Trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa có đáng lo không? Mẹ nên làm gì?

Mặc dù tương đối phổ biến nhưng việc trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa khiến không ít bậc cha mẹ lo lắng. Đâu là nguyên nhân khiến trẻ bỏ bú, mệt mỏi, quấy khóc? Làm thế nào để giúp bé nhanh chóng trở lại trạng thái bình thường? Cùng chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng vắc xin VNVC tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để đồng hành an toàn trên hành trình chăm sóc sức khỏe đầu đời của con.

Vì sao trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa?

Trong vòng 24 giờ sau tiêm, việc trẻ sơ sinh bú ít hơn hoặc tạm thời bỏ bú là điều khá phổ biến (1). Phần lớn trường hợp không đáng lo nếu trẻ vẫn tỉnh táo, tiếp xúc tốt, không sốt cao kéo dài và không có dấu hiệu mất nước.

Tuy nhiên, sự thay đổi này khiến nhiều bố mẹ hoang mang và đặt ra câu hỏi: vì sao trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa? Trên thực tế, hiện tượng này thường bắt nguồn từ ba nhóm nguyên nhân chính, bao gồm phản ứng phụ của vắc xin, yếu tố tâm lý cảm giác đau và những rối loạn nhẹ về tiêu hóa sau tiêm. Cụ thể:

1. Phản ứng phụ sau tiêm vắc xin có thể ảnh hưởng đến việc bú

Sau tiêm vắc xin, cơ thể trẻ bắt đầu kích hoạt các tế bào miễn dịch để nhận diện và tạo ra kháng thể chống lại các tác nhân gây bệnh “giả định” không còn khả năng gây bệnh có trong vắc xin. Quá trình này thường đi kèm với việc giải phóng các chất trung gian hóa học cytokine, gây ra các triệu chứng như sốt nhẹ, sưng đau tại vị trí tiêm, mệt mỏi hoặc quấy khóc nhiều hơn.

Những biểu hiện này khiến trẻ cảm thấy khó chịu, mệt và dễ mất cảm giác ngon miệng, từ đó dẫn đến việc bú kém hoặc bỏ bú. Ngoài ra, cảm giác đau nhức lan tỏa, đặc biệt là khi trẻ được bế hoặc thay đổi tư thế bú, cũng có thể khiến trẻ phản xạ từ chối bú mẹ trong một thời gian ngắn.

2. Tâm lý sợ hãi, kích thích đau khiến trẻ khó chịu và từ chối bú

Bên cạnh đó, cảm giác sợ hãi do bị tiêm và sự kích thích đau tại vị trí tiêm cũng có thể khiến trẻ quấy khóc, khó chịu và từ chối bú. Đối với trẻ sơ sinh, ở giai đoạn chưa thể diễn đạt cảm giác bằng lời nói, những thay đổi nhỏ trong cảm xúc hoặc môi trường cũng dễ khiến trẻ phản ứng tiêu cực như bỏ bú.

3. Trẻ bị rối loạn tiêu hóa nhẹ sau tiêm

Ngoài ra, một số trẻ có thể gặp rối loạn tiêu hóa nhẹ sau tiêm với các biểu hiện đầy bụng, khó tiêu hoặc đi phân lỏng. Những triệu chứng này thường thoáng qua nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến cảm giác thèm bú và sự hợp tác của trẻ trong việc bú mẹ hoặc bú bình.

Dấu hiệu trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm vắc xin cần đi khám ngay

Việc trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm vắc xin thường là phản ứng tạm thời và sẽ tự cải thiện sau 1 – 2 ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường như:

• Sốt cao không hạ;
• Quấy khóc không ngừng hoặc khó dỗ trong suốt nhiều giờ
• Lừ đừ, li bì, ngủ không bình thường hoặc biểu hiện hôn mê;
• Bỏ bú hoàn toàn trong nhiều cữ liền;
• Co giật
• Nôn ói liên tục hoặc tiêu chảy kéo dài hoặc dấu hiệu mất nước (trẻ khô môi, không đi tiểu trong nhiều giờ);
• Vị trí tiêm sưng đỏ, nóng và lan rộng quá mức;
• Dị ứng toàn thân như nổi mẩn đỏ, phù nề hoặc khó thở.

Các triệu chứng trên có thể là dấu hiệu của phản ứng phản vệ, nhiễm trùng, hoặc các biến chứng sau tiêm. Lúc này, bố mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám kịp thời.

Theo dõi sát biểu hiện toàn trạng của trẻ sau tiêm là điều cần thiết, đặc biệt trong 48 giờ đầu. Nếu trẻ bỏ bú nhưng vẫn tỉnh táo, tiếp xúc tốt, vẫn tiểu tiện bình thường và không có biểu hiện mất nước, bố mẹ có thể yên tâm theo dõi thêm tại nhà. Tuy nhiên, nếu trẻ kèm theo những dấu hiệu bất thường nói trên, cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí đúng lúc, tránh nguy cơ chuyển biến nặng gây nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng của trẻ.

Cần làm gì khi trẻ sơ sinh bỏ bú sau tiêm phòng?

Khi trẻ sơ sinh bỏ bú sau tiêm phòng, bố mẹ không nên hoảng loạn hay ép trẻ bú bằng mọi cách. Điều cần làm là theo dõi sát sao thể trạng của trẻ và có những điều chỉnh nhẹ nhàng, linh hoạt trong cách chăm sóc để giúp trẻ ổn định dần, vượt qua giai đoạn nhạy cảm sau tiêm. Đa số các trường hợp trẻ bỏ bú sau tiêm đều là phản ứng tạm thời, nếu được hỗ trợ đúng cách, trẻ sẽ sớm trở lại bú bình thường trong vòng 24 - 48 giờ.

1. Không ép trẻ, nhưng chia nhỏ cữ bú

Ép trẻ bú khi trẻ không muốn có thể gây phản tác dụng, làm trẻ thêm sợ hãi hoặc nôn trớ. Thay vào đó, bố mẹ nên chia nhỏ lượng sữa trong mỗi lần bú, chủ động mời bú nhiều lần hơn trong ngày, đặc biệt vào lúc trẻ đang tỉnh táo và dễ chịu nhất. Việc chia nhỏ cữ bú giúp duy trì đủ lượng sữa cần thiết, đồng thời tránh làm trẻ quá mệt mỏi trong một lần bú kéo dài.

2. Dỗ dành, vỗ về trẻ

Sau tiêm, trẻ có thể bị kích thích tại chỗ tiêm, đau nhức hoặc đơn giản là mệt mỏi vì phản ứng miễn dịch. Những thay đổi này khiến trẻ khó chịu và quấy khóc. Sự vỗ về nhẹ nhàng, ôm ấp đúng cách và không gian yên tĩnh sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn, bớt căng thẳng, từ đó dễ hợp tác hơn trong các cữ bú sau.

3. Theo dõi nhiệt độ cơ thể trẻ

Một số trẻ có thể sốt nhẹ sau tiêm, đây là phản ứng bình thường của cơ thể khi hệ miễn dịch đang hoạt động. Tuy nhiên, nếu trẻ sốt cao liên tục, lừ đừ, bỏ bú hoàn toàn trong nhiều giờ thì cần đưa đến cơ sở y tế. Theo dõi nhiệt độ thường xuyên giúp bố mẹ nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường và kịp thời xử trí.

4. Theo dõi nước tiểu và phân đảm bảo trẻ không tiêu chảy và mất nước

Dù trẻ bỏ bú, bố mẹ vẫn cần đảm bảo trẻ tiểu tiện bình thường và phân không có dấu hiệu bất thường như tiêu chảy kéo dài hoặc phân nhầy máu. Đây là những chỉ dấu quan trọng để đánh giá nguy cơ mất nước hoặc rối loạn tiêu hóa sau tiêm. Mọi dấu hiệu bất thường cần được bác sĩ thăm khám và hướng dẫn xử trí.

5. Chườm mát tại vị trí tiêm để giảm đau

Nếu vị trí tiêm bị sưng đau, có thể chườm mát bằng khăn sạch thấm nước ấm (không quá nóng) trong thời gian ngắn. Cách này vừa giúp giảm đau, vừa hạn chế tình trạng sưng tấy tại chỗ tiêm, hỗ trợ trẻ cảm thấy dễ chịu hơn và sẵn sàng hợp tác khi bú.

Một số sai lầm cần tránh khi chăm sóc trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa

Việc trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa là phản ứng có thể xảy ra tạm thời và thường không đáng lo nếu được theo dõi đúng cách. Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc, có những sai lầm tưởng như đơn giản lại vô tình làm gián đoạn quá trình hồi phục tự nhiên của trẻ.

1. Ép trẻ bú

Một trong những sai lầm phổ biến là ép trẻ bú khi con đang quấy khóc, mệt mỏi hoặc có biểu hiện khó chịu sau tiêm. Phản xạ bú ở trẻ sơ sinh rất nhạy, nếu bị can thiệp không đúng lúc có thể khiến trẻ sợ bú làm kéo dài tình trạng bỏ bú. Trong một số trường hợp, điều này còn khiến trẻ nôn trớ hoặc gia tăng cảm giác khó chịu tại vị trí tiêm.

2. Tự ý dùng thuốc hạ sốt, giảm đau hoặc men tiêu hóa

Trẻ sơ sinh có hệ thống chuyển hóa còn non nớt, do đó mọi loại thuốc đều cần được kê đơn đúng liều, đúng chỉ định từ bác sĩ. Tự ý dùng thuốc có thể che giấu các triệu chứng quan trọng, ảnh hưởng đến việc chẩn đoán hoặc dẫn tới phản ứng không mong muốn.

3. Thay đổi cách bú hoặc đổi sang sữa công thức

Trong khi hệ tiêu hóa của trẻ cần thời gian thích nghi và ổn định, việc thay đổi cách bú hoặc đổi sang sữa công thức có thể khiến hệ vi sinh đường ruột bị xáo trộn, làm tăng nguy cơ tiêu chảy, táo bón hoặc đầy bụng ở trẻ sau tiêm.

4. Tự ý áp dụng các biện pháp dân gian phản khoa học

Một số biện pháp dân gian như đắp lá, bôi dầu nóng hoặc xông vùng tiêm không những không có cơ sở khoa học mà còn tiềm ẩn nguy cơ kích ứng da, gây viêm nhiễm hoặc làm chậm phát hiện các dấu hiệu bất thường.

5. Chườm lạnh hoặc nóng tại chỗ tiêm

Một số cha mẹ nghĩ rằng chườm nóng hoặc lạnh sẽ làm giảm đau và sưng tại vị trí tiêm. Tuy nhiên, điều này có thể làm tổn thương da bé hoặc khiến tình trạng sưng, viêm tệ hơn. Khi chỗ tiêm sưng đau, cha mẹ chỉ nên lau bằng khăn sạch, mát và nhờ bác sĩ tư vấn cách xử trí.

6. Làm lơ các dấu hiệu bất thường

Nhiều phụ huynh cho rằng bỏ bú sau tiêm ngừa là chuyện bình thường và thường không để ý đến các biểu hiện kèm theo. Nếu trẻ có các dấu hiệu như sốt cao không hạ, quấy khóc kéo dài, sưng đau bất thường tại vị trí tiêm, ngủ li bì hoặc thở khó khăn, việc trì hoãn kiểm tra y tế có thể gây nguy hiểm cho trẻ.

7. Không chú ý đến tình trạng mất nước

Trẻ sơ sinh bỏ bú kéo dài có nguy cơ mất nước cao, nhất là khi kèm theo sốt hoặc tiêu chảy. Việc không bù nước kịp thời có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng, gây tổn thương sức khỏe cho bé.

Điều quan trọng là bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ cần nhận biết sớm các biểu hiện bất thường như trẻ bỏ bú hoàn toàn trong nhiều giờ liền, sốt cao không hạ, li bì, thở nhanh, phát ban hoặc có dấu hiệu mất nước để nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được đánh giá kịp thời nhằm đảm bảo an toàn cho trẻ.

Trẻ sơ sinh bỏ bú sau khi tiêm ngừa thường do phản ứng tự nhiên của cơ thể với các thành phần kháng nguyên có trong vắc xin, bao gồm đau chỗ tiêm, sốt nhẹ, quấy khóc hay mệt mỏi. Đây là dấu hiệu hệ miễn dịch đang hoạt động. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài quá 24 giờ, kèm sốt cao không hạ, nôn ói, tiêu chảy hoặc lừ đừ, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay. Theo dõi sát và chăm sóc đúng cách giúp trẻ nhanh chóng ổn định và khỏe mạnh.