Nguyên nhân trẻ đi tiêm phòng về bị tiêu chảy? Có nguy hiểm không?

Sau khi tiêm chủng, một số trẻ thường gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, khiến nhiều phụ huynh lo lắng, không biết tình trạng này có phải là phản ứng phụ nặng sau tiêm, có nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng của con trẻ hay không? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp toàn bộ thắc mắc, lo lắng của các bậc làm cha làm mẹ về nguyên nhân của trẻ đi tiêm phòng về bị tiêu chảy. Tiêm ngừa vắc xin nào dễ bị tiêu chảy? Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý hiệu quả?

Vì sao trẻ đi tiêm phòng về bị tiêu chảy?

Bác sĩ Nguyễn Lê Nga cho biết, có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ đi tiêm phòng về bị tiêu chảy. Nguyên nhân phổ biến nhất là do trẻ tiêm ngừa hoặc uống một số loại vắc xin có thể gây ra phản ứng phụ thông thường về đường tiêu hóa như: vắc xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus, vắc xin 6 trong 1 (phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, HiB, viêm gan B), vắc xin 5 trong 1 (phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, HiB), vắc xin 4 trong 1 (phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt), vắc xin 3 trong 1 ( phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván), vắc xin ngừa sởi - quai bị - rubella, vắc xin phòng các bệnh do vi khuẩn HiB, vắc xin phòng các bệnh do phế cầu, vắc xin cúm, vắc xin ngừa bệnh viêm màng não mô cầu nhóm A, C, Y, W-135, vắc xin ngừa tả, vắc xin Covid-19…

Đặc biệt, sau khi uống vắc xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus, có khoảng 1 - 3% trẻ gặp tình trạng rối loạn đường tiêu hóa, gây buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy…

Lý giải cho tình trạng tiêu chảy sau tiêm vắc xin này, chuyên gia VNVC chia sẻ: “Hiện tượng tiêu chảy sau khi uống vắc xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus xuất phát từ cơ chế hoạt động của vắc xin. Vắc xin Rota là vắc xin sống giảm độc lực, có chứa kháng nguyên của virus Rota, khi được đưa vào cơ thể qua đường uống, các kháng nguyên sẽ gây nhiễm trùng nhẹ ở đường tiêu hóa, nhằm “đánh thức” hệ thống miễn dịch, kích thích gây miễn dịch tại niêm mạc, tạo ra kháng thể đặc hiệu chủ động chống lại sự tấn công của các kháng nguyên có trong vắc xin và tiêu diệt chúng. Do đó, sau khi uống Rota, một số trẻ có thể bị rối loạn tiêu hóa tạm thời, có biểu hiện kích thích vùng thực quản, tăng nhu động ruột, bị tiêu chảy nhẹ, nôn ói… đặc biệt phổ biến ở những trẻ có sức đề kháng yếu”.

Bên cạnh đó, đôi khi việc trẻ đi tiêm phòng về bị tiêu chảy có thể xuất phát từ các nguyên nhân khác không xuất phát từ vắc xin. Có thể sau khi tiêm vắc xin, trẻ vô tình bị nhiễm trùng các tác nhân gây bệnh đường tiêu hóa khác như nhiễm khuẩn đường ruột do vi khuẩn Salmonella (1), Clostridium (2), khuẩn tụ cầu… do rối loạn vi sinh đường ruột hoặc vệ sinh kém trong ăn uống. Mặt khác, trẻ cũng có thể bị nhiễm mầm bệnh gây tiêu chảy trước khi tiêm và sau khi tiêm vắc xin, mầm bệnh này bắt đầu khởi phát, khiến đường ruột bị nhiễm trùng, gây ra tình trạng tiêu chảy.

Ở những trẻ dưới 24 tháng tuổi vẫn còn bú mẹ, nguyên nhân tiêu chảy sau tiêm vắc xin có thể do người mẹ tiêu thụ thực phẩm lạnh trước khi cho bé bú, khiến bé dễ bị gặp các vấn đề về đường tiêu hóa như tiêu chảy. Hoặc trong quá trình tiếp xúc với bé, phụ huynh vô tình đưa bàn tay hoặc các dụng cụ bị nhiễm khuẩn đường tiêu hóa lây cho bé và gây ra tiêu chảy.

Xem thêm: Vì sao trẻ đi tiêm phòng về ngủ nhiều? Có đáng lo ngại không?

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị đi ngoài sau khi tiêm phòng

Trẻ bị đi ngoài sau tiêm phòng thường biểu hiện qua các dấu hiệu sau:

• Tần suất trẻ đi đại tiện tăng nhiều hơn so với bình thường.
• Trẻ đi phân có màu bất thường (thường là màu xanh) cùng mùi tanh khó chịu hoặc mùi kháng khuẩn, phân thường lỏng và nước nhiều hơn bình thường, cùng với lượng phân tăng đột ngột.
• Tính cách của trẻ có thể trở nên khó chịu, quấy khóc, cáu gắt nhiều hơn hoặc mệt mỏi hơn bình thường do đường ruột, dạ dày bị kích thích.
• Vùng bụng của trẻ ọc ạch nước.
• Đường ruột bị rối loạn tạm thời nên trẻ có thể kén ăn hơn, ăn kém, ăn ít hơn bình thường.
• Tần suất đi tiểu của trẻ cũng có thể giảm do cơ thể mất nước qua đường đại tiện nhiều hơn thông thường.
• Tiêu chảy cũng có thể gây mất nước và chất dinh dưỡng, dẫn đến giảm cân đột ngột ở trẻ.

Trẻ tiêm phòng về bị đi ngoài có nguy hiểm không?

Trẻ tiêm phòng về bị đi ngoài chỉ là một trong những phản ứng phụ thông thường sau tiêm đã được đề cập trong nhiều nghiên cứu lâm sàng và trên thông tin kê toa của một số loại vắc xin mà bất kể người tiêm nào cũng có thể gặp phải, kể cả người lớn. Tiêu chảy có thể là một trong những dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch đang hoạt động, “đáp trả” lại sự tấn công của kháng nguyên virus mà không gây bệnh cho trẻ. Tình trạng tiêu chảy sẽ thuyên giảm nhanh chóng, đưa trẻ trở về với tình trạng tiêu hóa ổn định như bình thường trong khoảng từ 1 - 2 ngày sau tiêm, tối đa là 3 ngày mà không để lại bất cứ vấn đề bất lợi nào cho sức khỏe của trẻ.

Trẻ em là nhóm đối tượng có hệ thống các cơ quan kể cả hệ tiêu hóa với chức năng đường ruột chưa hoàn thiện, vẫn còn rất non nớt, chưa đủ khả năng chống lại sự tấn công của các tác nhân gây hại. Nếu tình trạng tiêu chảy sau tiêm phòng được xác định không phải do phản ứng phụ của vắc xin mà do sự nhiễm khuẩn hệ tiêu hóa gây ra bởi các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, ký sinh trùng…, tình trạng tiêu chảy có thể sẽ ảnh hưởng xấu đến tình trạng sức khỏe, gây mất nước nghiêm trọng, dẫn đến kiệt sức, suy kiệt và đe dọa nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.

Cách chăm sóc trẻ bị tiêu chảy sau khi tiêm phòng

Sau khi tiêm phòng, phát hiện trẻ bị tiêu chảy, cha mẹ có thể thực hiện các phương pháp sau:

• Bù nước cho bé: Tiêu chảy nhiều, đi ngoài ra nước với tần suất cao hơn có thể khiến trẻ mất nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ, vì vậy cần bù nước cho trẻ. Đối với trẻ dưới 6 tháng, chưa đến tuổi ăn dặm, phụ huynh nên tích cực cho trẻ bú sữa thường xuyên hơn. Đối với trẻ từ 6 tháng trở lên, đã có thể ăn dặm, ngoài sữa, cha mẹ cần bổ sung nhiều nước hơn cho con thông qua các món ăn như cháo, súp, nước gạo rang, các loại trái cây như hồng xiêm, măng cụt, lựu, chuối, táo, việt quất… Trong trường hợp trẻ bị tiêu chảy nặng, cần bổ sung nước điện giải theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ: Bố mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần rửa tay thật kỹ sau khi thay tã cho trẻ và rửa tay, chân, miệng, hậu môn cho bé thật sạch để hạn chế nguy cơ lây nhiễm hoặc khiến tình trạng tiêu chảy của trẻ nặng nề hơn.
• Quan sát phân của trẻ: Thông qua màu sắc và tình trạng phân, ba mẹ có thể biết bé bị tiêu chảy nặng hay nhẹ. Nếu có bất thường đối với phân như có lẫn máu, cần đưa bé đi bệnh viện.
• Bổ sung men vi sinh: Trẻ bị tiêu chảy, tức hệ tiêu hóa của trẻ đang bị tổn thương và rối loạn tạm thời. Do đó, cha mẹ cần giúp trẻ tăng cường lợi khuẩn đường ruột và hỗ trợ hệ thống miễn dịch bằng cách bổ sung men vi sinh hoặc thêm sữa chua vào khẩu phần ăn dặm của trẻ hàng ngày.
• Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng khoa học: Đối với trẻ dưới 6 tháng chưa bắt đầu ăn dặm, nguồn dinh dưỡng chủ yếu phụ thuộc vào sữa mẹ, người mẹ cần ăn uống lành mạnh, đầy đủ chất để tạo ra dòng sữa có chất lượng cao hơn; đồng thời mẹ cần tránh tiêu thụ thực phẩm lạnh trước khi cho bé bú, tránh làm cho tình trạng tiêu chảy của trẻ trở nên nghiêm trọng và kéo dài hơn. Đối với những trẻ đã ăn dặm hoặc những trẻ lớn, cha mẹ cần tránh cho bé ăn đồ sống, đồ lạnh bụng, thực phẩm cay nóng, thực phẩm nhiều dầu mỡ và thức ăn nhanh.
• Để bé nghỉ ngơi: Sau tiêm vắc xin, cơ thể trẻ phải tập trung năng lượng vào việc tạo ra các phản ứng miễn dịch nhằm đối phó với các kháng nguyên của vắc xin, gây miễn dịch bảo vệ cơ thể. Đồng thời, tiêu chảy khiến trẻ mất nước, mệt mỏi, uể oải, thiếu hụt năng lượng, thậm chí kiệt sức. Do đó, cha mẹ cần để trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn, ngủ nhiều hơn để trẻ phục hồi năng lượng, có sức để chiến đấu chống lại các phản ứng phụ sau tiêm khác, giúp trẻ mau hồi phục.

Khi nào trẻ đi tiêm phòng về bị tiêu chảy cần gặp bác sĩ?

Thông thường, tình trạng tiêu chảy sau tiêm vắc xin chỉ kéo dài trong khoảng 1 - 2 ngày và tối đa là 3 ngày. Nếu đến ngày thứ 4 sau tiêm, phụ huynh theo dõi trẻ không thấy tình trạng tiêu chảy được cải thiện hoặc thậm chí trở nên nghiêm trọng hơn, như:

• Tiêu chảy nhiều lần hơn, liên tục hơn, phân lỏng kèm máu, mủ, bụng đau thắt, quặn lên từng cơn;
• Trẻ nôn ói liên tục, mất nước nghiêm trọng (biểu hiện qua dấu hiệu khô môi nứt nẻ, mắt trũng, khóc không có nước mắt, kích thích, vật vã…) hoặc tiêu chảy có kèm theo sốt cao trên 39 độ C;
• Trẻ có dấu hiệu mệt lả, suy kiệt, không vui đùa, tương tác và phản ứng lại với bố mẹ, trẻ quấy khóc, la hét dữ dội, bỏ ăn kéo dài, ngủ li bì không thể đánh thức…

Lúc này, phụ huynh cần khẩn trương đưa trẻ đến bệnh viện hoặc các cơ sở y tế uy tín gần nhất để được các bác sĩ tư vấn và chăm sóc y tế kịp thời, đúng cách, giúp trẻ phục hồi an toàn, nhanh chóng.

⇒ Tham khảo thêm bài viết: Trẻ tiêm phòng bị sốt chân tay lạnh: Nguy hiểm không? Phải làm sao?

Trẻ đi tiêm phòng bị tiêu chảy là phản ứng phụ toàn thân thông thường sau tiêm, là một trong những dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch của trẻ đang hoạt động, tạo ra kháng thể chống lại kháng nguyên có trong vắc xin, bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh. Tình trạng tiêu chảy sau tiêm phòng vắc xin chỉ kéo dài tối đa 3 ngày và không gây ra bất cứ vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào đối với người tiêm. Do đó, cha mẹ không cần quá lo lắng, thay vào đó nên chăm sóc trẻ tích cực, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ cho trẻ, bổ sung thêm men vi sinh, sữa chua nhằm tăng cường sức đề kháng, cải thiện đường ruột và giúp trẻ được nghỉ ngơi nhiều hơn. Đặc biệt, phụ huynh cần chú ý quan sát toàn trạng sức khỏe của trẻ, tình trạng phân, khi phát hiện dấu hiệu bất thường, cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để kịp thời điều trị.