Ung thư trẻ hóa do đâu? 5 biện pháp phòng ngừa bạn cần biết

Ung thư trẻ hóa là một xu hướng đáng báo động tại nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Năm 2020, Việt Nam xếp thứ 91 trên tổng số 185 nước có số ca ung thư mắc mới, đặc biệt là số ca ung thư ở người trẻ và xếp thứ 50 về số ca tử vong.

Số ca mắc ung thư ở người trẻ tăng cao

Theo Globocan (Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế), năm 2020, ước tính thế giới có khoảng 19,3 triệu ca mắc mới và 9,9 triệu ca tử vong do ung thư. Trong khi đó, trong năm 2012, toàn cầu chỉ ghi nhận 14 triệu ca mắc mới và 8,2 triệu ca tử vong. Theo kết quả nghiên cứu do Đại học Edinburgh (Scotland) và Trường y Đại học Chiết Giang (Trung Quốc) được công bố trên Tạp chí BMJ Oncology vào ngày 7/9 cho thấy, số ca ung thư ở người dưới 50 tuổi trên toàn cầu tăng gần 80% trong ba thập kỷ qua.

Các chuyên gia đã tổng hợp dữ liệu nghiên cứu từ 204 quốc gia, trên 29 loại ung thư và đi sâu vào phân tích các ca mắc mới, tử vong, ý nghĩa sức khỏe và các yếu tố nguy cơ của người bệnh trong độ tuổi từ 14 đến 49 từ năm 1990 - 2019 cho thấy, chỉ trong vòng 3 thập kỷ, số ca ung thư khởi phát sớm toàn cầu đã tăng từ 1,82 triệu lên 3,26 triệu. Tử vong ở độ tuổi 40, 30 hoặc thậm chí trẻ hơn tăng 27%, tương đương hơn 1 triệu bệnh nhân dưới 50 tuổi tử vong do ung thư mỗi năm.

Các khu vực có số lượng bệnh nhân ung thư khởi phát sớm nhiều nhất lần lượt là Bắc Mỹ, Châu Đại Dương và Tây Âu, các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Khu vực có tỷ lệ  tử vong do ung thư ở người dưới 50 tuổi cao nhất là Châu Đại Dương, Đông Âu, Trung Á.

Theo thông tin từ Bộ Y tế, Việt Nam hiện là quốc gia có gánh nặng bệnh ung thư lớn, tỷ lệ mắc mới và tử vong do ung thư vẫn đang tiếp tục tăng theo xu hướng chung toàn cầu. Hằng năm, Việt Nam có hơn 182 ngàn ca mắc mới và hơn 122 ngàn trường hợp tử vong do ung thư. Hơn 350 ngàn người phải sống chung với ung thư mỗi ngày. Trung bình cứ 100 ngàn người Việt Nam thì có 159 trường hợp mắc mới và 106 trường hợp tử vong do ung thư.

Năm 2020, Việt Nam xếp thứ 91 trên tổng số 185 nước có số ca mắc mới (năm 2018 Việt Nam xếp 99) và xếp thứ 50 về số ca tử vong (năm 2018 xếp 56). Thứ hạng về số ca mắc mới ung thư của Việt Nam vẫn đang tiếp tục tăng nhanh trên bảng xếp hạng toàn cầu.

Các bệnh ung thư phổ biến đang có khuynh hướng "trẻ hóa" có thể kể đến như ung thư vú, ung thư đại tràng và một số bệnh ung thư có xuất độ (số người mắc bệnh hằng năm trên 100 ngàn người) tăng như ung thư giáp, dạ dày và ung thư tiền liệt tuyến.

Tỷ lệ bệnh ung thư gan ngày càng tăng ở giới trẻ, đặc biệt là những trường hợp dưới 30 hoặc dưới 35 tuổi đã mắc phải căn bệnh này. Theo Globocan 2020, tỷ lệ mắc mới ung thư gan tại nước ta là hơn 26 ngàn ca mỗi năm, chiếm 14,5% tổng số ca ung thư. Mặt khác, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục sớm trước 14 tuổi tăng gấp đôi là một trong những yếu tố thúc đẩy nguy cơ mắc các bệnh ung thư do HPV ở độ tuổi vị thành niên.

Nguyên nhân ung thư trẻ hóa

1. Thói quen ăn uống: Nhiều dầu mỡ, thiếu rau xanh, đồ ăn nhanh lên ngôi

Thói quen ăn uống có liên quan đến 30–40% ca mắc ung thư ở nam và tới 60% ung thư ở nữ. Bác sĩ Richard Doll và Richard Peto - hai chuyên gia dịch tễ học nổi tiếng người Anh khẳng định, có khoảng 20%-60% trường hợp tử vong do ung thư liên quan đến các yếu tố ăn uống.

Một số thành phần, phương pháp sản xuất thực phẩm và chế độ ăn, quá trình bảo quản và chế biến có liên quan đến sự phát triển của một số bệnh ung thư. Cụ thể, các chất bảo quản thực phẩm, chất trung gian chuyển hóa, tạp chất, nấm mốc là nguyên nhân chính dẫn đến ung thư. Đặc biệt, chế độ ăn không cân đối, ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh, thiếu rau xanh làm tăng nguy cơ ung thư. Khi chiên thức ăn bằng dầu mỡ hoặc khi nướng bằng than, Benzopyrene sẽ được tạo ra. Đây là chất đã được chứng minh làm tăng nguy cơ gây ung thư cho người sử dụng.

Tiêu thụ nhiều thức ăn chứa nhiều chất béo từ động vật cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư như ung thư vú, ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến tiền liệt. Ngược lại, ăn nhiều rau xanh, hoa quả, các thực phẩm chứa nhiều chất xơ giúp giảm nguy cơ ung thư.

2. Ngồi lì văn phòng, lười vận động, thức khuya trở thành thói quen

Theo dữ liệu phân tích của đại học Regensburg (Đức), tiến hành trên 43 cuộc nghiên cứu (trên 4 triệu người và hơn 68.900 bệnh nhân ung thư), cứ tăng 2 giờ ngồi một chỗ mỗi ngày, nguy cơ mắc ung thư đại tràng, nội mạc tử cung và ung thư phổi tăng lần lượt là 8%, 10% và 6%. Những người làm trong môi trường văn phòng nên di chuyển sau mỗi 2h làm việc để máu lưu thông được tốt hơn.

Mặt khác, thói quen ít vận động, ít tập thể dục, thể thao cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc ung thư. Nhiều nghiên cứu cho thấy, nguy cơ mắc ung thư đại tràng giảm 27% ở những người có thói quen thường xuyên tập thể dục.

Bên cạnh ít vận động, thức khuya cũng có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, làm rối loạn cơ chế tự điều hòa của cơ thể, khiến cơ thể mất khả năng tự điều chỉnh các rối loạn tế bào dễ hình thành tổn thương tiền ung thư.

3. Mặt hại của công nghệ: Điện thoại, máy tính đánh cắp giấc ngủ và sức khỏe

Thói quen sử dụng điện thoại, máy tính có thể đánh cắp giấc ngủ và gây nhiều hệ lụy đối với sức khỏe. Sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, khiến chúng ta tăng cân, mệt mỏi vào ban ngày, ảnh hưởng chất lượng công việc và khả năng học tập. Ngoài ra ô nhiễm bức xạ từ đồ điện tử có thể làm ảnh hưởng đến hệ thống tuần hoàn, chức năng trao đổi chất, khả năng miễn dịch và nghiêm trọng hơn là thúc đẩy sự phát triển của các tế bào ung thư.

4. Ô nhiễm không khí, nguồn nước

Bụi mịn và bụi siêu mịn trong không khí khi đi vào phổi sẽ theo đường máu đến các cơ quan trong cơ thể, gây viêm ở nhiều bộ phận như các cơ quan hô hấp trên như tai, mũi, họng, đi sâu xuống hệ hô hấp gây viêm phế quản, viêm phổi. Theo WHO, ô nhiễm không khí có liên quan đến 30% trường hợp ung thư phổi và là nguyên nhân của 43% trường hợp tử vong do các bệnh hô hấp.

Bên cạnh ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước cũng làm gia tăng các ca bệnh cấp và mạn tính như viêm màng kết, tiêu chảy, ung thư… Qua khảo sát của Cục quản lý môi trường – Bộ Y tế tại một số "làng ung thư" tại Hà Nội, Hà Nam, Bắc Ninh,... cho thấy nhiều nguồn nước không đạt tiêu chuẩn quốc gia về nước uống đảm bảo sức khỏe. Người dân sinh sống quanh khu vực có nguồn nước ô nhiễm ngày càng mắc nhiều bệnh nghi do dùng nước bẩn trong sinh hoạt.

5. Hóa chất, thực phẩm bẩn

Thực phẩm bẩn chứa các chất gây hại cho sức khỏe người dùng như chất hóa học, thuốc kháng sinh vượt quá mức an toàn của Bộ Y tế cho phép trong quá trình nuôi trồng. Ngoài ra, thực phẩm bẩn còn chứa các chất gây hại từ vi khuẩn, nấm mốc hoặc virus trong quá trình sơ chế, chế biến và bảo quản thực phẩm không đúng cách.

Tiêu thụ thực phẩm bẩn có thể gây hại cho sức khỏe cơ thể từ nhẹ đến nặng. Trường hợp nhẹ, người bệnh có thể bị đau bụng, tiêu chảy nhẹ, buồn nôn,... Trường hợp nặng, khi tiêu thụ quá nhiều thực phẩm bẩn trong thời gian lâu, dài, các độc tố trong thực phẩm có thể gây nên những hệ quả mạn tính, nguy hiểm nhất là ung thư.

Theo Viện Ung thư Quốc gia Mỹ, các chất gây ung thư như các hóa chất công nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng có thể làm hỏng DNA và gây đột biến. Điều này sẽ dẫn đến gián đoạn trong quá trình tăng trưởng và phân chia tế bào, phát triển thành ung thư. Điển hình như Formaldehyde là một loại hóa chất có khả năng gây ung thư nhưng thường được sử dụng trong vật liệu xây dựng, đồ nội thất, đồ gia dụng. Amiăng có thể gây ung thư phổi, thường có trong vật liệu cách nhiệt có kết cấu hoặc gạch lát sàn nhà.

6. Quan hệ tình dục sớm

Theo kết quả khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu năm 2019, tại Việt Nam, tỷ lệ học sinh THCS và THPT quan hệ tình dục lần đầu tiên trước 14 tuổi tăng từ 1,48% (năm 2013) lên 3,51%. Trong đó, chỉ khoảng 20,7% có sử dụng biện pháp an toàn trong quan hệ tình dục. Đây là những “con số biết nói”, giải thích nhiều hệ lụy mà trong đó nhiễm HPV ngày càng gia tăng ở đối tượng trẻ vị thành niên.

HPV có khoảng 200 chủng, trong đó 40 chủng lây nhiễm ở đường sinh dục và khoảng 15 chủng nguy cơ cao gây ung thư như: 99,7% trường hợp ung thư cổ tử cung, hơn 90% ca ung thư hậu môn và cổ tử cung, khoảng 70% ca ung thư âm đạo, âm hộ và 60% ca ung thư dương vật. Khoảng 70% ung thư vòm họng có thể liên quan đến HPV.

Theo thống kê CDC Mỹ, gần 700 triệu người đang nhiễm HPV trên thế giới. Cứ 5 phụ nữ 50 tuổi thì có ít nhất 4 người mắc virus tại một thời điểm trong cuộc đời. 1 trong 3 nam giới trên 15 tuổi bị nhiễm ít nhất một loại HPV.

Ung thư ở người trẻ khác gì với người lớn tuổi?

Không giống như ung thư ở người trẻ, ung thư ở người lớn tuổi thường được chẩn đoán muộn, dẫn đến việc điều trị khó khăn và cơ hội sống giảm dần. Nguyên nhân của tình trạng này là do điều kiện kinh tế hạn hẹp, đi lại khó khăn, khả năng nhận thức giảm và nhiều bệnh lý nền kèm theo.

Quá trình điều trị ung thư ở người lớn tuổi thường gây những tác dụng điều trị không mong muốn. Phương pháp điều trị cũng thường bị giới hạn do các bệnh lý nền ở người cao tuổi. Do đó, phương pháp và phác đồ điều trị ung thư ở người lớn tuổi cần được bác sĩ cân nhắc kỹ lưỡng, cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ có thể gặp phải trong quá trình điều trị.

Làm sao để phòng ngừa ung thư ngày càng trẻ hóa?

Để phòng ngừa ung thư đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa, các chuyên gia khuyến cáo người trẻ nên giảm tối đa các yếu tố nguy cơ.

1. Chấn chỉnh lối sống: Ăn uống khoa học, vận động điều độ, ngủ đủ giấc

Tránh xa các loại thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ, gia vị. Bảo quản thức ăn trong tủ lạnh, không ăn các thức ăn lâu ngày có vi khuẩn, nấm mốc. Không ăn các loại rau củ lên men, đồ chua. Tăng cường ăn các loại thực phẩm nhiều vitamin, khoáng chất như trái cây, rau quả tươi.

Tập thói quen sống lành mạnh, ngủ đủ giấc và vận động điều độ. Nền tảng sức khỏe tốt là chìa khóa giúp tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và ung thư. Nên lựa chọn các bài vận động phù hợp với từng cá nhân, độ tuổi. Mỗi ngày nên dành thời gian vận động ít nhất 30 phút để đạt được kết quả rèn luyện tốt nhất.

2. Bảo vệ môi trường: Tham gia các hoạt động xanh, lựa chọn thực phẩm sạch

Bảo vệ môi trường sống xung quanh, giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí bằng việc dọn dẹp rác thải, sống xanh góp phần giảm thiểu nguy cơ ung thư. Ngoài ra, lựa chọn thực phẩm sạch, thực phẩm hữu cơ giúp giảm nguy cơ ung thư hạch và ung thư vú ở nữ sau thời kỳ mãn kinh (theo kết quả nghiên cứu được thực hiện tại Pháp, công bố tại JAMA Internal Medicine).

3. Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đón đầu rủi ro bằng tầm soát sớm

Trong bối cảnh ung thư ngày càng gia tăng và trẻ hóa, tầm soát ung thư được xem là phương pháp bảo vệ sức khỏe hiệu quả, nhằm phát hiện ung thư sớm trước khi bệnh có triệu chứng, tăng khả năng điều trị khỏi và cải thiện tiên lượng sống cho bệnh nhân. Mỗi loại ung thư có phương pháp tầm soát khác nhau, được thực hiện ở những người bình thường chưa có triệu chứng bệnh.

Ví dụ, để tầm soát ung thư đại tràng, các bác sĩ có thể chỉ định các kỹ thuật cận lâm sàng như: Xét nghiệm máu trong phân, nội soi đại tràng, sinh thiết, siêu âm ổ bụng Chụp CT hoặc MRI. Tuy nhiên một số loại ung thư hiện nay chưa có phương pháp tầm soát thì cần thực hiện tiêm chủng vắc xin phòng bệnh, điểm hình như các bệnh ung thư do HPV gây ra ở nam giới.

4. Tiêm ngừa để phòng chống các nguyên nhân ung thư

Vắc xin phòng HPV được khuyến nghị cho trẻ em trai, trẻ em gái, nam và nữ giới từ 9 đến 45 tuổi để phòng các bệnh ung thư do HPV gây ra như: ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn và cổ tử cung, ung thư âm đạo, âm hộ, ung thư dương vật. 9 tới 14 tuổi được xem là độ tuổi vàng chủng ngừa và là nhóm nên được ưu tiên tiêm vắc xin vì đây vừa là giai đoạn vắc xin HPV sinh miễn dịch cao nhất vừa tiết kiệm số mũi tiêm khi chỉ cần tiêm 2 liều thay vì 3 liều.

Vắc xin đã được chứng minh có hiệu quả bảo vệ trên 90% phòng các bệnh ung thư do HPV. Cụ thể, theo CDC Mỹ, tỷ lệ nhiễm virus gây ung thư, mụn cóc sinh dục giảm 88% ở trẻ em gái, 81% ở phụ nữ trẻ, tỷ lệ thanh thiếu niên và thanh niên bị mụn cóc sinh dục ngày càng giảm. Trong số phụ nữ sử dụng vắc xin, tỷ lệ tiền ung thư cổ tử cung do HPV đã giảm 40%.

Hiện Hệ thống tiêm chủng VNVC đang có đầy đủ hai loại vắc xin Gardasil và Gardasil 9 ngừa HPV. Trong đó, Gardasil 9 tiêm cho nữ giới, nam giới và cộng đồng LGBT từ 9-45 tuổi; phòng được 9 chủng HPV (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58), hiệu quả bảo vệ trên 90%. Trẻ từ 9-15 tuổi có thể tiêm Gardasil 9 với phác đồ 2 mũi cách nhau 6 tháng.

Còn Gardasil phòng 4 chủng HPV (6, 11, 16, 18) tiêm cho nữ giới từ 9-26 tuổi, với phác đồ 3 mũi trong 6 tháng. Hai loại vắc xin hiện có tại các trung tâm tiêm chủng VNVC với nhiều ưu đãi giá, đặc biệt là chính sách “tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” phù hợp với nhiều đối tượng.

5. Nâng cao nhận thức: Giáo dục sức khỏe từ gia đình đến trường học

Bên cạnh việc tiêm ngừa HPV, giáo dục sức khỏe từ gia đình đến trường học về xu hướng trẻ hóa của bệnh ung thư, những ảnh hưởng tiêu cực của thói quen ăn uống thiếu khoa học, ít vận động, thức khuya hay tác hại của việc quan hệ sớm không sử dụng biện pháp an toàn; giúp nâng cao nhận thức về bệnh ung thư, từ đó thay đổi thói quen sống theo chiều hướng tích cực, giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc bệnh.

Những tiến bộ y học trong điều trị ung thư

Trong vài năm trở lại đây, các phương pháp điều trị ung thư trên thế giới và tại Việt Nam đã có những bước tiến nổi trội. Điển hình như điều trị đa mô thức trong ung thư đại trực tràng, chẩn đoán sinh học phân tử và xạ phẫu di căn hạn chế trong điều trị ung thư phổi, phẫu thuật nội soi có Robot hỗ trợ điều trị bướu thận có chồi tĩnh mạch chủ bụng…

Tại Hệ thống bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (Hà Nội và Hồ Chí Minh), nhờ sớm áp dụng các tiến bộ trong điều trị y khoa, bệnh nhân ung thư phổi đã có thể được phẫu thuật nội soi, ít xâm lấn thay vì phải mổ hở kinh điển. Hệ thống thiết bị hình ảnh học giúp bác sĩ có thể nhìn rõ các tổn thương nhỏ và xác định mối liên hệ giữa nốt sang thương với các mô xung quanh; từ đó cắt bỏ hoàn toàn mô phổi chứa tế bào ung thư, nạo vét hạch với các lỗ mổ nhỏ với kích thước dưới 1cm.

Tiến bộ trong điều trị ung thư phổi bằng phương pháp ít xâm lấn giúp người bệnh ít chảy máu, giảm tổn thương mô phổi, hạn chế tình trạng biến chứng hậu phẫu, sẹo mổ nhỏ, đẹp, thẩm mỹ, hạn chế tổn thương phổi. Bệnh nhân nhanh hồi phục, có thể quay trở lại công việc sau phẫu thuật 3-5 ngày.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị ung thư tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ thông tin sau.

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

Hà Nội:

• 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
• Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858

TP.HCM:

• 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
• Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789

Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh

Website: https://tamanhhospital.vn

Các câu hỏi thường gặp về ung thư trẻ hóa

1. Người trẻ bị ung thư có phải do di truyền?

Có khoảng 80% ung thư do yếu tố di truyền bên ngoài, số còn lại do các nguyên nhân bên trong như  rối loạn di truyền, nội tiết. Một số bệnh ung thư liên quan đến yếu tố di truyền có thể kể đến như ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến giáp tủy thể, ung thư tụy, ung thư tiền liệt tuyến,...

Phân tích phả hệ những gia đình có người mắc ung thư vú và đại trực tràng, có khoảng 5-10% các trường hợp do di truyền. Dù tỷ lệ ung thư do di truyền ước tính ở mức thấp nhưng đây là một vấn đề đáng được quan tâm.

2. Chi phí điều trị ung thư ở người trẻ có cao không?

Chi phí điều trị ung thư tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: Thời điểm phát hiện, giai đoạn bệnh ung thư (hay mức độ xâm lấn của tế bào ung thư), loại ung thư, độ tuổi, tình trạng sức khỏe người mắc bệnh,...

Với những tiến bộ vượt trội của các phương pháp tầm soát và điều trị ung thư trong những năm gần đây, đa số các trường hợp ung thư ở người trẻ tuổi được phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm, khi các tế bào ung thư chưa di căn sang các bộ phận khác, sức khỏe của người bệnh chưa bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Từ đó, việc điều trị cũng dễ dàng hơn, chi phí điều trị ít tốn kém hơn việc phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn.

3. Làm sao để vượt qua cú sốc khi phát hiện bị ung thư khi còn trẻ?

Theo một cuộc nghiên cứu của Bộ Y tế, kết quả chẩn đoán ung thư có thể khiến người bệnh chịu những cú sốc nặng nề về tâm lý và tình cảm. Có khoảng 28% người bệnh cảm thấy không hài lòng về cuộc sống của họ, 87% người bệnh cảm thấy buồn hoặc rất buồn.

Theo kết quả nghiên cứu của Bệnh viện Quân y 103, có khoảng 58% bệnh nhân ung thư rơi vào trạng thái trầm cảm. Để đối diện với căn bệnh này, người bệnh cần giữ một tinh thần lạc quan. Đừng vội nản chí mà hãy học cách nhận biết cảm xúc của bản thân và đối phó với chúng. Kiểm soát cảm xúc giúp người bệnh điều trị ung thư hiệu quả hơn, luôn trong tư thế sẵn sàng cho các phác đồ điều trị sắp đến.

Hãy tìm hiểu các thông tin về bệnh ung thư và kế hoạch điều trị từ bác sĩ cùng y tá. Tin tưởng vào bác sĩ, nhân viên y tế, quản lý nỗi sợ bằng việc trò chuyện, chia sẻ nhiều hơn với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý.

Ung thư trẻ hóa hiện là một trong những gánh nặng của ngành y tế và xã hội. Người trẻ nên tập thói quen sống lành mạnh, ăn các loại thực phẩm dinh dưỡng, tươi mới, ngủ đủ giấc, rèn luyện thể dục, thể thao thường xuyên, tầm soát ung thư mỗi năm và quan trọng nhất là chủ động phòng các bệnh ung thư do HPV hoặc HBV gây ra bằng vắc xin.