Sốt xuất huyết bị chướng bụng phải làm sao? Cách chăm sóc tại nhà

Chướng bụng, căng phình và đau bụng là một trong những triệu chứng phổ biến khi mắc sốt xuất huyết. Đáng lưu ý, hiện tượng chướng bụng, gây đau dữ dội lại có liên quan chặt chẽ với tình trạng sốt xuất huyết trở nặng. Ước tính có khoảng 500.000 người bị sốt xuất huyết mức độ nặng phải nhập viện mỗi năm, trong đó 2,5% nguy cơ trường hợp tử vong. Vậy sốt xuất huyết bị chướng bụng phải làm sao? Tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây!

Nguyên nhân gây sốt xuất huyết bị chướng bụng

Chướng bụng (cổ trướng bụng) là một vấn đề lâm sàng trong y học, gây ra tình trạng căng phình bụng do tích tụ quá nhiều dịch/khí bên trong bụng, đặc biệt là khoang phúc mạc. Các bệnh lý phổ biến gây ra hiện tượng này bao gồm các vấn đề liên quan đến gan, tim, tụy hoặc thận. Tuy nhiên, hiện tượng chướng bụng cũng được ghi nhận ở các bệnh nhân sốt xuất huyết. Đáng lưu ý là tình trạng cổ trướng thường là yếu tố dự báo sốt xuất huyết tử vong (1). Nguyên nhân gây sốt xuất huyết chướng bụng được báo cáo bao gồm:

1. Rối loạn tiêu hóa

Theo các chuyên gia y tế, hầu hết các bệnh nhân mắc sốt xuất huyết nặng đều có bất thường về gan như viêm gan cấp, suy gan cấp, viêm túi mật không sỏi, viêm tụy cấp, tiêu chảy… Theo ghi nhận, có tới 50% (2) các bệnh nhân biểu hiện khác nhau ở đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn mửa hoặc chảy máu đường tiêu hóa. Hơn hết, có bằng chứng về sự phá vỡ hàng rào ruột trong quá trình nhiễm Dengue Virus (tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết), vì lipopolysaccharide (LPS) của vi khuẩn được chứng minh là tăng cao trong máu của bệnh nhân

Bài nghiên cứu “Biểu hiện tiêu hóa ở bệnh nhân lớn mắc bệnh sốt xuất huyết” (3) do PGS. Tanveer Hussain – Chuyên gia tiêu hóa Đại học y Rawalpindi và cộng sự thực hiện trên 100 bệnh nhân sốt xuất huyết (13 - 72 tuổi) cho thấy, có 5% bệnh nhân bị sốt xuất huyết, 54% sốt xuất huyết nặng và 11% hội chứng sốc sốt xuất huyết.

Các biểu hiện đường tiêu hóa ghi nhận ở tất cả các bệnh nhân, trong đó có 89% buồn nôn, 55% nôn, 59% đau bụng, 9% chảy máu đường tiêu hóa, 44% chướng bụng, 14% gan to, 18% tiêu chảy, 22% viêm túi mật không do sỏi, 5% tổn thương gan nặng và 2% viêm tụy cấp.

2. Ứ dịch trong ổ bụng

Một sai lầm trong chẩn đoán và điều trị bệnh sốt xuất huyết là quá tập trung vào tình trạng giảm tiểu cầu ở bệnh nhân. Tuy nhiên, dấu hiệu cảnh báo thực sự nguy hiểm chính là biểu hiện đau chướng bụng và chảy máu. Đây là lời phản ánh tình trạng rò rỉ mao mạch, gây tích tụ dịch lâm sàng như cổ trướng hoặc tràn dịch màng phổi, dẫn đến chảy máu niêm mạc, tổn thương các cơ quan, nội tạng, sau cùng là suy đa tạng ở bệnh nhân.

Theo các chuyên gia, giai đoạn sốt ở bệnh nhân sốt xuất huyết có thể kéo dài 2 - 7 ngày và cho đến khi hạ sốt, tình trạng rò rỉ huyết tương tại chỗ sẽ diễn ra, gây tích tụ dịch trong khoang màng phổi và khoang bụng, làm chướng bụng và cô đặc máu.

Tình trạng rò rỉ có thể kéo dài khoảng 48 giờ (4) và có khả năng tự phục hồi. Tuy nhiên, nếu mức rò rỉ huyết tương quá lớn, sẽ dẫn đến giảm thể tích nội mạch, đòi hỏi người bệnh phải được bù dịch kịp thời. Trong trường hợp rò rỉ quá lâu sẽ dẫn đến tình trạng sốc kéo dài, gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe người bệnh.

Theo ghi nhận, tỷ lệ tử vong thường là do chậm trễ trong việc phát hiện và điều trị rò rỉ huyết tương.

3. Tác dụng phụ của thuốc

Trong một số trường hợp, bệnh nhân sốt xuất huyết sử dụng các loại thuốc không kê toa để hỗ trợ điều trị triệu chứng, có khả năng dẫn đến một số tác dụng phụ như gây ra tình trạng chướng bụng. Chẳng hạn như, thuốc giảm đau Paracetamol (5) nếu dùng quá liều có thể gây ra tình trạng đau chướng, nhạy cảm ở vùng bụng. Đồng thời sẽ làm tăng tiết mồ hôi, tiêu chảy, mất cảm giác thèm ăn, buồn nôn và nôn mửa.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết uống thuốc gì để nhanh khỏi bệnh?

Bị chướng bụng do sốt xuất huyết khi nào nên gặp bác sĩ?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sốt xuất huyết gây ra nhiều loại bệnh, có thể từ bệnh dưới lâm sàng (không biểu hiện triệu chứng, người bệnh không biết mình bị nhiễm) đến các triệu chứng giống cúm nghiêm trọng ở những người bị nhiễm bệnh. Mặc dù ít phổ biến hơn, một số trường hợp bị sốt xuất huyết nguy hiểm, gây ra biến chứng chảy máu, suy giảm chức năng nội tạng, rò rỉ huyết tương, nguy cơ tử vong cao nếu không được can thiệp điều trị kịp thời.

Một trong những dấu hiệu cho thấy người bệnh có nguy cơ bị sốt xuất huyết trở nặng chính là tình trạng căng phình, chướng bụng sốt xuất huyết. Trong Tạp chí The Lancet tập 381, số 9867 đã ghi nhận trường hợp bệnh nhân nữ (66 tuổi) đến khám bác sĩ với tình trạng suy nhược toàn thân, chán ăn và chướng bụng.

Bệnh nhân có biểu hiện sốt trong 3 ngày và hạ sốt 1 ngày trước khi nhập viện, da phát ban đỏ và không xuất hiện dấu hiệu bất thường khi nghe tim và phổi. Khi đến khám, bác sĩ thực hiện xét nghiệm ban đầu cho ra tình trạng giảm tiểu cầu, hạ natri máu và xuất hiện kháng thể kháng sốt xuất huyết ở bệnh nhân.

Bệnh nhân được chẩn đoán và xử trí kịp thời với tình trạng tắc nghẽn giả ruột già do sốt xuất huyết. Sau khi được truyền dịch và chăm sóc hỗ trợ, các triệu chứng đã thuyên giảm trong vòng vài ngày và được xuất viện trong tình trạng ổn định.

Qua đó, các chuyên gia lưu ý, cần thăm khám bác sĩ để được can thiệp điều trị kịp thời, hạn chế biến chứng nguy hiểm khi người bệnh có xuất hiện triệu chứng:

• Chướng bụng kéo dài hoặc ngày càng nghiêm trọng: Nếu cảm giác đầy tức bụng không giảm đi mà có xu hướng tăng nặng, điều này có thể báo hiệu sự tích tụ dịch trong ổ bụng hoặc tổn thương gan. Đây là những biến chứng cần xử lý sớm để tránh nguy hiểm đến tính mạng.
• Bụng căng cứng, đau nhiều: Tình trạng bụng căng cứng, đau nặng hơn khi ấn vào, có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa hoặc viêm phúc mạc do tổn thương nội tạng. Đây là tình trạng cấp cứu, đòi hỏi can thiệp y tế ngay lập tức.
• Khó thở và mệt mỏi dữ dội: Chướng bụng đi kèm khó thở, tím tái, hoặc mệt lả có thể là triệu chứng của tràn dịch ổ bụng hoặc tràn dịch màng phổi gây chèn ép hệ hô hấp. Đây là dấu hiệu nguy hiểm cần được xử lý trong môi trường bệnh viện.
• Các dấu hiệu xuất huyết: Nếu chướng bụng kèm theo các triệu chứng xuất huyết như chảy máu chân răng, chảy máu cam, nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen, người bệnh cần nhập viện càng sớm càng tốt để kịp thời xử lý các biến chứng.
• Vàng da hoặc vàng mắt: Gan bị tổn thương nặng do sốt xuất huyết có thể gây hiện tượng vàng da, vàng mắt, kèm theo cảm giác căng tức, chướng bụng. Đây là dấu hiệu nguy hiểm cho thấy bệnh đã tiến triển nặng, cần gặp bác sĩ ngay lập tức.
• Các dấu hiệu khác: Chướng bụng đi kèm đau nhức bụng dữ dội, nôn thường xuyên (ít nhất 3 lần trong 24 giờ), chảy máu mũi hoặc chảy máu chân răng, nôn ra máu hoặc đi ngoài ra máu (trong phân hoặc nước tiểu), xuất huyết dưới da, khó thở, thở nhanh, cảm thấy mệt mỏi, bồn chồn, cáu kỉnh…

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết bị đau dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Sốt xuất huyết bị chướng bụng phải làm sao?

Đối với trường hợp sốt xuất huyết bị chướng bụng, người bệnh hoặc người chăm sóc bệnh nhân cần lưu ý một số biện pháp điều trị như sau:

1. Điều trị tại nhà

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Tình trạng chướng bụng ở bệnh nhân sốt xuất huyết có thể đến từ thói quen ăn uống không khoa học, quá nhiều dầu mỡ, đồ chiên rán và thực phẩm khó tiêu. Do đó, người bệnh cần được điều chỉnh lại chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ dưỡng chất, chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để giảm áp lực lên hệ tiêu hóa, đặc biệt là chọn những thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa như cơm, cháo, đồ hấp, rau luộc… để hạn chế nguy cơ đầy hơi, chướng bụng;
• Uống đủ nước và bổ sung điện giải: Duy trì nước là điều cần thiết nhất đối với người bệnh sốt xuất huyết, do lượng nước đã mất từ quá trình sốt cao và đổ mồ hôi. Người bệnh có thể bổ sung nước thông qua uống nhiều chất lỏng như nước lọc, dung dịch bù nước đường uống, súp, nước dừa… Theo nghiên cứu, uống nhiều nước có khả năng loại bỏ lượng natri và độc tố dư thừa trong cơ thể, giúp cải thiện tiêu hóa và kích thích nhu động ruột. Bên cạnh đó, việc bổ sung dung dịch oresol hoặc nước trái cây giàu vitamin C (như cam, chanh) cũng hỗ trợ giảm chướng bụng, thúc đẩy hồi phục thể trạng. Tuy nhiên, cần uống từng ngụm nhỏ, tránh uống quá nhanh hoặc quá nhiều một lần, vì có thể làm đầy bụng;
• Massage bụng nhẹ nhàng: Massage bụng là phương pháp hỗ trợ kích thích chuyển động của hệ tiêu hóa, thúc đẩy tiêu hóa tốt hơn, ngăn ngừa các vấn đề táo bón, khó tiêu và đầy hơi một cách hiệu quả. Xoa bóp bụng nhẹ nhàng có khả năng kích thích bạch huyết quay trở về hệ thống tĩnh mạch, giảm các triệu chứng liên quan đến chướng bụng. Đối với người bị sốt xuất huyết chướng bụng, có thể thực hiện massage bụng thật nhẹ nhàng để cải thiện tình trạng đang gặp phải;
• Sử dụng gừng: Gừng có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa, tăng cường chức năng miễn dịch, giảm triệu chứng đau khớp, đau đầu, làm dịu bụng một cách hiệu quả. Hãy pha trà gừng nóng với mật ong để hỗ trợ làm dịu cơn “khó chịu” do sốt xuất huyết gây ra. Tuy nhiên, cần chú ý thận trọng và sử dụng ở mức vừa phải.
• Duy trì nghỉ ngơi và thư giãn cơ thể: Cảm giác chướng bụng có thể giảm đáng kể khi hệ tiêu hóa được “nghỉ ngơi”. Người bệnh cần tránh các hoạt động gây áp lực hoặc căng thẳng lên cơ bụng, dành nhiều thời gian nằm nghỉ để cơ thể phục hồi;
• Không tự ý sử dụng thuốc điều trị chướng bụng: Người bệnh tránh sử dụng các loại thuốc hỗ trợ tiêu hóa hoặc thuốc giảm triệu chứng mà chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc tự ý dùng thuốc có thể che giấu các biến chứng nguy hiểm hoặc làm tình trạng bệnh trở nên nặng hơn.

2. Biện pháp hỗ trợ y tế

Trong trường hợp nghi ngờ hoặc xác định chướng bụng là do biến chứng của sốt xuất huyết, các bác sĩ sẽ có những biện pháp điều trị chuyên sâu để giải quyết tình trạng này:

• Kiểm tra và chẩn đoán: Bác sĩ thường sử dụng các phương pháp như siêu âm bụng, xét nghiệm máu (kiểm tra tiểu cầu, hematocrit), hoặc xét nghiệm chức năng gan để xác định nguyên nhân gây chướng bụng và đánh giá mức độ nghiêm trọng.
• Điều trị triệu chứng: Sốt xuất huyết không có thuốc điều trị đặc hiệu, trọng tâm là điều trị triệu chứng, nâng đỡ thể trạng. Trong trường hợp người bệnh bị chướng và đau bụng, gây khó chịu dữ dội, bệnh nhân cần được thăm khám bác sĩ để được can thiệp kịp thời;
• Truyền dịch: Là biện pháp truyền dịch tĩnh mạch bao gồm đưa chất lỏng, chất điện giải, vitamin và khoáng chất trực tiếp vào máu thông qua đường truyền tĩnh mạch (IV), giúp bù nước nhanh chóng, cải thiện tuần hoàn, hỗ trợ chức năng đa cơ quan, đặc biệt giảm các triệu chứng đường tiêu hóa như chướng bụng, hấp thụ chất dinh dưỡng…;
• Điều trị hỗ trợ gan: Với các trường hợp gan bị tổn thương, bệnh nhân có thể được bổ sung đạm, vitamin, hoặc các loại thuốc bảo vệ gan để hỗ trợ gan phục hồi;
• Theo dõi tình trạng bệnh: Chướng bụng có thể là dấu hiệu nguy hiểm dự báo tình trạng sốc chảy máu trong khoang bụng của người sốt xuất huyết. Do đó, nếu cảm thấy khó chịu và căng phình ở bụng, người bệnh nên nhờ đến sự hỗ trợ từ các y bác sĩ để được theo dõi triệu chứng chặt chẽ, hạn chế nguy cơ biến chứng nguy hiểm xảy ra;
• Can thiệp y tế khẩn cấp: Trong các trường hợp xuất huyết nội hoặc xuất huyết tiêu hóa, việc truyền máu, tiểu cầu hoặc phẫu thuật khẩn cấp có thể được áp dụng để cải thiện tiên lượng cho người bệnh.

Một số lưu ý khi bị chướng bụng sốt xuất huyết

Khi bị sốt xuất huyết và xuất hiện tình trạng chướng bụng, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Không tự ý dùng thuốc: Việc sử dụng thuốc không kê đơn như paracetamol có thể hỗ trợ giảm đau và hạ sốt do sốt xuất huyết hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý dùng thuốc mà cần tham khảo ý kiến của dược sĩ, bác sĩ. Đặc biệt là có một số loại thuốc giảm đau không kê đơn cần phải tránh khi bị sốt xuất huyết như aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB, các loại khác) và naproxen sodium (Aleve)... các loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ biến chứng chảy máu do sốt xuất huyết, gây bệnh nghiêm trọng;
• Chú ý chế độ ăn uống: Trong giai đoạn bị sốt xuất huyết, hệ thống miễn dịch của cơ thể đang phải nỗ lực chống lại nhiễm trùng của virus, do đó việc duy trì chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất góp phần hỗ trợ chức năng miễn dịch, duy trì mức năng lượng và phục hồi nhanh hơn;
• Hạn chế căng thẳng: Không chỉ tập trung chăm sóc sức khỏe thể chất mà người bệnh cũng cần giữ gìn sức khỏe tinh thần, hạn chế tối đa tình trạng căng thẳng, lo lắng kéo dài có thể ảnh hưởng đến thời gian phục hồi bệnh;
• Tái khám đúng hẹn: Tái khám đúng lịch với bác sĩ là cách theo dõi tình trạng bệnh sát sao và chặt chẽ nhất, giúp người bệnh được can thiệp xử trí kịp thời khi bệnh tình chuyển biến tệ đi, hạn chế nguy cơ biến chứng và tử vong hiệu quả.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết bị đông máu có sao không? Nguy hiểm thế nào?

Sốt xuất huyết bị chướng bụng có thể báo hiệu các biến chứng nghiêm trọng như tràn dịch, tổn thương gan, xuất huyết nội... Người bệnh cần chú ý theo dõi các triệu chứng, nghỉ ngơi và chăm sóc hợp lý tại nhà để giảm nhẹ tình trạng này. Nếu chướng bụng kèm theo các dấu hiệu bất thường hoặc không giảm sau một thời gian, cần ngay lập tức đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.