Vì sao bị chó cắn nhiều năm sau mới phát dại?

Bệnh dại có giai đoạn ủ bệnh khi virus đã xâm nhập cơ thể nhưng chưa tấn công hệ thần kinh trung ương. Giai đoạn này thường kéo dài 20 - 60 ngày, phần lớn dưới 90 ngày, tuy nhiên, có trường hợp ghi nhận ủ bệnh kỷ lục đến 25 năm.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh - Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM cho biết như trên và lý giải rằng: “Virus dại có quá trình ủ bệnh rất phức tạp, trung bình thường là 2 - 3 tháng nhưng nhiều trường hợp có thể chỉ trong vòng 7 - 10 ngày và cũng có thể kéo dài vài tháng, thậm chí vài năm. Thời gian ủ bệnh dại tùy thuộc vào các yếu tố như vị trí vết cắn (càng gần não, ủ bệnh càng ngắn), số lượng virus xâm nhập (vết cắn sâu, chảy máu nhiều làm giảm thời gian ủ bệnh), hệ miễn dịch của cơ thể (mạnh hay yếu) và đặc tính của virus dại (di chuyển chậm dọc dây thần kinh thay vì trực tiếp qua máu). Những yếu tố này kết hợp tạo nên sự khác biệt về thời gian phát bệnh ở từng trường hợp.”

Nguyên nhân dại phát bệnh, gây tử vong sau nhiều năm

Đầu tiên là vị trí vết cắn, vì virus di chuyển theo dây thần kinh ngoại biên đến não bộ. Vết cắn ở tay, chân sẽ khiến thời gian ủ bệnh kéo dài hơn so với vết cắn ở đầu, mặt, cổ – những khu vực gần não hoặc ở đầu mút dây thần kinh (đầu các chi, bộ phận sinh dục…). Thứ hai, số lượng virus xâm nhập cũng quyết định tốc độ bệnh. Vết cắn sâu, chảy máu nhiều chứa nhiều virus làm rút ngắn thời gian ủ bệnh, trong khi những vết thương nhẹ có thể kéo dài quá trình này.

Thứ ba, sức đề kháng của cơ thể đóng vai trò quan trọng, hệ miễn dịch mạnh có thể làm chậm sự tiến triển của virus nhưng không đủ để tiêu diệt nó hoàn toàn. Cuối cùng, đặc tính của virus dại, với cách di chuyển chậm dọc dây thần kinh (12 - 24 mm mỗi ngày), cũng là lý do thời gian ủ bệnh có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm, tùy thuộc vào khoảng cách từ vết cắn đến não bộ.

Tử vong do phát bệnh dại sau nhiều năm: Hiếm gặp nhưng hoàn toàn có thể xảy ra

Tại thành phố Panaji (Ấn Độ), một trường hợp hiếm gặp được Cao đẳng Y khoa Goa và bệnh viện Bambolim ghi nhận là người đàn ông 48 tuổi được chẩn đoán mắc bệnh dại 25 năm sau khi bị chó cắn. Theo thông tin từ Biên niên sử Viện Hàn lâm Thần kinh học Ấn Độ, bệnh nhân này bị cắn khi 23 tuổi nhưng không có triệu chứng cho đến khi nhập viện vào tháng 11/2009.

Tại Việt Nam, cũng từng ghi nhận nhiều trường hợp dại phát bệnh sau nhiều năm bị chó cắn và tử vong như một người đàn ông 50 tuổi ở Bến Tre đã tử vong do bệnh dại 4 năm sau khi bị chó cắn nhưng không tiêm phòng. Tương tự, một phụ nữ 44 tuổi ở Bắc Kạn cũng mất mạng sau khi nhiễm virus dại từ vết cắn của chó cách đây 4 năm. Cả hai đều xuất hiện các triệu chứng điển hình như sợ nước, sợ gió và tiến triển nặng đến tử vong.

Đây là những hiện tượng hiếm gặp trong y học, nhưng hoàn toàn có thể xảy ra, nhấn mạnh tính nguy hiểm âm thầm của bệnh dại khi virus có thể ủ bệnh suốt nhiều thập kỷ trước khi phát tác và gây tử vong với tỷ lệ 100%.

Tiêm vắc xin là biện pháp dự phòng dại hiệu quả nhất

Bác sĩ Trương Hữu Khanh khuyến cáo, chủ động và kịp thời tiêm vắc xin là cách duy nhất để phòng ngừa bệnh dại. Nếu bị động vật cắn, cào hoặc liếm vào vết thương hở, cần tiêm vắc xin phòng dại càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong 24 giờ đầu tiên, để cơ thể kịp tạo kháng thể ngăn chặn virus. Đặc biệt, với vết thương nặng hoặc ở các vị trí như đầu, mặt, cổ, đầu chi hoặc bộ phận sinh dục, việc tiêm vắc xin ngay lập tức là cực kỳ quan trọng.

Tại Việt Nam, hiện có 2 loại vắc xin phòng dại thế hệ mới với mức độ an toàn và hiệu quả cao, đã được kiểm bao gồm vắc xin Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ). Vắc xin được sản xuất theo công nghệ nuôi cấy trên tế bào Vero, khả năng đáp ứng miễn dịch cao khi tiêm đủ liều theo chỉ định, đảm bảo an toàn và không gây ra các phản ứng sau tiêm có hại cho sức khỏe.

Khi bị động vật cắn hoặc cào, phác đồ tiêm phòng dại sau phơi nhiễm sẽ được bác sĩ quyết định dựa trên tình trạng vết thương, vị trí cắn, khả năng theo dõi con vật trong 10 ngày và các yếu tố sức khỏe như suy giảm miễn dịch. Thông thường, người chưa tiêm phòng dại trước đó cần tiêm tối đa 5 mũi (vào các ngày 0 - 3 - 7 - 14 - 28) nếu con vật chết, mắc bệnh hoặc không thể theo dõi. Trong trường hợp con vật sống khỏe mạnh qua 10 ngày theo dõi, chỉ cần tiêm 3 mũi vào các ngày 0 - 3 - 7. Với người đã tiêm phòng đủ liều trước đó hoặc sau phơi nhiễm ít nhất 3 mũi, chỉ cần tiêm bổ sung 2 mũi vào ngày 0 và ngày 3. Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, người dân cần đến cơ sở y tế ngay sau khi bị động vật cắn để được bác sĩ thăm khám và lựa chọn phác đồ tiêm phù hợp.

Chính vì thế, người dân rất cần chủ động tiêm phòng vắc xin dại trước khi bị động vật cào, cắn, thay vì chờ đến khi phơi nhiễm. Lịch tiêm gồm ba mũi vào các ngày 0 - 7 - 21 hoặc 0 - 7 - 28. Điều này mang lại lợi ích lớn, nếu chẳng may bị cào, cắn sau đó, người được tiêm phòng trước chỉ cần tiêm bổ sung hai mũi vắc xin mà không phải dùng huyết thanh kháng dại, kể cả với vết thương nặng.

Thêm vào đó, trong nhiều tình huống, vắc xin hoặc huyết thanh kháng dại có thể khan hiếm hoặc không có sẵn tại một số cơ sở y tế, trong khi huyết thanh cũng tiềm ẩn nguy cơ gây dị ứng cao. Chính vì thế, tiêm vắc xin dự phòng dại trước phơi nhiễm trước không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn giúp phòng tránh những rủi ro đến từ tình trạng thiếu thuốc hoặc tác dụng phụ không đáng có. Chủ động tiêm phòng là cách tốt nhất để bảo vệ mạng sống trước căn bệnh dại nguy hiểm.

Hệ thống tiêm chủng VNVC hiện đang cung ứng đầy đủ vắc xin phòng dại Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ) tại hàng trăm trung tâm trên toàn quốc. 100% vắc xin nhập khẩu chính hãng, chất lượng cao, bảo quản đạt chuẩn trong kho lạnh GSP theo tiêu chuẩn quốc tế. Đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, 100% có chứng chỉ An toàn tiêm chủng, cam kết thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn toàn diện, kiểm soát nhiễm khuẩn chặt chẽ. VNVC cũng tiên phong mang đến trải nghiệm tiêm chủng thân thiện, tận tâm, chuyên nghiệp, 100% Khách hàng được khám sàng lọc miễn phí, tận hưởng nhiều tiện ích tiêm chủng cao cấp cùng mức giá tiêm ngừa hợp lý, luôn bình ổn, nhiều ưu đãi và đa dạng các chương trình hỗ trợ tài chính tiêm chủng linh hoạt, thông minh.

Bên cạnh tiêm vắc xin, người dân nuôi chó, mèo cần chú ý tiêm vắc xin phòng dại đầy đủ cho thú cưng và tiêm nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo của Ngành thú y. Hơn hết, khi nuôi chó phải xích và nhốt cẩn thận, khi ra đường phải mang rọ mõm và đeo dây dẫn để ngăn chặn nguy cơ cắn người xung quanh.