Tại sao bệnh bạch hầu vẫn chưa được loại trừ?

Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm từng gieo rắc nỗi kinh hoàng cho cả thế giới. Những năm gần đây, bệnh bạch hầu vẫn xuất hiện rải rác nhiều ca mắc mới khiến nhiều người không khỏi lo lắng. Theo thống kê của Bộ Y tế, năm 2023, cả nước ghi nhận 57 ca mắc bạch hầu, trong đó có 7 ca tử vong. Từ đầu năm 2024 đến nay, cả nước ghi nhận 5 trường hợp mắc, trong đó 1 trường hợp tử vong. Như vậy có thể thấy, dù đã có vắc xin nhưng bệnh bạch hầu chưa thể loại trừ, người dân vẫn cần tiêm vắc xin phòng bệnh đầy đủ.

Bệnh bạch hầu nguy hiểm như thế nào?

Bạch hầu là bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn bạch hầu Corynebacterium diphtheriae gây ra. Bệnh đặc trưng bởi sự hình thành lớp màng giả (giả mạc) màu trắng xám, dai, bám chắc trên niêm mạc hầu họng, thanh quản, amidan, mũi. Giả mạc này rất khó bóc tách và nếu cố bóc ra sẽ gây chảy máu. Các triệu chứng này cũng có thể phát triển trên da và các màng niêm mạc khác như kết mạc và các bộ phận sinh dục. Triệu chứng điển hình của bệnh bạch hầu như: sốt nhẹ, ho, khàn tiếng, đau họng,…

Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm vô cùng nguy hiểm ở trẻ em và người lớn. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, tính mạng người bệnh như: tắc nghẽn đường hô hấp gây khó thở, ngạt thở, suy hô hấp cho người bệnh; viêm cơ tim; tổn thương các dây thần kinh dẫn đến tê liệt; liệt màn khẩu cái; bàng quang mất kiểm soát; liệt cơ hoành, thậm chí tử vong.

Vi khuẩn bạch hầu có khả năng lây nhiễm nhanh, dễ dàng thông qua tiếp xúc với các giọt bắn chứa vi khuẩn trong không khí khi người nhiễm ho, hắt hơi, nói chuyện. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây nhiễm gián tiếp thông qua các vật dụng bám chất bài tiết hay giọt bắn có chứa vi khuẩn bạch hầu hoặc tiếp xúc với vùng da tổn thương với các yếu tố có nguy cơ lây truyền từ người bệnh bạch hầu. Với tốc độ lây lan nhanh chóng và tiềm ẩn nhiều nguy cơ, bệnh bạch hầu nếu không được kiểm soát, khoanh vùng kịp thời có thể bùng phát thành dịch.

Bạch hầu từng là nỗi ám ảnh của toàn thế giới ở thế kỷ 17-20 do tỷ lệ tử vong cao và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Tại Việt Nam, bệnh lưu hành phổ biến ở hầu hết các địa phương. Năm 1981, vắc xin phòng bệnh bạch hầu được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng để tiêm miễn phí cho trẻ em. Từ đó, bệnh bạch hầu đã được khống chế. Năm 1983 cả nước có gần 3.500 ca mắc, thì giai đoạn 2004-2019 mỗi năm chỉ ghi nhận 10-50 ca.

Tuy nhiên, trong 5 năm qua, bệnh bạch hầu lại bắt đầu tăng trở lại. Năm 2020, cả nước ghi nhận 226 trường hợp mắc, chủ yếu tại các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Ngãi và Quảng Trị. Năm 2021, số ca mắc giảm còn 6 trường hợp và năm 2022 chỉ có 2 trường hợp mắc. Đến năm 2023, số ca mắc tăng lên nhiều lần so với năm 2022, cả nước ghi nhận 57 trường hợp mắc bệnh bạch hầu, trong đó có 7 trường hợp tử vong. Trong 6 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 5 trường hợp mắc, trong đó có 1 ca bệnh tử vong.

Tại sao đã có vắc xin nhưng bệnh bạch hầu vẫn chưa được loại trừ?

Mặc dù vắc xin bạch hầu đã được phát minh và sử dụng rộng rãi từ nhiều thập kỷ trước. Tuy nhiên, căn bệnh nguy hiểm này vẫn chưa được loại trừ hoàn toàn và vẫn xuất hiện rải rác ở nhiều tỉnh thành trên cả nước. Theo các chuyên gia, lý do dù đã có vắc xin nhưng bệnh bạch hầu vẫn chưa được loại trừ là:

Tỷ lệ tiêm chủng thấp

Theo các chuyên gia, các ca nhiễm bạch hầu chủ yếu tập trung ở vùng sâu vùng xa, nơi kinh tế còn khó khăn và ý thức của người dân về tiêm chủng vắc xin phòng bệnh còn thấp. Một số nơi giao thông đi lại khó khăn cũng ảnh hưởng đến việc tiếp cận vắc xin của người dân. Đơn cử, tại Nghệ An, tỷ lệ tiêm vắc xin bạch hầu ở xã Phà Đánh, huyện Kỳ Sơn, đạt thấp trong những năm qua. Năm 2023, tỷ lệ tiêm chủng kháng nguyên bạch hầu mũi 1 chỉ đạt 47%, mũi 2 là 31%, mũi 3 chỉ có 21% và mũi 4 đạt 44%.

Bên cạnh đó, nhiều trẻ em được tiêm vắc xin chứa thành phần bạch hầu đầy đủ trong hai năm đầu đời cũng như không được tiêm nhắc khi lớn lên, gây ra khoảng trống miễn dịch khiến cơ thể dễ bị mắc bệnh. Cụ thể, sau khi hoàn tất lịch tiêm chủng vắc xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1 trong 2 năm đầu đời (vào lúc 2, 3, 4 và 18 tháng), trẻ cần tiêm nhắc một mũi vắc xin có thành phần bạch hầu vào lúc 4-6 tuổi và 9-15 tuổi. Người lớn cần tiêm nhắc vắc xin có thành phần bạch hầu 10 năm/lần.

Ý thức cộng đồng chưa cao

Bên cạnh những nỗ lực của ngành y tế trong việc phòng chống bệnh bạch hầu, một rào cản lớn khiến bệnh được chưa được loại trừ chính là ý thức chưa cao của một bộ phận người dân. Nhiều người còn chưa hiểu rõ về mức độ nguy hiểm của bệnh bạch hầu và tầm quan trọng của việc tiêm chủng. Do đó, họ chủ quan, lơ là, không tiêm phòng đầy đủ cho bản thân và con em mình.

Thêm vào đó, việc thiếu nhận thức trong các biện pháp phòng ngừa cá nhân như che miệng khi ho, hắt hơi, giữ gìn vệ sinh tay... cũng góp phần làm tăng nguy cơ lây lan bệnh. Ngoài ra, những tin đồn thất thiệt về tác dụng phụ của vắc xin bạch hầu cũng khiến nhiều người hoang mang, e dè, dẫn đến việc trì hoãn hoặc bỏ tiêm hoàn toàn. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả phòng chống bệnh bạch hầu, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong cộng đồng.

Điều kiện vệ sinh môi trường chưa đảm bảo

Bên cạnh yếu tố về ý thức cộng đồng, điều kiện vệ sinh môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự tồn tại và lây lan của bệnh bạch hầu. Tại những khu vực có môi trường ô nhiễm, nguồn nước sinh hoạt không đảm bảo vệ sinh, vi khuẩn bạch hầu có thể dễ dàng sinh sôi và phát triển.

Việc tiếp xúc với nguồn nước bẩn, sử dụng thức ăn chưa được nấu chín kỹ lưỡng,... đều tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm bệnh bạch hầu. Hơn nữa, tình trạng sống tập trung đông đúc, thiếu thốn về điều kiện vệ sinh cá nhân cũng tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn lây lan qua đường hô hấp, đặc biệt là ở trẻ em.

Khó khăn trong công tác giám sát dịch bệnh

Việc giám sát dịch bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm, truy vết và cách ly nguồn lây, góp phần ngăn chặn hiệu quả sự bùng phát của dịch bệnh. Tuy nhiên, công tác giám sát bệnh bạch hầu tại một số địa phương còn gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu quả phòng chống dịch. Hệ thống giám sát ở một số nơi chưa hoàn thiện, thiếu đồng bộ, dẫn đến việc phát hiện ca bệnh không kịp thời. Việc truy vết nguồn lây và quản lý các trường hợp tiếp xúc cũng chưa được thực hiện hiệu quả, khiến dịch bệnh có nguy cơ lây lan rộng.

Bên cạnh đó, ý thức của một số người dân về việc khai báo dịch bệnh còn chưa cao. Nhiều người chủ quan, không khai báo khi nghi ngờ mắc bệnh hoặc có các triệu chứng, không hợp tác với cơ quan chức năng, y tế, gây khó khăn cho công tác giám sát và kiểm soát dịch bệnh. Điều này khiến bệnh dễ dàng lây lan và tồn tại trong cộng đồng, nguy cơ tạo thành dịch cao.

Làm thế nào để phòng bệnh bạch hầu hiệu quả?

Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng và tiềm ẩn nguy cơ tử vong cao. Bệnh bạch hầu tuy nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu thực hiện tốt các biện pháp sau:

Nâng cao ý thức cộng đồng

Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về nguy cơ lây nhiễm, mức độ nguy hiểm của bệnh bạch hầu và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả đến người dân. Khuyến khích người dân thực hiện thói quen vệ sinh cá nhân tốt như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, che miệng khi ho, hắt hơi,... Giải quyết những tin đồn thất thiệt về vắc xin bạch hầu, nâng cao niềm tin của người dân vào việc tiêm chủng.

Tăng cường giám sát dịch bệnh

Các cơ quan chức năng cần hoàn thiện hệ thống giám sát dịch bệnh, phát hiện sớm, khoanh vùng và dập tắt kịp thời các ổ dịch. Quản lý chặt chẽ việc di chuyển của người dân từ khu vực có dịch đến các khu vực khác. Tăng cường công tác xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị kịp thời cho người mắc bệnh. Cần có phương pháp ứng phó, dự trù nếu có ca bệnh xảy ra.

Cải thiện môi trường sống

Mỗi người dân cần có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường sống, nhà cửa, nơi ở thường xuyên. Xử lý rác thải đúng cách, đảm bảo nguồn nước sinh hoạt sạch sẽ. Đặc biệt, thường xuyên lau dọn nhà cửa, nhất là những nơi virus dễ dàng lây lan như tay nắm cửa, đồ chơi, vật dụng cá nhân,...

Tiêm vắc xin phòng bệnh

Tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa bệnh bạch hầu an toàn, hiệu quả và tiết kiệm nhất. Tiêm vắc xin giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, giảm mức độ nặng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra. Vắc xin phòng bạch hầu hiện có trong các vắc xin phối hợp chứa thành phần bạch hầu như vắc xin phối hợp 6 trong 1; vắc xin phối hợp 5 trong 1; vắc xin phối hợp 4 trong 1; vắc xin phối hợp 3 trong 1.

Trong đó, vắc xin 6 trong 1 (Infanrix Hexa/ Hexaxim) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 2 tuổi, vắc xin 5 trong 1 (Pentaxim) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến tròn 2 tuổi. Vắc xin 4 trong 1 (Tetraxim) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên đến 13 tuổi. Vắc xin 3 trong 1 (Adacel/ Boostrix) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn.

Hiện tại, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đầy đủ vắc xin phòng bệnh bạch hầu cho cả trẻ em và người lớn. Tất cả vắc xin đều được bảo quản trong hệ thống kho lạnh lớn, đạt chuẩn GSP chất lượng cao, đảm bảo nhiệt độ bảo quản từ 2-8 độ C theo đúng quy định nghiêm ngặt của nhà sản xuất. Khi đến VNVC, 100% khách hàng sẽ được khám sàng lọc để đảm bảo đủ điều kiện tiêm chủng. Tất cả các bác sĩ, điều dưỡng tại VNVC đều có trình độ chuyên môn cao và có chứng chỉ tiêm chủng an toàn. Đặc biệt, VNVC cam kết luôn bình ổn giá, không tăng giá vắc xin kể cả thời điểm khan hiếm nhất.

Để đăng ký tiêm vắc xin bạch hầu tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, Khách hàng có thể truy cập TẠI ĐÂY!

Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng bệnh bạch hầu, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;

Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.