Vì sao viêm phế quản co thắt ở trẻ em gây lo lắng cho mẹ?

Viêm phế quản co thắt ở trẻ em là một trong những bệnh hô hấp thường gặp, đặc biệt trong những năm đầu đời. Tuy không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng bệnh lại dễ tái phát, gây khó thở, ho kéo dài và ảnh hưởng đến sinh hoạt, giấc ngủ của trẻ.

Nguyên nhân khiến trẻ bị viêm phế quản co thắt

Viêm phế quản co thắt (hay còn gọi là viêm phế quản dạng hen) là tình trạng các lớp cơ trơn của đường thở bị co hẹp do viêm, phù nề hoặc hoại tử các tế bào lót tiểu phế quản; tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến suy hô hấp nếu không được điều trị kịp thời. Trẻ nhỏ dễ mắc bệnh và biến chứng nguy hiểm hơn so với người lớn do cấu trúc giải phẫu đường thở đặc biệt của trẻ.

1. Nhiễm virus

Viêm phế quản đặc trưng bởi tình trạng kích ứng, viêm và tăng sản xuất chất nhầy. Trong đó, nhiễm trùng siêu vi như virus cúm, adenovirus (cảm lạnh thông thường), Rhinovirus, Coronavirus… là các tác nhân thường gặp gây ra tình trạng này. Các loại virus này lây truyền chủ yếu qua giọt bắn hô hấp, nhanh chóng, gây viêm và kích ứng phế quản, dẫn đến co thắt. (1)

Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể gây ra bởi các loại vi khuẩn bao gồm Bordetella pertussis (vi khuẩn gây ho gà), Mycoplasma pneumonia (vi khuẩn kí sinh nội bào) và Chlamydia pneumonia (vi khuẩn nội bào)...

2. Do cơ địa và dị ứng

Bên cạnh nhiễm trùng virus, còn có nhiều yếu tố khác cũng có thể gây kích ứng và sưng đường thở dẫn đến co thắt phế quản, bao gồm:

• Các chất gây dị ứng như bụi, phấn hoa và lông thú cưng;
• Khói hóa chất hoặc các chất gây kích ứng khác như nước hoa, nước thơm;
• Hút thuốc lá hoặc thuốc lá điện tử;

3. Yếu tố môi trường

Viêm phế quản co thắt, đặc biệt là ở trẻ em, có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như địa điểm sinh sống, mức độ phát triển trong cộng đồng và thậm chí cả khí hậu. Sự thay đổi thời tiết thất thường, tiếp xúc với tình trạng ô nhiễm không khí, khói bụi, khói thuốc hoặc các chất kích thích khác đều có thể thúc đẩy tình trạng viêm phế quản co thắt, đặc biệt ở trẻ em.

Triệu chứng nhận biết viêm phế quản co thắt ở trẻ em

Một cơn ho dai dẳng, cảm giác tức ngực hay thở khò khè đôi khi khiến các phụ huynh chủ quan xem là triệu chứng cảm lạnh thông thường. Thế nhưng, đằng sau những biểu hiện tưởng chừng nhẹ nhàng ấy là dấu hiệu của tình trạng viêm phế quản và trong một số trường hợp có thể trở nên nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời. Sau đây là một số triệu chứng nhận biết bệnh viêm phế quản co thắt ở trẻ em phụ huynh cần lưu ý:

1. Các triệu chứng thông thường

Triệu chứng điển hình của co thắt phế quản là tình trạng bất thường trong việc hít thở đi kèm với các biểu hiện đặc trưng khác, bao gồm:

• Các triệu chứng tiền triệu bao gồm: hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt, ho khan, buồn ngủ...
• Khó thở, thở khò khè, thở rít (đặc biệt khi thở ra). Thời gian xuất hiện những cơn khó thở thường về đêm, theo mùa hoặc sau khi bị kích thích (bởi virus, thay đổi thời tiết hay khói bụi);
• Các cơn ho, khạc có đờm, nặng ngực.

Cần lưu ý, cơn khó thở thường khởi đầu với tình trạng khó thở chậm, sau đó khó thở tăng dần và có thể vã mồ hôi, nói từng từ hoặc ngắt quãng. Những cơn khó thở thường kéo dài từ 5 - 15 phút, có khi hàng giờ mỗi ngày. Theo các chuyên gia y tế, cơn khó thở sẽ giảm dần và kết thúc với biểu hiện ho và khạc đờm. Đối với đờm, thường sẽ có màu trong, đặc tính quánh và dính. (2)

2. Các triệu chứng đi kèm

Bên cạnh các triệu chứng thường gặp như ho, khó thở… trẻ có thể biểu hiện các triệu chứng toàn thân khác như sốt (nhẹ hoặc vừa), sổ mũi, chảy nước mũi, mệt mỏi, quấy khóc, bú kém hoặc bỏ ăn… chủ yếu xảy ra khi trẻ gặp tình trạng viêm phế quản cấp tính do nhiễm trùng các loại virus hô hấp gây ra.

3. Dấu hiệu nguy hiểm cần đi viện ngay lập tức

Trong một số trường hợp đặc biệt, trẻ bị viêm phế quản co thắt cần được thăm khám bác sĩ ngay lập tức, nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường bao gồm:

• Trẻ thở khò khè, bị khó thở nặng, tím tái môi hoặc đầu ngón tay;
• Sốt cao không hạ, không đáp ứng thuốc hạ sốt;
• Ho kéo dài dai dẳng (hơn 4 tuần) không khỏi;
• Trẻ li bì, bỏ bú hoàn toàn. (3)

Hướng dẫn điều trị cho trẻ bị viêm phế quản co thắt hiệu quả theo y khoa

Hiện tại, viêm phế quản dạng co thắt chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng, cải thiện chức năng hô hấp và ngăn ngừa tái phát. Một số phương pháp chăm sóc và điều trị tình trạng bệnh như sau:

1. Chăm sóc cơ bản

Việc chăm sóc đúng cách tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của trẻ bị viêm phế quản dạng co thắt. Trước hết, cần đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ, giữ ấm cơ thể (đặc biệt là vùng ngực và cổ). Không khí trong phòng nên được giữ sạch sẽ, thoáng mát nhưng tránh gió lùa và khói bụi. Cha mẹ nên cho trẻ uống nhiều nước để giúp loãng đờm, dễ ho ra, giảm kích thích và làm thông thoáng đường thở. Chế độ ăn cần nhẹ nhàng, dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng.

Trong trường hợp trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường như khó thở, sốt cao, tím tái, cần đưa trẻ đi khám để được can thiệp kịp thời.

2. Các loại thuốc thường được bác sĩ chỉ định

Trường hợp viêm phế quản xuất hiện hiện tượng co thắt, khiến trẻ gặp khó khăn trong việc thở, Bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc giãn phế quản bao gồm: Thuốc giãn phế quản cường β2 đường phun hít (cụ thể như salbutamol, terbutanyl) hoặc dạng khí dung salbutamol 5mg x 2 - 4 nang/24 giờ hoặc uống salbutamol 4 mg x 2 - 4 viên/24 giờ.

Ngoài ra, Bác sĩ cũng có thể chỉ định các loại thuốc hỗ trợ thuyên giảm triệu chứng khác bao gồm: Thuốc giảm ho cho tình trạng ho khan gây mất ngủ (Terpin codein, Dextromethorphan), thuốc ho long đờm (Acetylcystein)... Trong một số trường hợp bội nhiễm vi khuẩn, Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh tùy thuộc vào loại vi khuẩn bội nhiễm và tình hình kháng thuốc tại địa phương. Đồng thời, điều trị các bệnh lý nhiễm trùng khác.

3. Các phương pháp hỗ trợ khác tại bệnh viện

Khi điều trị tại bệnh viện, ngoài thuốc điều trị chính, Bác sĩ có thể thực hiện phương pháp hỗ trợ viêm phế quản khác giúp cải thiện triệu chứng và tăng hiệu quả điều trị, bao gồm:

• Liệu pháp khí dung: Giúp làm loãng đờm và cải thiện hô hấp;
• Thở oxy hỗ trợ: Có thể dùng mặt nạ hoặc ống thông mũi tùy mức độ;
• Vật lý trị liệu: Giúp làm sạch đường thở, giảm ho và ngăn ngừa viêm phổi;
• Truyền dịch và dinh dưỡng: Bổ sung dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch trong trường hợp người bệnh mất nước, sốt cao và không ăn uống được.

Viêm phế quản co thắt ở trẻ em có thể diễn tiến nhanh và phức tạp, gây khó thở, ho kéo dài, thở khò khè và mệt mỏi. Mặc dù các triệu chứng thường được kiểm soát bằng thuốc hỗ trợ, hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu dứt điểm, khiến bệnh trở thành mối nguy hiểm tiềm tàng nếu không được phòng ngừa đúng cách.

Do đó, dự phòng chủ động luôn là ưu tiên hàng đầu. Các biện pháp bao gồm giữ vệ sinh đường hô hấp, hạn chế tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm và người đang mắc bệnh truyền nhiễm, đồng thời đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý để nâng cao sức đề kháng.

Đặc biệt, tiêm chủng vắc xin phòng bệnh hô hấp như phế cầu, cúm, virus hợp bào hô hấp (RSV) và các vắc xin phòng các bệnh lây qua đường hô hấp khác là phương pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc viêm phế quản co thắt cũng như các biến chứng nặng. Việc chủ động tiêm ngừa không chỉ bảo vệ trẻ mà còn góp phần giảm lây lan trong cộng đồng.

Nhìn chung, viêm phế quản co thắt ở trẻ em là tình trạng gây hẹp đường thở, khiến trẻ gặp khó khăn trong hô hấp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Những cơn ho kéo dài, tiếng thở khò khè, hay sự mệt mỏi bất thường của trẻ thường khiến các bậc phụ huynh lo lắng. Chính vì vậy, việc trang bị kiến thức trong chăm sóc và điều trị đúng đắn, phối hợp chặt chẽ cùng Bác sĩ là cách tốt nhất để bảo vệ trẻ khỏi những biến chứng nguy hiểm và mau chóng hồi phục.