Bị sốt xuất huyết có được truyền nước không? Có nguy hiểm không?

Bệnh nhân mắc sốt xuất huyết có nguy cơ thiếu nước và điện giải do tăng tính thấm thành mạch gây thoát dịch, cơ thể sốt cao liên tục và mệt mỏi, cần bù lại đủ lượng dịch để phục hồi, ngăn chặn biến chứng nguy hiểm của bệnh sốt xuất huyết. Vậy bị sốt xuất huyết có được truyền nước không? Truyền nước, bù dịch thế nào cho đúng và an toàn?

Vì sao khi sốt xuất huyết cần phải bù dịch?

Trong thời gian bị sốt sốt xuất huyết cơ thể thiếu nước và điện giải do hiện tượng tăng tính thấm thành mạch, dẫn đến hiện tượng thoát dịch ra gian bào.

Bên cạnh đó, sốt cao cũng làm cho máu cô đặc, tăng hematocrit (dung tích hồng cầu) khiến khả năng chuyển tải oxy đến các cơ quan quan trọng trong cơ thể bị ảnh hưởng, đặc biệt là não. Đó cũng là một trong những lý do khiến người bị sốt xuất huyết có cảm giác đau đầu, đau nhức người dữ dội. Do vậy, bệnh nhân bị sốt xuất huyết cần bù đủ lượng dịch cần thiết để cân bằng lại các hoạt động trong cơ thể.

Ở giai đoạn 1, từ ngày 1 đến ngày 3 kể từ khi phát bệnh, nên cố gắng bù nước và điện giải qua đường uống bằng oresol pha đúng tiêu chuẩn (1). Đối với trường hợp sốt cao liên tục, không hạ sốt khiến máu có nguy cơ đông đặc, kèm theo tình trạng nôn, uống kém, có thể bù dịch qua đường truyền.

Bị sốt xuất huyết có được truyền nước không? 

Bị sốt xuất huyết có thể truyền nước tại cơ sở y tế nhưng phải tuân theo chỉ định của bác sĩ và được thực hiện bởi người có chuyên môn.

Trong 3 ngày đầu tiên mắc sốt xuất huyết, người bệnh thường có biểu hiện mất nước như sốt cao, cơ thể mệt mỏi, kém ăn,... Lúc này, nên cố gắng bù nước và điện giải qua đường uống bằng oresol pha đúng tiêu chuẩn, không nên truyền nước trong giai đoạn này bởi khi cơ thể đang sốt cao, phản ứng mạnh mẽ khi truyền nước có thể dẫn đến tình trạng sốc gây nguy hiểm đến tính mạng.

Nếu bệnh nhân gặp tình trạng thoát dịch, mất nước nhiều, ăn uống không được, tim đập nhanh, hạ đường huyết… bệnh nhân có thể truyền nước nhưng phải theo chỉ định của bác sĩ. Trong quá trình truyền nước, bệnh nhân cần được theo dõi sát sao, nếu xuất hiện triệu chứng như rét run, tăng thân nhiệt phải ngưng truyền và báo cho bác sĩ để có biện pháp xử trí kịp thời.

Trong giai đoạn phục hồi, cơ thể có thể vẫn còn mệt nhưng bệnh nhân đã có khả năng tái hấp thụ để bù lại lượng dịch đã thoát trước đó. Vì vậy, không cần truyền nước trong giai đoạn này.

Trường hợp nào bệnh nhân sốt xuất huyết cần được truyền nước?

Đối với những trường hợp sốt quá cao, sốt liên tục không hạ, máu có nguy cơ cô đặc, bệnh nhân nôn, uống kém,... có thể hỗ trợ bổ sung nước, điện giải qua đường truyền. Tuy nhiên, lượng dịch truyền không như nhau đối với tất cả bệnh nhân mà phải dựa trên từng bệnh nhân, bác sĩ mới có chỉ định cụ thể.

Dịch truyền được sử dụng bao gồm dung dịch Ringer lactat, dung dịch mặn đẳng trương NaCl 0,9% và dung dịch cao phân tử như dextran 40 hoặc dextran 70, hydroxyethyl starch (HES). Trong trường hợp bệnh nhân bị sốc sốt xuất huyết, biện pháp xử trí là thay thế nhanh chóng lượng huyết thanh bị mất đi bằng cách dùng dung dịch Ringer lactat hoặc NaCl 0,9% truyền tĩnh mạch với lượng dịch từ 15 - 20ml/kg cân nặng cơ thể mỗi giờ. Sau 1 giờ, cần đánh giá lại tình trạng của người bệnh. Sau 2 giờ truyền dịch, nên kiểm tra lại chỉ số hemtatocrit để đo tỷ lệ phần trăm hồng cầu có trong máu.

Trong quá trình truyền nước, nhân viên y tế luôn giám sát, theo dõi các chỉ số sức khỏe khác của người bệnh như huyết áp, tim mạch, hô hấp tránh tình trạng sốc trong quá trình truyền nước. Do đó, bệnh nhân không được tự ý mua dịch về nhà tự truyền mà cần phải thực hiện tại trung tâm y tế, do trực tiếp bác sĩ chỉ định.

Về lưu ý khi truyền nước, các chuyên gia trong lĩnh vực y tế cho hay, truyền nước trong sốt xuất huyết phải theo đúng phác đồ của Bộ Y tế, đồng thời phải theo dõi tình trạng cụ thể của bệnh nhân (Mạch, huyết áp, nhịp thở,...) khi bệnh nhân truyền nước nhiều quá có thể gây tràn, khó thở, diễn tiến vào sốc,... để thay đổi phác đồ cho phù hợp.

Người mắc sốt xuất huyết có nên tự truyền nước tại nhà?

Người mắc sốt xuất huyết không nên tự truyền nước tại nhà. Việc thực hiện truyền dịch bởi người không có đủ chuyên môn có thể xảy ra những tác dụng phụ không mong muốn như gây vỡ mạch máu thậm chí gây viêm mạch. Truyền dịch bởi người không có chuyên môn còn gây ra các phản ứng dị ứng. Các phản ứng dị ứng xảy ra từ nhẹ đến nặng như sốc, tràn dịch màng phổi, màng tim,... Một số biến chứng khác như gây viêm mô lan tỏa, hoại tử da, đã có những trường hợp tử vong do tự truyền nước tại nhà.

Ghi nhận tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, một trường hợp bệnh nhân nữ 32 tuổi, trú tại Long biên bị sốt xuất huyết, nhập viện trong tình trạng tràn dịch ổ bụng, tràn dịch màng phổi gây chèn ép, khó thở, suy hô hấp. Trước đó, bệnh nhân đã truyền nước liên tục tại nhà trong 3 ngày đầu bị sốt xuất huyết. Bác sĩ TTND.TS.BS.CKII Phan Thị Xuân - Trưởng khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết: “Sốt xuất huyết cơ địa dễ bị sốc, gia tăng tình trạng tăng huyết áp, rung kim truyền.

Bệnh nhân khi được truyền dung dịch glucose (đường) tại nhà có đi tiểu nhiều nhưng có là lợi tiểu thẩm thấu, tức là bệnh nhân đi tiểu nhiều nhưng không tốt, mất nước do sốt xuất huyết vẫn đang diễn ra khiến bệnh nhân rơi vào tình trạng sốc tự do.”

Sốt xuất huyết truyền nước sai nguy hiểm như thế nào?

Với người bị sốt xuất huyết, trong những ngày đầu người bệnh thường sốt rất cao đi kèm với rối loạn điện giải, nếu truyền dịch/truyền nước không đúng cách hoặc thực hiện bởi người không có chuyên môn có thể sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng.

Kỹ thuật truyền dịch tuy đơn giản nhưng dễ gặp tai biến; nhẹ có thể gây đau, sưng phù tại vùng tiêm truyền; nặng có thể gây sốc phản vệ do tốc độ truyền nhanh, cơ địa bệnh nhân dị ứng với thành phần có trong dịch truyền,... Nếu xảy ra sốc phản vệ khi truyền nước sai tại nhà, điều kiện cấp cứu tại nhà không tốt và đầy đủ như ở bệnh viện, bệnh nhân có thể rơi vào trạng thái nguy kịch rất cao.

Tuy nhiên, không phải trường hợp nào bị sốt xuất huyết cũng cần truyền nước, những bệnh nhân có bệnh lý về tim mạch, hô hấp… có thể không được chỉ định truyền dịch. Nguyên nhân là do việc truyền dịch làm tăng áp lực lên tim, phổi, người bệnh có thể gặp tình trạng tràn dịch màng phổi, chèn ép tim gây nguy hiểm đến tính mạng. Chính vì vậy, truyền dịch khi không có chỉ định rất nguy hiểm.

Một số lưu ý khi truyền nước cho người bị sốt xuất huyết

Khi mắc sốt xuất huyết cần bù đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể đúng cách, an toàn. Một số lưu ý khi truyền nước cho bệnh nhân mắc sốt xuất huyết như sau:

• Truyền nước sớm cho bệnh nhân mắc sốt xuất huyết trong những ngày đầu là không cần thiết. Nếu bệnh nhân vẫn còn ăn uống được thì nên bù nước, bù khoáng bằng đường ăn uống tự nhiên.
• Không phải cứ mắc sốt xuất huyết là phải truyền nước. Truyền nước phải theo chỉ định từ bác sĩ, khi bệnh nhân có các biểu hiện: kém ăn, nôn quá nhiều gây mất nước và điện giải, tụt huyết áp, có biểu hiện cô đặc máu,...
• Lương nước cần truyền ở mỗi người bệnh mắc sốt xuất huyết là khác nhau. Bệnh nhân thiếu bao nhiêu thì cần bù bấy nhiêu. Nếu bệnh nhân sốc, tụt huyết áp cần bù lượng dịch 15ml/kg/1h, sau đó giảm dần theo phác đồ của Bộ Y tế. Nếu không có phản ứng sốc, chỉ cần truyền 1-2l dịch mỗi ngày.
• Đánh giá, kiểm soát các bệnh lý khác của người bệnh như bệnh lý tim mạch, huyết áp, hô hấp,... khi truyền nước.
• Ở giai đoạn tái hấp thu và phục hồi, người bệnh không cần truyền nước. Truyền nước trong thời gian này có thể gây biến chứng suy tim, phù phổi cấp làm ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết có truyền đạm được không? Cần lưu ý gì?

Một số biện pháp bù nước tại nhà cho người bệnh sốt xuất huyết

Bệnh nhân bị sốt xuất huyết có thể bù nước tại nhà bằng đường uống. Một số biện pháp bù nước tại nhà đơn giản, hiệu quả như:

• Uống nước lọc: Khi bệnh nhân sốt, cơ thể mất nước làm tăng nhu cầu sử dụng nước hàng ngày. Virus và vi khuẩn phát triển mạnh ở những tế bào thiếu nước. Vì vậy, người mắc sốt xuất huyết nên uống nhiều nước kết hợp nghỉ ngơi đúng cách.

• Uống Oresol (ORS): Pha Oresol với nước lọc, không nên pha với sữa, nước trái cây, nước đường. Đồng thời, cần lưu ý không nên chia nhỏ gói Oresol pha thành nhiều lần, không pha quá đậm đặc sẽ làm giảm hiệu quả của Oresol, đồng thời làm tăng nguy cơ ngộ độc Oresol. Có thể uống Oresol thay nước lọc hàng ngày để bù đủ nước, bù khoáng khi bị sốt xuất huyết. (xem hướng dẫn pha Oresol in trên gói )
• Uống nước hoa quả: Các loại nước hoa quả như nước cam, nước lựu, nước chanh, nước dừa rất tốt cho bệnh nhân mắc sốt xuất huyết. Nước hoa quả chứa nhiều vitamin C, chất khoáng giúp tăng cường miễn dịch, tăng tính bền vững thành mạch, bổ sung điện giải, giảm triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết làm gì cho nhanh khỏi?

Trên đây là giải đáp chi tiết về vấn đề: Bị sốt xuất huyết có được truyền nước không? Theo đó, bệnh nhân sốt xuất huyết cần được theo dõi tình trạng bệnh lý và tuân thủ chỉ định của bác sĩ mới được truyền nước, việc truyền nước phải được thực hiện tại cơ sở Y tế bởi bác sĩ hoặc nhân viên y tế có chuyên môn. Người bệnh tuyệt đối không được tự truyền nước tại nhà để tránh biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến tim, phổi, nguy cơ dẫn đến tử vong.