Tiêm phế cầu có cần thiết không? Lợi ích và đối tượng nên tiêm

Vi khuẩn phế cầu khu trú trong vùng hầu họng của 90% dân số và chờ trực cơ hội gây ra bệnh lý nguy hiểm. Các bệnh do phế cầu khuẩn gây ra những gánh nặng y tế nghiêm trọng trong suốt thời gian qua, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sức khỏe tinh thần của người bệnh. Đứng trước sự nguy hiểm của phế cầu khuẩn, nhiều người tự hỏi tiêm phế cầu có cần thiết không? Ai nên tiêm và vắc xin đem lại những lợi ích gì? Bài viết dưới đây, chuyên gia VNVC sẽ giải đáp chi tiết!

Vắc xin phế cầu phòng bệnh gì? Có mấy loại?

Vắc xin phế cầu giúp phòng ngừa hiệu quả các bệnh nhiễm trùng xâm lấn nguy hiểm do vi khuẩn phế cầu Streptococcus pneumoniae gây ra như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa…ở cả trẻ em và người lớn. Trung tâm Kiểm soát và Phòng dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ khuyến cáo, tiêm vắc xin phòng phế cầu khuẩn là biện pháp tốt nhất để bảo vệ cơ thể chống lại các tình trạng nhiễm trùng do phế cầu khuẩn gây ra. (3)

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh phế cầu khuẩn là nguyên nhân chính gây ra các gánh nặng bệnh tật và tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi trên thế giới. Vi khuẩn phế cầu xâm chiếm 20 - 40% mũi và họng của trẻ em, gây ra các bệnh xâm lấn nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết. Không chỉ ở trẻ nhỏ, ước tính có khoảng 600.000 - 800.000 người lớn tử vong mỗi năm do nhiễm phế cầu khuẩn, chủ yếu là do viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng huyết. (4)

Theo thống kê, vắc xin phế cầu có hiệu quả phòng bệnh lên đến 97%, giảm nguy cơ nhiễm virus hô hấp khác đến 49%, ngăn chặn 65% trường hợp nhiễm trùng phổi đối với người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và hen suyễn, giảm 76% trường hợp viêm phổi trong cộng đồng và hạn chế 85 – 90% các chủng phế cầu kháng kháng sinh.

Hiện tại Việt Nam đang cấp phép sử dụng và lưu hành 3 loại vắc xin phòng các bệnh do phế cầu khuẩn bao gồm vắc xin Synflorix (Phế cầu 10), vắc xin Prevenar 13 (Phế cầu 13) và vắc xin Pneumovax 23 (Phế cầu 23).

Để tham khảo chi tiết về vắc xin phòng bệnh do phế cầu khuẩn gây ra hoặc các vắc xin phòng bệnh đường hô hấp khác, Quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.

Tiêm phế cầu có cần thiết không?

Tiêm phế cầu rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe trước những tác hại do vi khuẩn phế cầu gây ra, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, người trên 65 tuổi, người bị suy yếu chức năng lá lách hoặc không có lá lách, người mắc bệnh lý nền như tiểu đường, tim mạch mãn tính, bệnh phổi tắc nghẽn...

1. Phòng các bệnh nguy hiểm gây ra do phế cầu khuẩn

Phế cầu khuẩn khu trú chủ yếu ở mũi và hầu họng, có hơn 100 loại huyết thanh, là “thủ phạm” gây ra nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như viêm tai giữa, viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm xoang... Trong đó, bệnh viêm phổi là phổ biến nhất. Theo ghi nhận, viêm phổi đã cướp đi tính mạng của khoảng 920.000 trẻ em, chiếm 14,9% trong tổng số ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ) cho biết, trong 2 thập kỷ qua vắc xin liên hợp cầu khuẩn (PCV) đã tác động đáng kể đến sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu, được chứng minh có hiệu quả chống lại tình trạng nhập viện do bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn và viêm phổi lâm sàng.

Năm 2000, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chính thức cấp phép vắc xin liên hợp phế cầu đầu tiên - PCV7. Qua thử nghiệm lâm sàng với quy mô lớn cho thấy, PCV7 làm giảm 97% bệnh xâm lấn do các huyết thanh phế cầu có trong vắc xin gây ra.

Theo báo cáo, bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn gây bệnh tật ở khoảng 68.000 bệnh nhân tại Hoa Kỳ mỗi năm trước khi PCV7 được đưa vào sử dụng. Cho đến khi PCV7 được đưa vào sử dụng, số ca bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn được xác định đã giảm mạnh xuống còn khoảng 38.000 ca mỗi năm với tỷ lệ mắc bệnh chung giảm 45% sau 7 năm. (5)

Tiếp đó, FDA chính thức cấp phép vắc xin PCV13 vào năm 2010 và cho biết vắc xin này cũng tạo mức kháng thể tương đương với PCV7 trước đó và có tác dụng bảo vệ chống lại bệnh xâm lấn.

2. Giảm nguy cơ biến chứng khi mắc bệnh

Theo CDC Hoa Kỳ, phế cầu khuẩn xâm lấn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí đe dọa tính mạng của người bệnh, chẳng hạn như:

• Viêm phổi có thể dẫn đến biến chứng tắc nghẽn đường thở, xẹp phổi, áp xe phổi (mủ), viêm mủ màng phổi (nhiễm trùng phổi và khoang ngực), viêm màng ngoài tim (viêm lớp màng ngoài của tim);
• Viêm màng não có thể gây ra biến chứng chậm phát triển hoặc mất thính lực;
• Nhiễm khuẩn huyết có nguy cơ gây ra tình trạng đoạn chi ở người bệnh.

Theo thống kê, việc đưa vắc xin liên hợp phế cầu khuẩn 13 hóa trị (PCV13) vào tiêm chủng đã giảm 175 triệu trường hợp mắc bệnh phế cầu khuẩn và 625.000 ca tử vong liên quan trên thế giới trong 10 năm qua, trong đó có 14 triệu ca bệnh và 374.550 ca tử vong là viêm phổi do phế cầu khuẩn. Không chỉ hiệu quả ở trẻ em, người lớn được tiêm vắc xin liên hợp phế cầu khuẩn 13 hóa trị cũng mang lại hiệu quả bảo vệ 24,9% chống lại bệnh viêm phổi do virus và bảo vệ 21,5% chống lại các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới do virus khác.

3. Giảm tải chi phí y tế

Thông thường, chi phí bệnh tật được đánh giá thành 2 nhóm chính như sau:

• Chi phí gián tiếp: Các chi phí phát sinh do mất ngày công, giảm năng suất lao động, ảnh hưởng đến công việc do bệnh tật;
• Chi phí trực tiếp: Thuốc men, phương thức điều trị, chi phí nằm viện…

Theo bài nghiên cứu “Chi phí điều trị viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết và các bệnh khác ở trẻ em nhập viện tại Việt Nam” cho ra kết quả, chi phí điều trị các bệnh do phế cầu khuẩn tại Việt Nam rất lớn. Theo thống kê, tại Việt Nam, chi phí điều trị trung bình cho mỗi bệnh nhân mắc viêm phổi mắc phải cộng đồng dao động từ 15 - 23 triệu đồng (tương đương 600 - 1000 USD), thời gian nằm viện trung bình từ 6 - 13 ngày.

Bên cạnh đó, theo báo cáo khác, các Quốc gia Liên minh Châu Âu phải chi 6% ngân sách chăm sóc sức khỏe chung hằng năm cho các bệnh về đường hô hấp hằng năm và 56% (khoảng 38,6 tỷ euro) trong số này là chi phí thứ cấp cho bệnh viêm phổi tắc nghẽn mãn tính do phế cầu khuẩn.

Tiêm phế cầu có cần thiết không? Tiêm chủng đã làm giảm gánh nặng các bệnh truyền nhiễm do phế cầu đáng kể trên toàn thế giới. Không chỉ thế, vắc xin phế cầu ngoài việc giảm gánh nặng y tế, còn mang lại lợi ích kinh tế bằng cách giảm tỷ lệ nhập viện, tiết kiệm đáng kể chi phí điều trị. Kết quả nghiên cứu chỉ ra, tiêm vắc xin phế cầu cho bệnh nhân nhập viện tại các bệnh viện chuyên khoa phổi đã làm giảm thời gian nằm viện trung bình 41,7% và chi phí nằm viện đến 27,8%.

4. Giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng

Các tình trạng phế cầu khuẩn xâm lấn (IDP) thường khá nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng của người bệnh, bao gồm viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết và đặc biệt là viêm phổi mắc phải trong cộng đồng (CAP).

Theo thống kê, phế cầu khuẩn xâm lấn có tỷ lệ tử vong cao ở trẻ em dưới 5 tuổi tại các nước phát triển, dao động từ 20% đối với nhiễm trùng máu và đến 50% đối với viêm màng não. Hơn hết, viêm phổi do phế cầu khuẩn chiếm 20 - 50% các trường hợp viêm phổi mắc phải trong cộng đồng và khoảng 10 - 30% trong số này đi kèm với biến chứng nhiễm trùng huyết.

Theo các nhà nghiên cứu, vắc xin phế cầu có khả năng làm giảm 77% bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn, 37% trường hợp viêm phổi nặng, 15% tình trạng nhập viện và 16% ca tử vong ở người bệnh. Đặc biệt, vắc xin phế cầu còn có khả năng làm giảm hoạt động hơn 90% các huyết thanh phế cầu có trong vắc xin và bảo vệ cộng đồng từ 74 - 81% tùy thuộc vào nhóm tuổi.

Ai nên tiêm vắc xin phế cầu?

1. Trẻ em

Bệnh phế cầu khuẩn có thể gây ra các tình trạng nhiễm trùng từ nhẹ đến rất nghiêm trọng. Theo ghi nhận, có khoảng 1.500 trường hợp mắc bệnh nghiêm trọng như nhiễm trùng máu, viêm phổi có nhiễm trùng máu và viêm màng não xảy ra mỗi năm ở trẻ em Hoa Kỳ dưới 5 tuổi. Những trường hợp này có thể gây tử vong hoặc tàn tật suốt đời, bao gồm điếc, tổn thương não và cắt cụt chi.

Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh phế cầu khuẩn ở thanh thiếu niên là thấp nhất trong mọi nhóm tuổi, nhưng khoảng 6,8 triệu trẻ em và thanh thiếu niên từ 2 - 18 tuổi mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh tim mạch, phổi, gan hoặc thận mãn tính khiến các em có nguy cơ cao mắc bệnh phế cầu khuẩn và các biến chứng liên quan.

CDC Hoa Kỳ khuyến cáo tiêm vắc xin phế cầu khuẩn cho tất cả trẻ em dưới 5 tuổi với phác đồ tiêm tổng cộng 4 liều. Đặc biệt, CDC cũng khuyến cáo trẻ em có nguy cơ cao rất cần tiêm vắc xin phế cầu bao gồm:

• Hen suyễn vừa và dai dẳng:
  • Đặc điểm của bệnh hen suyễn ở mức độ trung bình: Xuất hiện triệu chứng hàng ngày, các cơn hen bùng phát xảy ra và thường kéo dài trong vài ngày; ho và thở khò khè có thể làm gián đoạn các hoạt động bình thường của trẻ và khiến trẻ khó ngủ; các cơn bùng phát vào ban đêm có thể xảy ra nhiều hơn một lần một tuần; chức năng phổi chỉ đạt khoảng 60 - 80% so với bình thường nếu không được điều trị;
  • Đặc điểm của bệnh hen suyễn ở mức độ nghiêm trọng: Xuất hiện triệu chứng hàng ngày và thường xuyên; các triệu chứng thường hạn chế hoạt động của trẻ hoặc làm gián đoạn giấc ngủ của trẻ; chức năng phổi thấp hơn 60% so với mức bình thường nếu không được điều trị.
• Bệnh gan mãn tính;
• Bệnh thận mãn tính (trừ lọc thận và hội chứng thận hư).

2. Người lớn tuổi

Theo các chuyên gia y tế, yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh phế cầu khuẩn ở người lớn chính là tuổi tác và tình trạng sức khỏe. Do đó, nhiễm phế cầu khuẩn sẽ đặc biệt nghiêm trọng ở những người trên 65 tuổi và người lớn bị suy giảm miễn dịch. Theo ghi nhận, hàng năm có khoảng 6.000 người từ 60 tuổi trở lên nhập viện vì bệnh phế cầu khuẩn, trong đó có 900 trường hợp tử vong. Việc tiêm vắc xin có thể ngăn ngừa khoảng 850/6.000 ca nhập viện và 140/900 ca tử vong do phế cầu khuẩn gây ra.

CDC khuyến cáo, tất cả người lớn trên 65 tuổi chưa từng tiêm vắc xin liên hợp phế cầu khuẩn (PCV) nên tiêm một liều PCV (PCV13, PCV10...) và tiêm tiếp một liều vắc xin PPSV23 để đạt hiệu quả tối ưu.

3. Người mắc bệnh mãn tính

Các báo cáo của hội nghị tập trung vào gánh nặng của bệnh phế cầu khuẩn ở người lớn và dịch tễ học của các chủng phế cầu khuẩn trên toàn cầu và tại Việt Nam. Các báo cáo nêu bật mối nguy hiểm của bệnh phế cầu khuẩn, đặc biệt đối với người cao tuổi và những người mắc bệnh mãn tính. (6)

Theo các chuyên gia y tế, mọi lứa tuổi đều có khả năng mắc bệnh do phế cầu khuẩn gây ra nhưng những người mắc bệnh mãn tính sẽ có yếu tố nguy cơ cao hơn bình thường, đặc biệt là người có tình trạng mãn tính như bệnh tim, bệnh phổi, bệnh tiểu đường, bệnh thận hoặc bệnh gan.

4. Người suy giảm miễn dịch

Theo thống kê, viêm phổi do phế cầu khuẩn khiến khoảng 150.000 người ở Hoa Kỳ phải nhập viện mỗi năm, trong đó cướp đi tính mạng của khoảng 7.500 - 10.500 người bệnh. Tỷ lệ tử vong thậm chí còn cao hơn ở những người có tình trạng sức khỏe tiềm ẩn, nhất là những người bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như:

• Người có bệnh hồng cầu hình liềm;
• Người mắc bệnh HIV/AIDS;
• Người bị ung thư;
• Người mất lá lách hoặc lá lách bị tổn thương;
• Người từng cấy ghép ốc tai hoặc rò rỉ dịch não tủy (CSF);
• Người nghiện rượu;
• Người hút thuốc lá…

Một số phản ứng sau tiêm phế cầu cần lưu ý

Vắc xin phế cầu trước khi được cấp phép đều đã trải qua nhiều giai đoạn thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt với hàng chục nghìn tình nguyện viên và được các cơ quan y tế uy tín như CDC, FDA kiểm định an toàn và hiệu quả cao. Trước khi được cấp phép lưu hành tại Việt Nam, vắc xin phế cầu nói riêng và tất cả các loại vắc xin khác nói chung đều phải được kiểm định và cấp giấy chứng nhận trước khi sử dụng tiêm cho người dân.

Tuy nhiên, vắc xin phế cầu cũng giống như bất kỳ loại vắc xin hay thuốc khác, đều có thể để lại phản ứng phụ sau tiêm, nhưng thường rất nhẹ và tự hồi phục sau ít ngày. Một số phản ứng sau tiêm vắc xin phế cầu thường gặp như:

• Phản ứng tại chỗ tiêm: ban đỏ, chai cứng, sưng đau, tăng nhạy cảm…
• Phản ứng toàn thân: sốt, đau đầu, buồn ngủ, giảm cảm giác thèm ăn, nôn mửa, tiêu chảy…

Bên cạnh đó, vắc xin phế cầu cũng xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng như các phản ứng dị ứng (khó thở, ho, ngất xỉu...), động kinh, hội chứng đau vùng phức hợp, viêm tủy cắt ngang, hội chứng đáp ứng viêm toàn thân... nhưng thường rất hiếm gặp.

Tiêm phế cầu có cần thiết không? Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, người lớn, đặc biệt là người trên 65 tuổi, người có bệnh lý nền và người suy giảm miễn dịch rất cần tiêm vắc xin phế cầu để phòng ngừa các bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra. Chính vì vậy, trẻ từ 6 tuần tuổi và những người có yếu tố nguy cơ cao cần tiêm vắc xin sớm, tạo lớp chắn miễn dịch bền vững chống lại sự nguy hại của phế cầu khuẩn hiệu quả.