt với nguy cơ sinh non, nhẹ cân, thậm chí tử vong sơ sinh nếu bị lây nhiễm ngay sau sinh.
Ngoài ra, phụ nữ mang thai mắc bệnh này có nguy cơ gặp các biến chứng nặng về hô hấp hoặc lây truyền bệnh cho trẻ sau sinh, nhất là trong giai đoạn trẻ chưa đủ tuổi tiêm phòng.
Do đó, phụ nữ mang thai nên tiêm phòng vắc xin phòng bệnh này trong thai kỳ đồng thời duy trì vệ sinh cá nhân và tránh tiếp xúc với nguồn nghi nhiễm để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.
4. Nhân viên y tế, người chăm sóc trẻ nhỏ
Nhân viên y tế và người chăm sóc trẻ nhỏ là những mắt xích quan trọng trong phòng ngừa và giảm thiểu nguy cơ lây lan dịch bệnh tại bệnh viện, phòng khám, nhà trẻ, mẫu giáo hoặc trong gia đình.
Đây cũng là những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh, cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh cá nhân như đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người bệnh, rửa tay sạch sẽ trước và sau khi chăm sóc trẻ, đồng thời thực hiện tiêm nhắc lại vắc xin ho gà. Bằng cách này, họ không chỉ tự bảo vệ bản thân mà còn bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng và trẻ nhỏ.
Vậy những cách phòng bệnh ho gà hiệu quả cho cả trẻ em và người lớn bao gồm: Tiêm vắc xin, dùng kháng sinh dự phòng sau phơi nhiễm, giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống và tránh tiếp xúc với người nghi nhiễm bệnh. Bệnh này có thể gặp ở bất cứ ai, chủ động áp dụng các biện pháp phòng bệnh không chỉ bảo vệ bản thân mà còn cả những người thân trong gia đình, đồng thời ngăn nguy cơ dịch bệnh bùng phát trong cộng đồng.
- Pertussis Surveillance and trends. (2025, October 27). Whooping Cough (Pertussis). https://www.cdc.gov/pertussis/php/surveillance/
BÀI VIẾT CÙNG CHỦ ĐỀ
Nếu mẹ bị quai bị khi đang cho con bú có nên ngừng lại không?
Khi mắc bệnh truyền nhiễm như quai bị, nhiều người lo ngại việc cho con bú có thể khiến con lây nhiễm. Trên thực tế, mẹ bị...
Trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không? Nguy cơ và cách bảo vệ trẻ
Quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, dễ lây lan qua đường hô hấp và tiếp xúc gần. Nhiều bậc phụ huynh lo lắng,...
Biến thể K cúm H3N2: Mọi điều bạn cần biết
Biến thể K cúm H3N2 được Cơ quan An ninh Y tế Anh (UK HSA) phát hiện trong mùa cúm 2025 - 2026, đã nhanh chóng lây...
Cách chữa quai bị bằng vôi đúng hay sai theo góc nhìn y học
Dùng vôi bôi ngoài da để chữa quai bị là mẹo dân gian vẫn được nhiều người truyền miệng, nhưng chưa có cơ sở khoa học chứng...
Hôn nhau có lây sùi mào gà không? Nguy cơ có cao không?
Sùi mào gà là căn bệnh lây truyền qua đường tình dục gây đau, ngứa, khó chịu thậm chí ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của...
Gai sinh dục và sùi mào gà khác nhau như thế nào? Phân biệt rõ ràng
Gai sinh dục và sùi mào gà là hai tình trạng thường bị nhầm lẫn do có biểu hiện tương đồng ở vùng kín, gây lo lắng...
