Viêm phổi ở trẻ sinh non: nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Viêm phổi ở trẻ sinh non là một căn bệnh nặng có thể dẫn đến biến chứng suy hô hấp hoặc thậm chí là tử vong nếu trẻ không được điều trị kịp thời. Triệu chứng viêm phổi ở trẻ sinh non thường không rõ ràng khiến nhiều trường hợp đến cơ sở y tế khi bệnh đã nặng.

Tỉnh trạng phổi của trẻ sinh non

Trong giai đoạn trước sinh, phổi là cơ quan phát triển cuối cùng trong cơ thể của trẻ. Một số bộ phận quan trọng của phổi không phát triển cho đến giai đoạn cuối thai kỳ. Ở những trẻ sinh non, phổi không đủ thời gian để phát triển đầy đủ. Điều này có thể dẫn đến một số rối loạn hô hấp như:

• Viêm phổi: nguy cơ viêm phổi ở trẻ sinh non thường cao hơn ở những đứa trẻ bình thường, do phổi của trẻ chưa được phát triển đầy đủ. Ngoài ra, trẻ sinh non có hệ miễn dịch kém phát triển hơn, do đó cũng dễ bị nhiễm trùng hơn..
• Hội chứng suy hô hấp: ở trẻ sinh non, khả năng tạo chất hoạt động bề mặt có thể không phát triển đầy đủ, khiến các túi nhỏ trong phổi bị xẹp xuống, gây ra tình trạng khó thở. Tình trạng này được gọi là hội chứng suy hô hấp, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sinh non từ 6 tuần trở lên.
• Loạn sản phế quản phổi: trẻ sinh sớm hơn 10 tuần có nguy cơ cao gặp tình trạng loạn sản phế quản phổi, đây là bệnh lý có biểu mô các phế quản nhỏ bị hoại tử và sừng hóa, giảm chất hoạt diện (surfactant), mô kẽ tăng sinh dạng sợi, cuối cùng gây xơ hóa phổi. Ở trẻ sinh non sớm hơn 10 tuần có thể cần hỗ trợ oxy và máy thở cơ học, phương pháp này là một cứu cánh nhưng đồng thời tiềm ẩn nguy cơ gây sẹo cho lá phổi mỏng manh của trẻ, dễ gây loạn sản phế quản phổi, tăng nguy cơ tử vong.
• Cơn ngừng thở: là một vấn đề hô hấp thường gặp khác ở trẻ sinh thiếu tháng. Cơn ngừng thở thường xảy ra ở những trẻ sinh trước thời điểm 28 tuần của thai kỳ, có thể khiến nhịp tim và nồng độ oxy trong máu của trẻ tuột xuống.

Viêm phổi ở trẻ sinh non là gì?

Viêm phổi ở trẻ sinh non là tình trạng nhiễm trùng ở 1 hoặc cả 2 lá phổi, đôi khi được gọi là tình trạng nhiễm trùng ngực.

Viêm phổi ở trẻ sơ sinh chủ yếu thường do vi khuẩn gây ra. Tình trạng nhiễm trùng khiến các đường dẫn khí nhỏ trong phổi sưng lên và tạo ra nhiều chất nhầy. Chất nhầy chặn đường thở và làm giảm lượng oxy đi vào cơ thể. Hậu quả gây ra tình trạng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh.

Nguy hiểm hơn, vi trùng từ phổi có thể xâm nhập vào máu xâm nhập lên não do khả năng bảo vệ não của trẻ còn non kém.

Viêm phổi ở trẻ sinh non có nguy hiểm không?

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm phổi ở trẻ sinh non có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho trẻ. Một số biến chứng viêm phổi ở trẻ sinh non có thể kể đến như:

• Nhiễm trùng máu: sau khi gây nhiễm trùng phổi, vi khuẩn có thể xâm nhập vào hệ tuần hoàn gây nhiễm trùng máu cũng như những biến chứng sốc nhiễm trùng. Những trường hợp này nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến tử vong.
• Viêm màng não: cơ thể trẻ sinh non vốn yếu ớt không thể chống chọi trước những đợt tấn công dồn dập của vi khuẩn. Tình trạng này diễn ra lâu ngày, khiến trẻ phải gánh chịu những di chứng khó có thể hồi phục như: tổn thương não vĩnh viễn, giảm khả năng vận động, rối loạn thần kinh, bị điếc, bị mù…
• Tràn dịch màng tim, trụy tim: là một biến chứng khác của bệnh viêm phổi ở trẻ sinh non do phản ứng sốc thuốc, kháng thuốc.
• Tràn mủ màng phổi: gây cản trở hoạt động hô hấp của trẻ, làm gia tăng lượng bạch cầu trong máu và có hiện tượng kháng thuốc.
• Còi xương, kém phát triển: viêm phổi khiến trẻ ăn không ngon, dẫn đến suy dinh dưỡng, kém phát triển và hệ miễn dịch suy giảm.
• Kháng kháng sinh: rất khó điều trị, gây tốn kém thời gian và tiền bạc. Lúc này, bác sĩ cần kết hợp nhiều loại kháng sinh khác nhau để trị bệnh, khả năng khỏi bệnh cũng thấp hơn.

Nguyên nhân trẻ sinh non bị viêm phổi

Trẻ sinh non bị viêm phổi có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân:

• Virus là nguyên nhân phổ biến gây ra viêm phổi, khiến bệnh bùng phát thành dịch lây lan trong cộng đồng theo mùa. Virus chiếm 80-85% các trường hợp viêm phổi ở trẻ sinh thiếu tháng;
• Haemophilus influenzae, S. pneumoniae, S. aureus và một số loại vi khuẩn khác cũng có thể gây nên tình trạng viêm phổi ở trẻ sinh non.
• Khi đỡ đẻ và chăm sóc sau sinh, môi trường và dụng cụ y tế không được khử trùng cẩn thận làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn ở trẻ;
• Trẻ sinh non thiếu cân, hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, thường xuyên trào ngược dạ dày cũng có thể bị viêm phổi;
• Trong một số trường hợp trẻ sinh non bị trớ khi bú mẹ. Sữa theo đường hô hấp đi vào phổi. Hít càng nhiều sữa càng tăng khả năng trẻ bị viêm phổi;
• Trẻ mắc các bệnh viêm da hay viêm dây rốn;
• Môi trường sống của trẻ kém vệ sinh: ô nhiễm không khí, nguồn nước bẩn, hít nhiều khói thuốc lá,…;
• Trẻ sinh non bị nhiễm lạnh do không được ủ ấm trong mùa lạnh, thậm chí ủ ấm trẻ quá kỹ khiến trẻ toát mồ hôi, không được lau cũng có thể dẫn đến viêm phổi;
• Do thay đổi thời tiết đột ngột.

Dấu hiệu, triệu chứng viêm phổi ở trẻ sinh non

Viêm phổi ở trẻ sinh non thường xuất hiện từ rất sớm, sau đẻ từ 12 giờ đến vài ngày, diễn tiến nhanh và nặng. Không như tình trạng viêm phổi ở trẻ lớn với những triệu chứng điển hình như sốt cao, ho nhiều, lưng có tiếng “rít”. Ở trẻ sinh non, đường hô hấp chưa phát triển đầy đủ nên những triệu chứng lâm sàng thường không rõ ràng và dễ bị bỏ qua.

Những dấu hiệu viêm phổi ở trẻ sinh non có thể kể đến như bé bú kém hoặc bỏ bú, sốt trên 37,5^oC hoặc hạ thân nhiệt, thở nhanh trên 60 lần/phút hoặc khó thở. Khi có những triệu chứng rõ ràng như sau, có thể bệnh đã nặng: trẻ sốt hoặc hạ thân nhiệt, li bì, đáp ứng kém với kích thích, bú kém, bỏ bú, nôn nhiều, chướng bụng, rút lõm lồng ngực, khó thở, tím tái,…

Ba mẹ và người thân cần chú ý đến những dấu hiệu ban đầu của trẻ để có thể kịp thời đưa trẻ đến những cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng viêm phổi nặng.

Phương pháp điều trị viêm phổi ở trẻ sinh non

Đa số trường hợp trẻ sinh non mắc bệnh viêm phổi là do nhiễm trùng, do đó điều trị viêm phổi ở trẻ sinh non bằng kháng sinh là phương pháp cần thiết.

Khi đã xác định trẻ bị nhiễm trùng, việc điều trị nên được tiến hành càng sớm càng tốt. Tình trạng nhiễm trùng nguy hiểm có thể có các biểu hiện chồng lấp cũng như chưa xác định được vi khuẩn nào gây ra tình trạng nhiễm trùng. Vì vậy, các bác sĩ có thể dùng nhiều loại kháng sinh để tiêu diệt phần lớn vi khuẩn có thể. Lưu ý, kháng sinh nên được dùng hợp lý, đúng mục đích, không lạm dụng kháng sinh.

Mặt khác, tùy thuộc vào tình trạng hô hấp của trẻ. Nếu vẫn chưa xuất hiện biến chứng, trẻ có thể nhập viện theo dõi. Tuy nhiên, trong những trường hợp suy hô hấp nghiêm trọng trẻ không thể tự thở hoặc hoặc thở không hiệu quả thì bắt buộc nhân viên y tế phải sử dụng máy thở để hỗ trợ trẻ thở.

Việc sử dụng máy thở giúp duy trì sự sống cho trẻ, chờ kháng sinh phát huy hiệu quả tiêu diệt vi khuẩn.

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ sinh non bị viêm phổi

Để trẻ sinh non mắc viêm phổi mau khỏi bệnh, ba mẹ có thể áp dụng những phương pháp sau.

Chế độ ăn

Trẻ sinh non bị viêm phổi cần được bú sữa mẹ đầy đủ để tăng cường hệ miễn dịch và bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng. Ngoài bú sữa mẹ, mẹ nên cho trẻ uống nhiều nước để làm loãng đờm. Trước mỗi bữa ăn, mẹ nên dùng nước muối sinh lý làm sạch mũi, thông thoáng đường thở cho trẻ để trẻ không bị sặc.

Môi trường sống và vệ sinh cá nhân

Nơi ở của trẻ phải sạch sẽ, thoáng mát và đầy đủ ánh sáng, không đưa trẻ đến những nơi ô nhiễm, nhiều khói bụi, thuốc lá….Trong quá trình chăm sóc trẻ, ngoài giữ vệ sinh cho trẻ, ba mẹ cần lưu ý giữ gìn vệ sinh chính cá nhân mình. Đồ dùng riêng của trẻ như chăn, tã, thìa, cốc,… nên được làm sạch, để khô và vô trùng.

Trẻ cần nghỉ ngơi ở nơi yên tĩnh. Khi trẻ nằm, ba mẹ nên kê gối cao hơn một chút và thường xuyên thay đổi tư thế cho trẻ để tránh tình trạng phổi ứ máu. Giữ ấm đúng cách, không nên cho trẻ mặc quá ít hoặc quá nhiều lớp quần áo.

Khi trẻ bị sốt, cần lau người cho trẻ bằng khăn ấm. Nếu trẻ sốt cao trên 38,5^oC cần cho trẻ uống thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa, không nên tự ý mua thuốc cho trẻ.

Ba mẹ cần đưa trẻ khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh, từ đó có cách xử trí kịp thời chữa khỏi bệnh và hạn chế tối đa biến chứng.

Ngoài những điểm lưu ý trên, ba mẹ có thể giúp trẻ long đờm tốt hơn bằng biện pháp vỗ rung. Động tác này có thể tiến hành trước hoặc sau bữa ăn của trẻ 1 giờ. Đầu tiên, ba/ mẹ bế trẻ, khum bàn tay của mình lại, giữ ngón trỏ ép vào ngón cái rồi vỗ sau lưng của trẻ (vùng phổi). Vỗ từ trái sang phải, mỗi bên kéo dài từ 3 đến 5 phút.

Biện pháp phòng ngừa viêm phổi cho trẻ sinh non

Trẻ sinh non có lá phổi yếu ớt, dễ bị các vi khuẩn, virus tấn công gây viêm phổi nếu không cẩn thận phòng ngừa. Tiêm chủng vắc xin phòng viêm phổi đầy đủ được các chuyên gia khuyến cáo là biện pháp phòng bệnh hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Một số loại vắc xin phòng viêm phổi cho trẻ sinh non và trẻ nhỏ được khuyến cáo tiêm phòng như:

• Vắc xin Synflorix (Bỉ)/Prevenar-13 (Bỉ): phòng viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa,… do phế cầu khuẩn cho trẻ từ 6 tuần tuổi.
• Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim (Pháp)/ Infanrix Hexa (Bỉ): phòng 6 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và bệnh viêm phổi – viêm màng não do HIB cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến 2 tuổi.
• Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp)/ Infanrix IPV+Hib (Bỉ) phòng 5 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và bệnh viêm phổi – viêm màng não do Hib cho trẻ từ 2 tháng tuổi.
• Vắc xin Quimi – Hib (Cu Ba) phòng viêm phổi do HIb cho trẻ từ 2 tháng tuổi.
• Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp)/ GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc) phòng biến chứng viêm phổi do cúm mùa cho trẻ từ 6 tháng tuổi.
• Vắc xin VA-Mengoc-BC (Cu Ba) phòng viêm phổi, viêm màng não,… do não mô cầu khuẩn tuýp BC cho trẻ từ 6 tháng tuổi.
• Vắc xin Menactra (Mỹ) phòng viêm phổi, viêm màng não,… do não mô cầu khuẩn tuýp A,C,Y,W-135 cho trẻ từ 9 tháng tuổi.

Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC là đơn vị tiêm chủng uy tín, hiện đại, có đầy đủ vắc xin cho trẻ em và người lớn với nhiều loại vắc xin chất lượng được nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất uy tín trong và ngoài nước; kể cả các loại vắc xin phòng viêm phổi cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người lớn với giá cả bình ổn.

Để được tư vấn những vấn đề xoay quanh vắc xin phòng viêm phổi cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, Quý khách có thể liên hệ số hotline 028 7102 6595, hoặc inbox cho fanpage VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn.

Viêm phổi ở trẻ sinh non tiến triển nhanh và nguy hiểm. Những dấu hiệu ban đầu của bệnh khá mờ nhạt và thường dễ nhầm lẫn với các bệnh đường hô hấp khác, dẫn đến việc điều trị chậm trễ gây nhiều hậu quả nghiêm trọng. Để bảo vệ trẻ tốt nhất, ba mẹ nên tiêm đầy đủ vắc xin phòng viêm phổi cho trẻ theo đúng lịch, đúng phác đồ.