12 nguyên nhân gây tiêu chảy buổi sáng sớm và cách điều trị tại nhà

Tiêu chảy buổi sáng sớm không chỉ gây khó chịu, làm gián đoạn sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nghiêm trọng. Bài viết dưới đây, chuyên gia sẽ phân tích các nguyên nhân gây ra tình trạng này, đồng thời cung cấp các phương pháp điều trị tại nhà hiệu quả và biện pháp phòng ngừa để duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Tiêu chảy buổi sáng là gì?

Tiêu chảy buổi sáng là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc phân nước xảy ra ngay sau khi thức dậy hoặc trong vài giờ đầu tiên của ngày. Tình trạng này có thể xuất hiện một cách ngẫu nhiên hoặc lặp lại thường xuyên, gây ảnh hưởng đến chất lượng sinh hoạt hàng ngày. Triệu chứng có thể kèm theo đau bụng, đầy hơi hoặc cảm giác mệt mỏi. Trong một số trường hợp, đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn như rối loạn tiêu hóa mạn tính hoặc nhiễm trùng, cần được thăm khám y tế để xác định nguyên nhân chính xác.

Nguyên nhân gây tiêu chảy vào buổi sáng sớm

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, người bệnh cần được xác định đúng để có phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

1. Virus

Nhiễm virus là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy cấp, bao gồm cả đi ngoài phân lỏng lúc sáng sớm. Các loại virus như Norovirus, Rotavirus (mầm bệnh này là nguyên nhân gây tử vong do đi ngoài phân lỏng hàng đầu ở trẻ em dưới 5 tuổi) có thể gây viêm niêm mạc ruột, dẫn đến phân lỏng, buồn nôn, nôn mửa và sốt nhẹ. Tình trạng này do virus thường tự khỏi trong vài ngày nhưng có thể gây mất nước nghiêm trọng nếu không được bù đủ chất lỏng.

2. Vi khuẩn

Nhiễm vi khuẩn từ thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm là một nguyên nhân đáng kể gây ra tình trạng đi ngoài phân lỏng. Các loại vi khuẩn phổ biến như E. coli, Salmonella typhi (vi khuẩn gây bệnh thương hàn), Campylobacter, Vibrio Cholerae (vi khuẩn gây bệnh tả) và Shigella có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, bao gồm tình trạng đi phân lỏng ra máu, sốt cao và đau bụng dữ dội. Trong một số trường hợp, vi khuẩn có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, gây ra đi ngoài ra nước kéo dài hoặc tái phát.

3. Ký sinh trùng

Nhiễm ký sinh trùng đường ruột như Giardia lamblia, Cryptosporidium và Entamoeba histolytica cũng có thể gây tiêu chảy kéo dài. Các ký sinh trùng này thường lây truyền qua nước hoặc thực phẩm bị ô nhiễm và có thể sống trong ruột non hoặc ruột già trong thời gian dài, gây ra các triệu chứng như phân lỏng mạn tính, đầy hơi, chuột rút và sụt cân không rõ nguyên nhân. Tình trạng này do ký sinh trùng có thể trở nên tồi tệ hơn vào buổi sáng do sự tích tụ của chúng trong đường tiêu hóa qua đêm.

4. Caffeine

Caffeine trong cà phê, trà, nước tăng lực hoặc socola có thể kích thích nhu động ruột, gây đi phân lỏng ở những người nhạy cảm. Uống cà phê ngay sau khi thức dậy làm tăng nguy cơ đi ngoài phân lỏng, đặc biệt ở những người có hệ tiêu hóa yếu hoặc đang bị rối loạn tiêu hóa.

5. Chế độ ăn kiêng

Một số chế độ ăn kiêng đặc biệt hoặc việc thay đổi đột ngột trong thói quen ăn uống có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và gây rối loạn tiêu hóa. Chẳng hạn, chế độ ăn ít carb, keto hoặc chế độ ăn giàu chất xơ, có thể làm rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột, dẫn đến tiêu chảy buổi sáng. Ngoài ra, việc bổ sung các chất làm ngọt nhân tạo hoặc chất béo thay thế cũng có thể gây ra tác dụng phụ này

6. Căng thẳng

Căng thẳng và lo âu có mối liên hệ chặt chẽ với sức khỏe đường ruột. Hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh ruột có sự kết nối phức tạp. Khi cơ thể căng thẳng, các hormone stress có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột, tăng tiết dịch và làm thay đổi vi khuẩn đường ruột. Nhiều người thường xuyên trải qua tình trạng đi phân lỏng vào buổi sáng khi đối mặt với các tình huống căng thẳng như trước một sự kiện quan trọng hoặc áp lực công việc.

7. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc, như kháng sinh, thuốc nhuận tràng, thuốc hóa trị hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), có thể gây rối loạn tiêu hóa như một tác dụng phụ. Kháng sinh làm mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, trong khi thuốc nhuận tràng kích thích nhu động ruột quá mức. Thời điểm uống thuốc vào buổi tối thường dẫn đến triệu chứng xuất hiện vào sáng hôm sau.

8. Mang thai

Phụ nữ mang thai có thể trải qua nhiều thay đổi về hệ tiêu hóa do sự biến động hormone và áp lực lên các cơ quan nội tạng. Một số thai phụ có thể bị tiêu chảy buổi sáng do sự nhạy cảm của đường ruột hoặc do thay đổi trong chế độ ăn uống. Tuy nhiên, nếu tình trạng này đi kèm với các triệu chứng khác như sốt hoặc đau bụng dữ dội, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng hơn.

9. Hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn đường ruột mạn tính phổ biến, đặc trưng bởi đau bụng, đầy hơi và thay đổi thói quen đi tiêu, bao gồm phân lỏng, táo bón hoặc luân phiên cả hai. Đối với những người mắc IBS dạng IBS-D, tiêu chảy buổi sáng là một triệu chứng rất phổ biến.

10. Viêm ruột

Các bệnh viêm ruột (IBD) như bệnh Crohn và viêm loét đại tràng gây tiêu chảy mạn tính, đặc biệt vào buổi sáng. Những tình trạng này thường kèm theo đau bụng, máu trong phân, sụt cân và mệt mỏi. Bệnh cần được quản lý lâu dài dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

11. Dị ứng

Dị ứng thực phẩm là một phản ứng miễn dịch bất thường của cơ thể đối với một loại thực phẩm cụ thể. Các loại thực phẩm phổ biến gây dị ứng bao gồm sữa, trứng, đậu phộng, hạt cây, lúa mì, đậu nành và hải sản. Khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, hệ thống miễn dịch sẽ giải phóng các chất hóa học gây ra các triệu chứng như phát ban, khó thở và đi phân lỏng. Đi phân lỏng do dị ứng thực phẩm có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, bao gồm cả buổi sáng, tùy thuộc vào thời điểm tiêu thụ thực phẩm gây dị ứng.

12. Bất dung nạp lactose

Bất dung nạp lactose là tình trạng cơ thể không thể tiêu hóa đường lactose, một loại đường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa, do thiếu hụt enzyme lactase. Khi tiêu thụ lactose, những người mắc chứng này có thể bị đầy hơi, đau bụng và đi ngoài ra nước. Đi ngoài phân lỏng vào buổi sáng có thể xảy ra nếu các sản phẩm từ sữa được tiêu thụ vào tối hôm trước hoặc vào bữa sáng. (1)

Thường xuyên bị tiêu chảy vào buổi sáng có nguy hiểm không?

Nếu thỉnh thoảng bị đi ngoài phân lỏng vào buổi sáng thường không đáng lo ngại và có thể tự khỏi sau vài ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài hơn một tuần hoặc kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như mất nước, sốt cao, phân có máu, đau bụng dữ dội hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, đây có thể là dấu hiệu của vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như nhiễm trùng nặng, bệnh viêm ruột hoặc rối loạn tiêu hóa mạn tính.

Mất nước do phân lỏng mạn tính có thể dẫn đến rối loạn điện giải, suy nhược cơ thể, đặc biệt ở trẻ em, người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch yếu. Những trường hợp này cần được thăm khám và điều trị bởi bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân gốc rễ và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. (2)

Cách điều trị tình trạng thường xuyên bị tiêu chảy buổi sáng tại nhà

Điều trị tiêu chảy buổi sáng tại nhà tập trung vào giảm triệu chứng, bổ sung chất lỏng và cải thiện sức khỏe đường ruột. Dưới đây là các phương pháp hiệu quả:

1. Bổ sung nước và điện giải

Mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất của tình trạng đi ngoài phân lỏng. Uống đủ nước lọc, nước điện giải hoặc dung dịch oresol (pha theo hướng dẫn) giúp bù lại lượng nước và khoáng chất như natri, kali đã mất. Tránh uống nước ngọt có gas, nước ép trái cây hoặc đồ uống chứa caffeine vì có thể làm tình trạng nặng thêm. Uống từng ngụm nhỏ, thường xuyên để cơ thể hấp thụ tốt hơn.

2. Thay đổi chế độ ăn uống hợp lý

Trong giai đoạn tiêu chảy cấp tính, áp dụng chế độ ăn BRAT (chuối, cơm, táo hấp, bánh mì nướng) để làm dịu đường ruột. Những thực phẩm này dễ tiêu hóa, giúp làm đặc phân. Tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, giàu chất xơ không hòa tan (như rau sống, ngũ cốc nguyên hạt) hoặc thực phẩm chứa lactose. Sau khi triệu chứng cải thiện, dần dần bổ sung thực phẩm lành mạnh như khoai lang, yến mạch và thịt nạc để phục hồi hệ tiêu hóa.

3. Sử dụng thực phẩm giàu Probiotic

Probiotic trong sữa chua không đường hoặc thực phẩm lên men tự nhiên giúp cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, giảm triệu chứng của tình trạng này. Bổ sung probiotic thường xuyên không chỉ hỗ trợ điều trị mà còn tăng cường sức khỏe tiêu hóa lâu dài. Có thể cân nhắc sử dụng men vi sinh theo chỉ định của dược sĩ nếu cần thiết.

4. Điều chỉnh lối sống và giảm căng thẳng

Căng thẳng là một trong những yếu tố làm nặng thêm tiêu chảy buổi sáng. Thực hành các kỹ thuật giảm căng thẳng như thiền định, yoga, hít thở sâu hoặc viết nhật ký giúp làm dịu hệ thần kinh, giảm kích thích nhu động ruột. Thiết lập lịch trình ngủ nghỉ hợp lý, đảm bảo ngủ đủ 7 - 8 giờ mỗi đêm, cũng góp phần cải thiện chức năng tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tổng thể.

Phòng ngừa tình trạng tiêu chảy buổi sáng sớm như thế nào?

Phòng ngừa tiêu chảy buổi sáng sớm hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa việc duy trì một chế độ ăn uống khoa học, lối sống lành mạnh và quản lý các yếu tố nguy cơ.

1. Thiết lập chế độ ăn uống khoa học

Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ hòa tan, như khoai lang, chuối chín, để hỗ trợ tiêu hóa và làm đặc phân. Tránh ăn khuya hoặc tiêu thụ thực phẩm khó tiêu như đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn trước khi đi ngủ. Uống đủ nước mỗi ngày để duy trì chức năng đường ruột ổn định. Lập kế hoạch bữa ăn cân bằng, giàu vitamin và khoáng chất, để tăng cường sức khỏe tiêu hóa.

2. Tập thể dục và duy trì tinh thần lạc quan

Tập thể dục đều đặn, như đi bộ 30 phút mỗi ngày, chạy bộ, bơi lội hoặc yoga, giúp cải thiện nhu động ruột, tăng cường tuần hoàn và giảm căng thẳng. Ngoài ra, tham gia các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc, thiền hoặc giao lưu xã hội để giảm áp lực tâm lý, từ đó giảm nguy cơ gây tình trạng tiêu chảy do căng thẳng.

3. Hạn chế thực phẩm kích thích và chất gây nghiện

Giảm tiêu thụ caffeine, rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác để tránh gây kích ứng đường ruột. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, thực phẩm chứa chất bảo quản hoặc phẩm màu nhân tạo, vì những thứ này có thể làm rối loạn tiêu hóa. Đối với những người bất dung nạp lactose hoặc dị ứng thực phẩm, cần loại bỏ các thực phẩm gây kích ứng ra khỏi chế độ ăn và thay thế bằng các lựa chọn an toàn.

4. Chủng ngừa vắc xin phòng bệnh

Mặc dù không phải là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này, nhưng những tác nhân như Rotavirus, tả và thương hàn xuất hiện trong nhóm các bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng có thể gây ra triệu chứng cấp tính và biến chứng nặng nề và đe dọa tính mạng, nhất là ở trẻ em. Chính vì thế, chủng ngừa vắc xin phòng bệnh là một trong những biện pháp quan trọng và hiệu quả nhằm phòng ngừa tình trạng tiêu chảy buổi sáng sớm.

Rotavirus là một trong những tác nhân gây bệnh đường ruột cấp tính phổ biến nhất ở trẻ em, dẫn đến tình trạng mất nước nghiêm trọng, một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ em dưới năm tuổi tại nhiều nước đang phát triển.

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng triệu trẻ em chịu ảnh hưởng từ rotavirus mỗi năm, với hàng trăm ngàn ca tử vong do các biến chứng liên quan. Bệnh tả và thương hàn cũng có khả năng gây ra những trường hợp rối loạn tiêu hóa nặng kèm theo các triệu chứng như sốt cao, nôn mửa và đau bụng, từ đó dẫn đến tình trạng kiệt sức và mất nước trầm trọng.

Chính vì lý do đó, các tổ chức y tế toàn cầu, bao gồm WHO và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, đều khuyến cáo trẻ em và người lớn trong các nhóm nguy cơ cần chủ động chủng ngừa vắc xin phòng ngừa. Các vắc xin này không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn đóng góp vào việc ngăn chặn sự lây lan của các bệnh này trong cộng đồng. Việc tiêm phòng không chỉ giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh, mà còn giảm thiểu những gánh nặng về chăm sóc y tế và những hệ lụy nghiêm trọng khác.

Hiện nay, tại Việt Nam, để đáp ứng nhu cầu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hàng trăm trung tâm tiêm chủng vắc xin VNVC trên toàn quốc nỗ lực cung ứng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn, bao gồm:

Danh mục vắc xin phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus

Tên vắc xin	Đối tượng	Đăng ký tiêm
Rotateq (Mỹ)	Trẻ từ 6 tuần tuổi đến trước 32 tuần tuổi.
Rotarix (Bỉ)	Trẻ từ 6 tuần tuổi đến trước 24 tuần tuổi.
Rotavin (Việt Nam)	Trẻ từ 6 tuần tuổi đến trước 6 tháng tuổi.

Danh mục vắc xin phòng tả

Tên vắc xin	Đối tượng	Đăng ký tiêm
mOrcvax (Việt Nam)	Được chỉ định cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn.

Danh mục vắc xin phòng thương hàn

Tên vắc xin	Đối tượng	Đăng ký tiêm
Typhoid VI (Việt Nam)	Được chỉ định cho trẻ từ trên 2 tuổi (2 tuổi 1 ngày) trở lên và người lớn.
Typhim VI (Pháp)

Tại VNVC, 100% vắc xin được nhập khẩu chính hãng, bảo quản trong hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) đạt chuẩn GSP tiêu chuẩn Quốc tế, quy trình tiêm chủng an toàn toàn diện cùng dịch vụ Khách hàng cao cấp - chuyên nghiệp - thân thiện - tận tâm với mức giá hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi. Đặc biệt VNVC hỗ trợ đa dạng các hình thức thanh toán thông tin như “Tiêm vắc xin trước, Trả chi phí sau” không lãi suất hoặc chia nhỏ chi phí tiêm chủng vắc xin thành nhiều lần thanh toán.

⇒ Tham khảo thêm: Thường xuyên bị tiêu chảy sau khi ăn ← tại đây

Tình trạng tiêu chảy buổi sáng có thể được kiểm soát hiệu quả thông qua thay đổi lối sống, chế độ ăn uống khoa học và các biện pháp điều trị tại nhà. Nếu triệu chứng kéo dài hoặc nghiêm trọng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đảm bảo sức khỏe lâu dài.