Trẻ bị giời leo: Nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị hiệu quả

Zona thần kinh (hay còn được gọi là giời leo) là bệnh lý truyền nhiễm điển hình bởi tình trạng nhiễm trùng da cấp tính và tổn thương dây thần kinh cảm giác. Bệnh có thể gặp ở mọi đối tượng, bất kể lứa tuổi nào cũng có nguy cơ mắc bệnh giời leo, không phổ biến ở trẻ em nhưng rất nguy hiểm. Trẻ bị giời leo có thể cảm thấy khó chịu, ngứa ngáy, đau đớn, nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách, trẻ có thể sẽ đối mặt với nguy cơ nhiễm trùng nặng, để lại sẹo xấu sau zona hoặc thậm chí bội nhiễm zona, biến chứng viêm phổi, viêm não, viêm màng não, mù lòa,... đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng của trẻ.

Bệnh giời leo ở trẻ là gì?

Bệnh giời leo ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng virus Varicella Zoster (VZV), cũng là virus gây ra bệnh thủy đậu. Trẻ sau khi mắc và khỏi bệnh thủy đậu, VZV sẽ bị hệ thống miễn dịch của cơ thể “trấn áp”, không còn khả năng gây bệnh thủy đậu cho trẻ. Tuy nhiên, VZV không bị đào thải khỏi cơ thể mà lùi về các hạch rễ thần kinh để khu trú và tồn tại ở dạng tiềm ẩn, chỉ khi gặp các yếu tố thuận lợi như trẻ bị suy giảm khả năng phản ứng của hệ miễn dịch do bệnh tật, do dùng thuốc hoặc các phương pháp điều trị bệnh lý, do tình trạng tinh thần, tâm lý và cảm xúc của trẻ bị kích động, sang chấn,... VZV sẽ tái hoạt động nhưng không gây ra bệnh thủy đậu mà gây bệnh giời leo (zona thần kinh).

Nguyên nhân trẻ bị giời leo

• Nguyên nhân chính khiến trẻ bị giời leo là sự tái hoạt động của VZV, là loại virus thuộc nhóm herpes - là nhóm các tác nhân gây ra các vết thương ngoài da, viêm loét, mụn rộp đường sinh dục,... Đây cũng chính là lý do giời leo hay zona thần kinh cũng được gọi là bệnh herpes zoster. VZV khu trú tại các hạch thần kinh cảm giác của cơ thể sau khi trẻ khỏi bệnh thủy đậu có thể tái kích hoạt, nhân lên nhanh chóng, di chuyển dọc theo các dây thần kinh và lan tỏa khắp cơ thể, làm tổn thương hệ thống thần kinh, gây ra bệnh giời leo ở trẻ.
• Khả năng phản ứng hệ miễn dịch và sức đề kháng của cơ thể bị suy giảm do trẻ mắc bệnh, đang uống thuốc hoặc trải qua các liệu pháp điều trị gây ức chế miễn dịch,... khiến kháng thể hoạt động kém, không đủ khả năng chống lại sự tái hoạt động của VZV, gây ra bệnh giời leo.
• Trẻ gặp các sang chấn tâm lý, tổn thương tinh thần, cảm xúc trẻ bị kích động,... cũng tạo điều kiện thuận lợi cho VZV tái kích hoạt và tấn công hệ thần kinh, gây ra bệnh giời leo.
• Thời tiết trở lạnh, độ ẩm không khí cao gây ẩm thấp tạo môi trường cực kỳ thuận lợi cho virus phát triển, sức đề kháng bị suy giảm, từ đó thúc đẩy VZV tái hoạt động và gây bệnh.
• Trẻ được sinh ra từ người mẹ mắc bệnh thủy đậu vào cuối thai kỳ có nguy cơ lây nhiễm VZV, mắc bệnh thủy đậu, sau khi sinh có đến 15% trường hợp trẻ mắc bệnh giời leo trong 4 năm đầu đời và 30% tử vong do các biến chứng của thủy đậu bẩm sinh.

Biểu hiện bệnh giời leo ở trẻ em

Trẻ bị giời leo thường được nhận biết sớm thông qua biểu hiện lâm sàng điển hình là các nốt bọng nước chứa đầy dịch mủ gây viêm có hình bầu dục hoặc hình tròn, kích thước nhỏ bằng hạt đậu. Chúng mọc khắp cơ thể, bất cứ vùng da nào có dây thần kinh đều có thể bị VZV tấn công và gây ra tình trạng bọng nước. Thông trường, các nốt bọng nước do giời leo thường mọc thành cụm/vệt/dải dày đặc bám sát theo đường đi của dây thần kinh liên sườn. Ở giai đoạn đầu, bọng nước chứa nhiều dịch trong suốt, căng tức, có thể vỡ khi tác động lực lên vùng da thưong tổn, sau một khoảng thời gian các bọng nước sẽ xẹp xuống, dịch đục dần, hóa mủ viêm, rất dễ vỡ khi chạm vào.

Ngoài ra, vì giời leo do VZV tấn công vào hệ thống dây thần kinh cảm giác của cơ thể nên bệnh giời leo ở trẻ em cũng có thể được nhận biết thông qua triệu chứng sốt nhẹ, cơ thể mệt mỏi, suy nhược, trẻ cũng dị cảm với các cơn đau, gây ra tình trạng nóng rát, đau nhức dữ dội, vô cùng khó chịu ở các vùng da dọc dây thần kinh nửa bên người bị VZV tấn công.

Ngoài các biểu hiện trên, trẻ bị giời leo cũng có thể gặp tình trạng ớn lạnh, bị yếu cơ, đau nhức mình mẩy, sưng đau và nổi hạch ở các vùng da có dây thần kinh bị ảnh hưởng bởi VZV và những tình trạng này thường tăng dần mức độ ảnh hưởng theo thời gian, ở giai đoạn toàn phát, những biểu hiện này sẽ diễn biến nặng nề hơn, các cơn đau trở nên dữ dội, khó kiểm soát, khiến trẻ vô cùng khó chịu, quấy khóc, thay đổi tâm sinh lý, bỏ bú (ăn), cản trở chế độ sinh hoạt sống hàng ngày.

Trẻ bị giời leo có nguy hiểm không?

CÓ. THẬM CHÍ VÔ CÙNG NGUY HIỂM! Giời leo không chỉ gây ra các triệu chứng tổn thương ngoài da hay dị cảm đau mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng cực kỳ nguy hiểm như:

• Bội nhiễm giời leo (zona bội nhiễm): Tình trạng viêm nhiễm da tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây hại từ môi trường bên ngoài như virus, vi khuẩn, vi nấm,... bám lên vùng da thương tổn, xâm nhập và gây bệnh, từ đó gây ra tình trạng bội nhiễm. Tình trạng này gây nhiễm trùng, lở loét vết thương cực kỳ nghiêm trọng, có thể nhiễm khuẩn huyết, nhập viện điều trị và thậm chí là tử vong nếu giời leo bội nhiễm với tụ cầu vàng nhóm A.
• Đau dây thần kinh sau zona: Tình trạng này vừa là biến chứng vừa được coi là một di chứng của bệnh giời leo, vừa diễn ra trong quá trình mắc bệnh, vừa có thể kéo dài sau khi đã khỏi bệnh. Những cơn đau do giời leo thường được mô tả như những cơn đau “sâu”, đau dưới da, đau tận thần kinh, gây ra cảm giác khó chịu, ức chế thần kinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và sự phát triển của trẻ.
• Mù lòa: VZV tấn công đến những dây thần kinh số VII vùng mặt có thể gây ra giời leo ở mắt, thậm chí trong niêm mạc mắt, kết mạc, võng mạc, giả mạc,... khiến mắt bị suy giảm chức năng, tê liệt mắt, nhiễm trùng mắt, hoại tử giác mạc, dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
• Giời leo tái phát: Khác với thủy đậu, giời leo sau khi khỏi bệnh vẫn có thể tái phát nhiều lần, khiến cho trẻ trải qua những cơn đau đớn, khó chịu ám ảnh nhiều lần, gây ức chế thần kinh, ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và cảm xúc của trẻ. Trải qua nhiều lần tái phát, nguy cơ đối diện với biến chứng, di chứng của trẻ cũng tăng cao, làm suy giảm chất lượng cuộc sống, cản trở sự phát triển toàn diện của trẻ.

Ngoài ra, giời leo ở trẻ cũng có thể diễn tiến biến chứng viêm nhiễm dây thần kinh, viêm phổi, viêm não,... cùng nhiều vấn đề sức khỏe thể chất và tinh thần khác.

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị giời leo

Giời leo vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu, hầu hết chỉ tập trung vào việc chăm sóc vết thương, giảm nhẹ triệu chứng và tăng cường sức đề kháng cho trẻ qua chế độ ăn uống, ngủ nghỉ khoa học, đồng thời kết hợp với các phương pháp hỗ trợ điều trị theo chỉ định của bác sĩ nhằm ức chế khả năng hoạt động của virus, giúp trẻ nhanh chóng khỏi bệnh và phục hồi, hạn chế biến chứng, di chứng nguy hiểm.

Chăm sóc vết giời leo

Việc chăm sóc, vệ sinh vết thương do giời leo gây ra rất quan trọng trong quá trình điều trị bệnh. Các nốt bọng nước thường gây ngứa ngáy, cộm rát khó chịu nên trẻ thường có xu hướng tác dụng lực lên vùng da thương tổn như gãi/cào/cấu/chà xát, khiến vết thương dễ bị trợt loét, vỡ bọng nước, tràn dịch mủ, gây viêm lan tỏa sang các vùng da lành khác, đặc biệt trẻ em có làn da mỏng manh và nhạy cảm hơn rất nhiều so với người lớn nên tình trạng viêm nhiễm có thể diễn biến nghiêm trọng hơn.

Do đó, cần tránh để trẻ chạm lên vết giời leo bằng cách đeo bao tay cho trẻ, sử dụng các loại kem bôi ngoài da dịu nhẹ, lành tính giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn, giảm thiểu tình trạng ngứa ngáy. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ loại kem bôi nào cho trẻ bị giời leo, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, tránh tình trạng nhiễm trùng tiến triển nghiêm trọng và khó kiểm soát.

Bên cạnh đó, cần tắm rửa, vệ sinh vùng da tổn thương thường xuyên, không nên kiêng gió, kiêng nước. Nếu không vệ sinh, tắm rửa và giữ trẻ thoáng mát, cơ thể bí bách, thoát nhiệt kém, tăng tiết dầu nhờn lên các vùng da thương tổn, khiến bụi bẩn và da chết dễ bám lên và tích tụ trên vết thương, tạo môi trường “ưa thích” cho các vi khuẩn, virus, vi nấm,... phát triển, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng vết thương, thậm chí biến chứng bội nhiễm vô cùng nguy hiểm. Do đó, cần tắm rửa sạch sẽ, lau nhẹ vết giời leo bằng khăn sạch mềm, ẩm, mát để loại bỏ bụi bẩn, dầu thừa, da chết và vi khuẩn bám trên da. Việc tắm rửa, vệ sinh cơ thể và vết giời leo cẩn thận, đúng cách giúp trẻ thư giãn, giảm ngứa ngáy, đau nhức và khiến trẻ cảm thấy dễ chịu hơn, hạn chế tình trạng chà xát lên da gây trợt loét.

Luôn cho trẻ mặc quần áo, trang phục mỏng nhẹ, rộng rãi, thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt để kiểm soát tốt lượng dầu thừa trên da, cân bằng nhiệt độ cơ thể, giữ cho cơ thể luôn mát mẻ, hạn chế tiết dầu, gây ngứa ngáy khó chịu.

Chế độ ăn uống cho trẻ

Chế độ ăn uống cho trẻ bị giời leo cực kỳ quan trọng, các hoạt chất chứa trong các loại thực phẩm khi được cơ thể trẻ dung nạp sẽ ảnh hưởng đến chức năng của sức đề kháng, khả năng hoạt động của hệ miễn dịch và chất lượng vận hành của các hệ thống cơ quan trong cơ thể. Do đó, khi bị giời leo, không nên quá kiêng khem, nên cho trẻ những khẩu phần ăn đầy đủ dinh dưỡng, ưu tiên cho trẻ tiêu thụ những nhóm thực phẩm giàu protein, chất béo có lợi, Lysine, khoáng chất, vitamin A, C, D, E, B12, các axit có lợi cho khả năng phục hồi và chữa lành các tế bào của cơ thể có trong trứng, rau xanh, ngũ cốc, thịt heo, cá, trái cây tươi,...

Đặc biệt, trẻ cần được khuyến khích uống nhiều nước nhằm thúc đẩy quá trình hydrat hóa trong cơ thể (1), hỗ trợ phục hồi, đào thải chất độc, tăng cường đề kháng, cung cấp độ ẩm cần thiết do da và làm mát cơ thể trẻ từ bên trong, giúp cải thiện tình trạng bệnh lý, đẩy nhanh quá trình điều trị và phục hồi bệnh giời leo ở trẻ.

Ngoài ra, trong quá trình chăm sóc trẻ bị giời leo, phụ huynh chú ý gia giảm, điều chỉnh và hạn chế lượng thức ăn có thể gây dị ứng, kích ứng da cho trẻ trong mỗi một khẩu phần ăn, tránh khiến tình trạng viêm nhiễm trở nặng, thời gian điều trị và phục hồi kéo dài, nguy cơ biến chứng. Các nhóm thực phẩm trẻ cần hạn chế tiêu thụ trong khi bị giời leo gồm có: chất béo bão hòa, thực phẩm chứa nhiều đường, nhiều dầu mỡ động vật, thực phẩm chứa carbohydrate tinh chế, thức ăn khó tiêu hóa, cay, nóng, nhiều gia vị, thực phẩm chứa Gelatin, thực phẩm chứa cồn, thực phẩm muối chua, đồ đóng hộp, thức ăn nhanh chế biến sẵn, thực phẩm có nguồn gốc từ thủy hải sản,...

Cách trị giời leo ở trẻ em

Ngoài thực hiện các phương pháp chăm sóc trẻ, phụ huynh cần phối hợp với các bác sĩ, giúp trẻ thực hiện các phương pháp hỗ trợ điều trị bệnh giời leo chuyên sâu hơn như sau:

• Sử dụng thuốc kháng virus như Acyclovir (2), Famciclovir (3), Valacyclovir (4)... nhằm ức chế khả năng hoạt động của VZV, hỗ trợ đẩy nhanh quá trình điều trị và phục hồi, hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng. Thuốc kháng virus cần được sử dụng càng sớm càng tốt sau khi khởi phát bệnh để hiệu quả đạt mức tối ưu.
• Sử dụng thuốc kháng sinh trong những trường hợp có nhiễm trùng, bội nhiễm vết thương nhằm kiểm soát tình trạng viêm nhiễm, hạn chế biến chứng nặng.
• Sử dụng thuốc giảm đau như acetaminophen nhằm kiểm soát các cơn đau thần kinh do giời leo, giúp cải thiện triệu chứng, hỗ trợ điều trị tích cực.
• Sử dụng thuốc kháng virus với Steroid (nhóm thuốc kháng viêm kiểm soát tình trạng viêm nhiễm da) khi các cơn đau diễn biến ở mức độ dữ dội, các bọng nước mọc ở vùng mặt, nhất là vùng gần mắt.
• Sử dụng liệu pháp kích thích dây thần kinh qua da (TENS) nhằm kích thích các luồng xung điện vào da, theo đường dẫn của dây thần kinh để gửi tín hiệu lên não bộ, làm giảm thiểu nhanh chóng cảm giác đau nhức dây thần kinh, ổn định tuần hoàn máu, cải thiện triệu chứng rõ rệt.

Tất cả mọi loại thuốc từ bôi ngoài da đến thuốc uống vào cơ thể, trước khi sử dụng cho trẻ cần có sự chỉ định và đồng ý của các bác sĩ chuyên khoa nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng, hạn chế tối đa rủi ro.

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ em bị giời leo bôi gì để giảm đau, ngứa và tránh để lại sẹo?

Một số lưu ý khi điều trị bệnh giời leo ở trẻ em

Để cải thiện hiệu quả phục hồi, đẩy nhanh quá trình điều trị, ngăn chặn viêm nhiễm lan rộng và nguy cơ biến chứng, khi chăm sóc và điều trị bệnh giời leo ở trẻ em, phụ huynh cần lưu ý:

• Ngay lập tức đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất sau khi phát hiện các triệu chứng nghi ngờ trẻ mắc giời leo để các bác sĩ có thể thăm khám, chẩn đoán và chỉ định điều trị, hướng dẫn chăm sóc đúng cách trong khoảng thời gian “vàng” 72 giờ đầu sau khi triệu chứng đầu tiên xuất hiện.
• Tuân thủ tuyệt đối lịch trình và liều lượng sử dụng thuốc bác sĩ đã chỉ định.
• Cách ly trẻ tại nhà, tránh cho trẻ tiếp xúc trực tiếp với người khác nếu thật sự không cần thiết nhằm giảm thiểu nguy cơ lây lan VZV hoặc lây nhiễm mầm bệnh của người khác, gây ra tình trạng bội nhiễm.
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng lành mạnh, đầy đủ dưỡng chất, uống nhiều nước, ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi. Đồng thời, duy trì lối sống và thói quen sinh hoạt khoa học.
• Luôn giữ cho trẻ sạch sẽ, thoáng mát, nhất là tại những vùng da bị viêm nhiễm, bỏng rộp.
• Cố gắng trấn an trẻ, giúp trẻ ổn định về tâm lý, hạn chế tối đa các cảm xúc tiêu cực nhằm hỗ trợ tích cực cho quá trình điều trị và phục hồi.
• Liên tục theo dõi triệu chứng, biểu hiện của trẻ về toàn trạng, nhiệt độ, ý thức,... Nếu phát hiện triệu chứng bất thường, cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được các bác sĩ xử trí kịp thời.

Cách phòng bệnh giời leo cho bé

Để phòng bệnh giời leo cho trẻ, phụ huynh cần kết hợp áp dụng các phương pháp phòng ngừa sau:

• Tiêm vắc xin zona thần kinh: Vắc xin Shingrix được dùng để phòng bệnh zona thần kinh và các biến chứng như đau dây thần kinh sau zona. Vắc xin này dành cho người từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi có nguy cơ mắc zona với hiệu lực trên 97%.
• Chăm sóc sức khỏe toàn diện cho trẻ về thể chất và tinh thần bằng cách xây dựng cho trẻ những thói quen lành mạnh như giữ gìn vệ sinh tay chân, thân thể sạch sẽ, không đưa tay lên mặt khi chưa rửa; luyện tập cho trẻ tinh thần tư duy tích cực, lạc quan; ăn uống đầy đủ dưỡng chất, lành mạnh; uống nhiều nước; vận động thể chất đều đặn; ngủ đủ giấc, không thức khuya; hạn chế trạng thái bất ổn về tâm lý như căng thẳng, lo sợ, hoảng hốt, mệt mỏi, chán nản,...
• Vệ sinh không gian sống cho trẻ sạch sẽ, thoáng mát nhằm hạn chế tối đa sự tồn tại và phát triển của tác nhân gây bệnh xung quanh môi trường sinh hoạt của trẻ.
• Không để trẻ sử dụng chung vật dụng, đồ chơi với những trẻ khác khi chưa xác định được tình trạng sức khỏe của đối phương.
• Không để trẻ tiếp xúc với những người mắc bệnh thủy đậu hoặc giời leo.
• Chủ động đưa trẻ thăm khám tổng quát định kỳ 6 tháng 1 lần nhằm phát hiện sớm những thay đổi bất thường của trẻ, nghi ngờ trẻ mắc giời leo, từ đó sớm đưa ra phương hướng xử trí, điều trị kịp thời trong 72 “giờ vàng” đầu tiên sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.
• Giời leo là tình trạng phát triển thứ phát của bệnh thủy đậu, do đó tiêm vắc xin ngừa thủy đậu đầy đủ, đúng lịch là phương pháp phòng tránh giời leo và các biến chứng nguy hiểm của giời leo ở trẻ hiệu quả nhất.

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ sơ sinh bị giời leo nguy hiểm không? Cách xử lý an toàn cho bé

Mặc dù giời leo không phổ biến ở trẻ em nhưng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm và để lại nhiều di chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ trong tương lai. Chính vì thế, các bậc phụ huynh tuyệt đối không được chủ quan, cần đưa trẻ đến ngay các bệnh viện để thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời, đồng thời cố gắng phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia y tế để chăm sóc trẻ bị giời leo đúng cách, giúp trẻ sớm khỏi bệnh và phục hồi. Đặc biệt, phụ huynh cần giúp trẻ được tiêm ngừa vắc xin đầy đủ, đúng lịch để trẻ được bảo vệ an toàn khỏi sự tấn công của VZV.