Zona thần kinh ở tay, chân: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Bệnh zona thần kinh ở tay chân ít phổ biến hơn các vị trí khác trên cơ thể nhưng nếu mắc bệnh sẽ có khả năng diễn tiến nặng hơn các vùng da khác bởi đây là những bộ phận phải ma sát và vận động liên tục bởi các hoạt động trong ngày. Do đó, cần chú ý phát hiện sớm và có phương pháp can thiệp kịp thời nhằm hạn chế tối đa nguy cơ nhiễm trùng lan rộng cũng như các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Zona thần kinh ở tay, chân là gì?

Zona thần kinh là tình trạng phát ban, hình thành bọng nước trên da gây đau đớn, phồng rộp do sự tái hoạt động của virus varicella-zoster, một thành viên của họ virus herpes, đây cũng là tác nhân gây bệnh thủy đậu. Theo thống kê hàng năm tỷ lệ người mắc bệnh Zona lên tới 1,5 - 3,0% (1).

Bệnh zona đặc trưng bởi sự phân bố trên da, tức các bọng nước chỉ hình thành và phát triển ở một phía của cơ thể, phổ biến nhất là mặt, cổ, vai, gáy, ưng, đầu. Trong một số trường hợp, các bọng nước cũng có thể tập trung dọc từ hông xuống đùi chân hoặc cánh tay của người bệnh.

Bệnh zona ở tay chân ít phổ biến hơn các vị trí khác trên cơ thể và không phải là tình trạng quá nguy hiểm, nhưng nếu mắc bệnh sẽ có khả năng diễn tiến nặng hơn các vùng da khác, gây ra cảm giác đau đớn dữ dội, tổn thương da dễ lan rộng nếu không can thiệp và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân bị zona ở tay, chân

Tương tự các vị trí zona thần kinh khác trên cơ thể, zona thần kinh ở tay chân là do quá trình tái hoạt động của virus Varicella Zoster. Sau khi bị nhiễm trùng tiên phát, virus VZV không hoạt động, nằm im trong các tế bào thần kinh trong nhiều năm và được “kích hoạt" khi có điều kiện thuận lợi. VZV khi trỗi dậy bắt đầu di chuyển dọc theo rễ dây thần kinh cảm giác và làm tổn thương bao Myelin (cấu trúc bảo vệ các tế bào thần kinh) (2) khiến tăng nhạy cảm ngoại vi (tăng cảm giác, tăng đau, dễ nhạy cảm), từ đó người bệnh phải trải qua các cơn đau đớn như bỏng rát khủng khiếp dọc theo đường đi của dây thần kinh bị virus tấn công.

Bất cứ đối tượng nào từng bị thủy đậu, đều có nguy cơ bị mắc bệnh zona thần kinh ở chân, tay hoặc ở các bộ phận khác. Ngoài ra, một số yếu tố dưới đây cũng được nhận định là có liên quan đến sự “thức giấc” của virus Varicella Zoster:

• Sức đề kháng suy yếu
• Suy giảm miễn dịch
• Suy nhược cơ thể
• Sang chấn tâm lý/stress
• Nhiễm HIV/ AIDS
• Điều trị bệnh ung thư bằng phóng xạ hay hóa trị liệu
• Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch cho người cấy ghép nội tạng
• Phụ nữ đang mang thai

Triệu chứng zona thần kinh ở tay và chân

Các triệu chứng của bệnh zona thần kinh ở tay chân rất dễ nhận biết thông qua một số tổn thương trên da đặc trưng có thể nhìn thấy bằng mắt thường như sau:

• Khác với mụn nước của bệnh thủy đậu mọc rải rác khắp cơ thể, nốt bọng nước của bệnh zona sẽ tập trung theo từng cụm, đám, vệt như chùm nho ở một cánh tay hoặc 1 bên chân trong khoảng 7-10 ngày và sẽ phục hồi hoàn toàn sau khoảng 2-4 tuần.
• Khi ở giai đoạn khởi phát, người bệnh sẽ có cảm giác ngứa ngáy, đau rát như kim châm, co giật ở vùng da tổn thương kèm đau đầu, sợ ánh sáng rất khó chịu. Bước qua giai đoạn bùng phát cấp tính, các cơn đau nhức ngày càng tăng dần với mức độ đau dữ dội hơn. Sau cùng, bọng nước sẽ khô lại, kết vảy và để lại sẹo xấu (sẹo lõm, sẹo thâm) vĩnh viễn nếu trong quá trình điều trị người bệnh bị bội nhiễm.

Ở những người có thể trạng sức khỏe tốt, nếu mắc bệnh zona ở chân, tay thì các bọng nước xuất hiện ít, không gây đau đớn nhiều và ít hình thành sẹo xấu. Ngược lại, ở những người có sức đề kháng yếu thì vết thương sẽ lâu lành và gây khó khăn trong suốt quá trình điều trị bệnh.

Sau khi khỏi bệnh zona thần kinh ở tay, chân, VZV sẽ tiếp tục khu trú trong hạch thần kinh, nằm ở sừng sau của tủy sống và “ngủ đông”. Nếu người bệnh có các yếu tố nguy cơ như suy giảm miễn dịch, suy nhược cơ thể, căng thẳng, lo âu kéo dài… thì chúng lại tái hoạt động và tiếp tục gây ra bệnh zona thần kinh ở một vị trí khác trên cơ thể. Do đó mà hầu hết người cao tuổi mắc bệnh Zona có thể là do trong khoảng thời gian trước đó đã ít nhất một lần bị VZV tấn công gây bệnh thủy đậu.

Bệnh zona ở tay chân có lây không?

CÓ THỂ! Người mắc bệnh zona thần kinh ở chân, tay có thể khiến một người chưa từng mắc bệnh thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc xin phòng bệnh thuỷ đậu có nguy cơ nhiễm virus Varicella-Zoster thông qua tiếp xúc trực tiếp với các bọng nước trên tay, chân của người bệnh. Nhiễm virus Varicella-Zoster có thể gây ra bệnh thuỷ đậu, đây là nguyên nhân nguyên phát của bệnh zona thần kinh sau này.

Chẩn đoán bệnh zona ở chân, tay như thế nào?

Zona thần kinh ở tay chân không chỉ gây cảm giác đau đớn, bỏng rát, khó chịu mà còn khiến người bệnh gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, giảm chất lượng cuộc sống. Chính vì vậy, nhiều người thắc mắc việc phát hiện và chẩn đoán bệnh zona thần kinh như thế nào? Liệu độ chính xác có cao hay không?

Để giải đáp về vấn đề này, các chuyên gia của VNVC cho biết việc chẩn đoán bệnh zona ở chân, tay chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng và tổn thương cơ bản trên da. Thông thường bác sĩ sẽ kiểm tra thể trạng, đồng thời trao đổi với bệnh nhân về các triệu chứng, lấy máu và mẫu dịch từ bọng nước để làm các xét nghiệm nhằm chẩn đoán bệnh một cách chính xác nhất.

Cách trị zona thần kinh ở tay chân

Trọng tâm của việc điều trị zona thần kinh ở tay chân hoặc ở bất cứ bộ phận nào trên cơ thể là đưa ra phương pháp giảm triệu chứng đau đớn, bỏng rát và ức chế sự phát triển của virus. Căn cứ vào thể trạng sức khỏe, mức độ tổn thương trên da mà bác sĩ điều trị sẽ đưa ra phác đồ điều trị an toàn, phù hợp nhất cho người bệnh.

Trường hợp bệnh nhân có thể trạng sức khỏe tốt, được chẩn đoán và điều trị bằng thuốc kháng virus kịp thời thì thời gian phục hồi sức khỏe sẽ diễn ra nhanh và vết thương ít khi để lại sẹo xấu.

Ngược lại, nếu bệnh nhân thể trạng sức khỏe kém, suy giảm hệ miễn dịch mà không được chẩn đoán và điều trị kịp thời thì tổn thương có nguy cơ lan rộng, tổn thương sâu dưới lớp hạ bì, gây khó khăn cho quá trình điều trị và có nguy cơ hình thành sẹo xấu mất thẩm mỹ. Thậm chí nếu không điều trị sớm, người bệnh có nguy cơ gặp nhiều biến chứng nguy hiểm.

Điều trị bệnh zona thần kinh ở chân, tay bác sĩ có thể chỉ định cho dùng thuốc kháng virus, kháng viêm, giảm đau, kháng sinh, sát khuẩn,… để đẩy nhanh quá trình phục hồi bệnh. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng phổ biến là:

Liệu pháp kháng virus (ARV) trong điều trị zona thần kinh ở tay, chân

Liệu pháp này có hiệu quả tích cực trong việc làm chậm tiến trình phát ban, rút ngắn thời gian bài xuất virus, đẩy nhanh quá trình lành vết thương và giảm mức độ khó chịu của các cơn đau cấp. Việc sử dụng thuốc kháng virus kịp thời trong vòng 72 giờ ngay sau khi xuất hiện dấu hiệu phát ban đầu tiên sẽ giúp giảm nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm, nhất là ở những người có khả năng đối mặt với rủi ro cao như người lớn tuổi, người có bệnh nền mạn tính. Các dược chất kháng virus thường được chấp thuận và sử dụng phổ biến để điều trị zona thần kinh ở tay, chân là Acyclovir (Zovirax); Famciclovir (Famvir) và Valacyclovir (Valtrex). Tuy nhiên việc sử dụng bất cứ liệu pháp điều trị hoặc thuốc điều trị nào cũng cần có sự chỉ định, hướng dẫn hoặc theo dõi của bác sĩ.

Liệu pháp giảm đau trong điều trị zona thần kinh ở tay, chân

Bệnh zona ở tay chân thường sẽ khiến người bệnh trải qua các cơn đau nhức, bỏng rát rất khó chịu, đặc biệt làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày do tay chân đau không thể vận động mạnh. Lúc này bác sĩ điều trị sẽ chỉ định một số loại thuốc giảm đau như: Acetaminophen; Ibuprofen và Naproxen để làm dịu các triệu chứng đau sau zona thần kinh, giúp người bệnh cảm thấy thoải mái, dễ chịu hơn trong quá trình điều trị bệnh.

Các liệu pháp khác trong điều trị zona thần kinh ở tay, chân

Bên cạnh các liệu pháp đường uống, trong một số trường hợp nếu tình trạng đau nhức vẫn không thuyên giảm sau khi đã hết phát ban hoặc bị nhiễm trùng trong giai đoạn bùng phát cấp tính, bác sĩ sẽ chỉ định thêm một số loại thuốc khác như:

• Gel giảm đau bôi ngoài da. Lưu ý trong quá trình sử dụng cần hết sức thận trọng, không để thuốc dính vào vùng nhạy cảm như mắt.
• Thuốc gây tê tại vùng da bị tổn thương, có tác dụng ngắt các cơn đau dữ dội cho người bệnh như kem bôi ngoài da, dạng gel, thuốc xịt, miếng dán, dạng bột,...

Ngoài ra, để đẩy nhanh quá trình phục hồi sức khỏe, bên cạnh việc tuân thủ quy tắc điều trị của bác sĩ, người mắc bệnh zona thần kinh ở chân, tay cần áp dụng thêm các biện pháp chăm sóc và theo dõi sát sao tại nhà để hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, giúp các vùng da tổn thương mau chóng lành lại như:

• Vệ sinh cơ thể hàng ngày để đảm bảo vùng da tổn thương luôn được làm sạch, khô ráo, thông thoáng tránh tình trạng nhiễm trùng có thể xảy ra.
• Trong suốt quá trình điều trị, người bệnh sẽ trải qua các cảm giác ngứa ngáy và đau nhức dữ dội, mức độ đau ngày càng tăng lên nhưng cố gắng không đụng, chạm hay gãi lên các vùng da bị tổn thương, tránh để mụn nước bị vỡ.
• Có thể chườm lạnh trên vùng da tổn thương để giảm triệu chứng ngứa và đau.
• Hạn chế stress, ngủ nghỉ hợp lý, tránh vận động mạnh trong thời gian này.
• Cần tăng cường thức ăn đủ các chất dinh dưỡng như Protein, vitamin C và ăn nhiều rau, củ, quả. Đồng thời, hạn chế các thực phẩm không có lợi cho tình trạng bệnh zona thần kinh ở tay chân như thực phẩm nhiều chất béo, đồ uống có cồn, chất kích thích, thức ăn nhiều đường, ngũ cốc tinh chế

Phòng ngừa bệnh zona ở tay chân

Bệnh zona ở tay, chân là bệnh có thể chủ động phòng ngừa bằng các biện pháp sau:

• Tiêm vắc xin zona thần kinh Shingrix. Vắc xin của hãng GSK (Bỉ), được chỉ định cho người từ 50 tuổi trở lên sức khỏe bình thường và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc bệnh. Hiệu quả vắc xin lên đến 97%.
• Cần hạn chế tối đa việc tiếp xúc với những người mắc bệnh zona thần kinh, đặc biệt khi cơ thể còn nhiều bọng nước hoặc có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh.
• Chủ động tiêm ngừa vắc xin đầy đủ để bảo vệ hiệu quả đến 90% khỏi bệnh thủy đậu và phòng tránh được bệnh zona thần kinh ở tay. Ngay cả khi đã mắc bệnh zona thần kinh ở chân, tay, việc tiêm phòng vẫn có hiệu quả giúp ngăn ngừa bệnh tái phát. Tuy nhiên, một số trường hợp như người có hệ miễn dịch suy yếu, phụ nữ đang mang thai hoặc từng gặp dị ứng với các thành phần có trong vắc xin… sẽ không được tiêm loại vắc xin này.
• Nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng, vận động quá mức trong thời gian điều trị bệnh.
• Không hút thuốc, tránh xa khói thuốc và các chất kích thích khác như rượu, bia, đồ uống có cồn
• Tăng cường thể dục mỗi ngày để nâng cao sức đề kháng, chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Khi xuất hiện các triệu chứng của bệnh cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán kịp thời và điều trị sớm, tránh các biến chứng nguy hiểm.
• Trong quá trình điều trị bệnh zona thần kinh ở chân, tay cần tuân thủ quy định của bác sĩ, không tự ý sử dụng các loại thuốc mua ở ngoài khi chưa có sự tư vấn và đồng ý của bác sĩ.

Có thể nói, trọng tâm của việc điều trị bệnh zona thần kinh ở tay, chân là giảm đau và ức chế sự phát triển của virus. Tuy nhiên, các liệu pháp điều trị hiện nay chỉ dừng ở mức hỗ trợ kiểm soát các cơn đau đớn, cải thiện tình trạng bệnh và đẩy nhanh quá trình phục hồi sức khỏe, không có tác dụng trị dứt điểm hoàn toàn. Do đó, điều quan trọng nhất vẫn là chủ động phòng ngừa bằng tiêm vắc xin phòng ngừa bệnh thủy đậu và vắc xin phòng ngừa zona thần kinh, đặc biệt là những người chưa từng mắc bệnh thủy đậu.