Bé bị tay chân miệng lần 2: Nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa

Nhiều phụ huynh thường có suy nghĩ sai lầm rằng sau khi trẻ đã mắc bệnh tay chân miệng một lần sẽ không bị lại. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bệnh tay chân miệng có thể tái phát nhiều lần sau khi khỏi và vẫn tiềm ẩn nguy cơ gây biến chứng nguy hiểm, thậm chí là đe dọa tính mạng của trẻ. Vậy tại sao bé bị tay chân miệng lần 2? Cần làm gì để xử lý và phòng ngừa bệnh hiệu quả?

Nguyên nhân bé bị tay chân miệng lần 2

Bệnh tay chân miệng có thể tái phát nhiều lần ở trẻ, ngay cả khi trẻ đã mắc bệnh trước đó. Nguyên nhân chính là sự đa dạng của các chủng virus gây bệnh. Mỗi lần nhiễm tay chân miệng, hệ miễn dịch của trẻ chỉ tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại chủng virus đã gây bệnh trong lần đó. Điều này đồng nghĩa với việc trẻ không có khả năng miễn dịch chéo với các chủng virus khác trong nhóm Enterovirus. Ví dụ, nếu trẻ từng mắc bệnh do Coxsackievirus A16, thì trẻ vẫn có khả năng mắc bệnh do Enterovirus 71 hoặc Coxsackievirus A6 khi tiếp xúc với chúng ở một thời điểm khác.

Sự đa dạng và khác biệt giữa các chủng virus gây bệnh khiến nguy cơ mắc bệnh lần thứ hai, thậm chí lần thứ ba, là hoàn toàn có thể xảy ra nếu trẻ không có đủ kháng thể chống lại các chủng virus mới.

Một nguyên nhân khác là miễn dịch sau khi mắc tay chân miệng thường chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian nhất định và có xu hướng suy giảm theo thời gian, đặc biệt ở trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Điều này khiến trẻ không còn khả năng bảo vệ lâu dài trước chính chủng virus đã gây bệnh trong lần đầu tiên. Hơn nữa, một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng khả năng miễn dịch sau mỗi lần mắc tay chân miệng không chỉ ngắn hạn mà còn phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe, dinh dưỡng và hệ miễn dịch bẩm sinh của từng trẻ.

Bên cạnh đó, bé bị tay chân miệng lần 2 cũng có thể do sự tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh, làm tăng khả năng lây nhiễm. Virus gây bệnh tay chân miệng lây lan qua các dịch tiết từ mũi, họng, nước bọt, chất dịch từ bọng nước hoặc phân của người bệnh. Chính vì vậy, việc phòng ngừa bệnh trở nên khó khăn, đặc biệt là khi trẻ đi học tại các trường mẫu giáo hoặc nhà trẻ.

Nguy cơ lây nhiễm giữa trẻ em là rất cao, đặc biệt trong tuần đầu tiên sau khi một trẻ bị bệnh. Tuy nhiên, giai đoạn lây nhiễm có thể kéo dài nhiều tuần do virus vẫn tồn tại trong phân. Mặc dù trẻ đã được cách ly tại nhà và hết bệnh, nhưng khi trở lại trường, trẻ vẫn có thể lây nhiễm cho các bạn khác. Do đó, trẻ hoàn toàn có thể mắc tay chân miệng lần thứ 2, thậm chí là nhiều lần sau đó.

Ngoài ra, tay chân miệng có đặc điểm bùng phát theo chu kỳ, đặc biệt vào các mùa nóng ẩm, khi virus Enterovirus tồn tại lâu hơn và phát tán mạnh hơn trong môi trường. Nếu trẻ đã từng mắc bệnh ở một giai đoạn và chưa phát triển đủ kháng thể để chống lại các chủng khác, khả năng nhiễm bệnh trong đợt bùng phát kế tiếp là rất cao.

Đối với trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và vẫn đang phát triển. Chính vì vậy, khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh như virus tay chân miệng vẫn còn hạn chế, khiến trẻ dễ bị nhiễm bệnh nhiều lần. Do đó, dù trẻ đã từng mắc tay chân miệng, nguy cơ tái nhiễm vẫn rất cao nếu không có biện pháp phòng ngừa hợp lý.

Bé bị tay chân miệng lần 2 có nguy hiểm hơn lần đầu không?

Bé bị tay chân miệng lần 2 có thể gặp những nguy hiểm cao hơn so với lần đầu, nhưng điều này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại virus gây bệnh, mức độ sức khỏe của trẻ và cách chăm sóc. Cụ thể:

• Các chủng virus khác nhau: Tay chân miệng có thể do nhiều chủng virus gây ra, bao gồm các loại virus ngoài hai chủng phổ biến Coxsackie A16 và Enterovirus 71 (EV71). Một số chủng virus như EV71 có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn như viêm màng não, viêm não, hoặc suy hô hấp. Khi trẻ bị tái nhiễm với một chủng virus mới, khả năng bệnh diễn tiến nặng có thể cao hơn.
• Sức đề kháng yếu: Trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 5 tuổi, có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Mặc dù trẻ đã có kháng thể từ lần nhiễm trước, nhưng khả năng bảo vệ của hệ miễn dịch vẫn không đủ mạnh để ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh, làm tăng nguy cơ biến chứng. Trẻ có thể bị nhiễm bệnh nặng hơn nếu hệ miễn dịch không thể chống lại chủng virus mới.
• Biến chứng từ lần tái nhiễm: Mặc dù hầu hết các trường hợp tay chân miệng tái phát sẽ không gây ra biến chứng nghiêm trọng, nhưng một số trẻ có thể gặp phải các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như viêm màng não, viêm cơ tim. Những biến chứng này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ nếu không được điều trị kịp thời.
• Sức khỏe tổng quát của trẻ: Nếu trẻ bị tay chân miệng lần 2 trong tình trạng sức khỏe yếu hoặc có các bệnh lý nền, bệnh có thể có diễn biến phức tạp và nguy hiểm hơn.

Tóm lại, bé bị tay chân miệng lần thứ 2 không nhất thiết sẽ nguy hiểm hơn lần đầu, nhưng vẫn có nguy cơ phát triển các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt nếu trẻ bị nhiễm phải chủng virus nguy hiểm hoặc hệ miễn dịch của trẻ yếu. Do đó, nếu trẻ có dấu hiệu bị tay chân miệng lần thứ 2, phụ huynh cần theo dõi chặt chẽ và đưa trẻ đến bác sĩ kịp thời để đảm bảo an toàn cho sức khỏe của trẻ.

Triệu chứng khi trẻ bị tay chân miệng lần 2

Khi bé bị tay chân miệng lần 2, các triệu chứng có thể tương tự hoặc khác biệt so với lần đầu. Điều quan trọng là cha mẹ cần nhận biết sớm các dấu hiệu để có biện pháp xử lý kịp thời.

1. Dấu hiệu ban đầu

Khi trẻ bị tay chân miệng lần 2, trẻ có thể gặp các triệu chứng ban đầu tương tự như lần 1, bao gồm:

• Sốt nhẹ hoặc sốt vừa: Trẻ có thể sốt nhẹ hoặc sốt vừa gây cảm giác khó chịu.
• Đau họng: Trẻ có thể cảm thấy đau rát hoặc khó nuốt, điều này khiến trẻ không muốn ăn hoặc uống.
• Sổ mũi: Trẻ có thể bị nghẹt mũi, chảy nước mũi, gây khó chịu và làm trẻ khó thở.
• Đau bụng nhẹ: Trẻ có thể cảm thấy đau bụng, đôi khi kèm theo cảm giác buồn nôn, làm trẻ mệt mỏi.
• Chán ăn: Trẻ có thể mất cảm giác thèm ăn hoặc biếng ăn, đặc biệt khi có vết loét trong miệng.

2. Dấu hiệu điển hình

Sau vài ngày, các triệu chứng ban đầu sẽ dần biến mất và thay vào đó, trẻ sẽ xuất hiện các dấu hiệu mới, bao gồm:

• Phát ban ngứa trên lòng bàn tay, lòng bàn chân, khuỷu tay, đầu gối, vùng sinh dục hoặc mông.
• Các vết loét trong miệng, có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào, bao gồm cả lưỡi. Ban đầu, các vết loét này thường là các đốm hồng hoặc các nốt nhỏ, sau đó phát triển thành bóng nước đau đớn.
• Sưng hạch bạch huyết ở vùng cổ.

Các triệu chứng của bệnh tay chân miệng thường sẽ khỏi trong vòng từ 7 – 10 ngày. Tuy nhiên, trẻ dưới 2 tuổi có thể cần thêm thời gian để cơ thể loại bỏ hoàn toàn virus.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng không điển hình nguy hiểm không? Làm sao nhận biết?

3. Dấu hiệu nặng

Trong một số trường hợp, bệnh tay chân miệng có thể diễn biến nặng hơn và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Các dấu hiệu nặng bao gồm:

• Khó thở: Nếu trẻ có dấu hiệu khó thở hoặc thở khò khè, điều này có thể là dấu hiệu của viêm phổi hoặc biến chứng hô hấp.
• Co giật: Trẻ có thể bị co giật do nhiễm trùng thần kinh, đặc biệt là viêm não hoặc viêm màng não do virus EV71.
• Sốt cao liên tục: Nếu sốt của trẻ không giảm hoặc tiếp tục tăng cao dù đã dùng thuốc hạ sốt, có thể trẻ đang gặp phải biến chứng nghiêm trọng.
• Lừ đừ, khó tỉnh táo: Trẻ có thể trở nên lừ đừ, không phản ứng hoặc có dấu hiệu mất tỉnh táo, đây là triệu chứng của nhiễm trùng nặng, có thể liên quan đến viêm màng não hoặc viêm não.
• Giật mình, hốt hoảng: Trẻ hay giật mình, hốt hoảng ngay cả khi ngủ hoặc đang chơi có thể là biến chứng nguy hiểm của bệnh tay chân miệng. (2)

Cách xử lý khi bé bị tay chân miệng lần thứ 2

Khi trẻ bị tay chân miệng lần 2, việc xử lý và chăm sóc cần được thực hiện cẩn thận để tránh các biến chứng nguy hiểm.

1. Chăm sóc tại nhà

Khi bé bị tay chân miệng lần 2, việc chăm sóc tại nhà đúng cách là rất quan trọng để giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và tránh các biến chứng. Dưới đây là một số lời khuyên giúp chăm sóc trẻ:

• Giữ vệ sinh cơ thể và môi trường: Rửa tay thường xuyên cho trẻ và những người xung quanh để tránh lây lan virus. Lau chùi các bề mặt tiếp xúc và đồ dùng của trẻ bằng các chất tẩy rửa phù hợp.
• Cung cấp đủ nước và dinh dưỡng: Khi bé bị tay chân miệng lần 2, đặc biệt là khi có vết loét trong miệng, trẻ có thể gặp khó khăn khi ăn uống. Do đó, bố mẹ nên cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày và cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ nuốt để tránh tình trạng mất nước và suy dinh dưỡng.
• Giảm đau và hạ sốt: Sử dụng thuốc hạ sốt và giảm đau như acetaminophen (Tylenol®) và ibuprofen (Advil®, Motrin®) theo chỉ định của bác sĩ để giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn. Bố mẹ lưu ý tuyệt đối không tự ý dùng thuốc mà chưa có sự tư vấn của bác sĩ vì có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe, tính mạng của trẻ.
• Súc miệng bằng nước muối: Đối với trẻ lớn, có thể cho trẻ súc miệng bằng nước muối để giảm cảm giác đau họng.
• Theo dõi triệu chứng: Quan sát chặt chẽ tình trạng của trẻ, đặc biệt là khi có dấu hiệu bất thường như sốt cao liên tục, khó thở, hoặc mệt mỏi bất thường. Nếu thấy có dấu hiệu nghiêm trọng, cần đưa trẻ đi khám ngay lập tức.

2. Điều trị tại bệnh viện

Trong trường hợp trẻ có các triệu chứng nặng như sốt cao, co giật, li bì, nôn mửa, hoặc có các biến chứng như viêm màng não, viêm não, viêm phổi, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được điều trị kịp thời. Tại bệnh viện, trẻ sẽ được theo dõi và điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa. Các phương pháp điều trị tay chân miệng có thể bao gồm:

• Truyền dịch: Giúp bổ sung nước và điện giải, đặc biệt khi trẻ bị mất nước do sốt hoặc khó ăn uống.
• Thuốc hạ sốt và giảm đau: Sử dụng để làm giảm các triệu chứng sốt và đau đớn, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.
• Thuốc kháng virus: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng virus để ngăn chặn sự phát triển của virus gây bệnh.
• Điều trị biến chứng: Nếu bệnh gây ra các biến chứng như viêm não hoặc viêm màng não, bác sĩ sẽ can thiệp điều trị để kiểm soát và giảm thiểu nguy cơ.

Cách phòng tránh bé bị tái nhiễm tay chân miệng nhiều lần

Để phòng tránh bé bị tay chân miệng lần 2, phụ huynh có thể áp dụng những biện pháp sau:

1. Vệ sinh cá nhân cho trẻ

• Rửa tay thường xuyên: Dạy trẻ rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Đây là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa sự lây lan của virus tay chân miệng.
• Vệ sinh cơ thể sạch sẽ: Tắm rửa sạch sẽ và thay đồ thường xuyên cho trẻ, đặc biệt là sau khi trẻ tiếp xúc với môi trường công cộng hoặc những trẻ khác.
• Vệ sinh đồ chơi và các vật dụng: Đảm bảo vệ sinh sạch sẽ các đồ chơi và vật dụng của trẻ, tránh để trẻ tiếp xúc với các vật dụng chưa được khử trùng.

2. Tránh tiếp xúc với người bệnh

• Cách ly trẻ bị bệnh: Nếu trong nhà có trẻ bị tay chân miệng, cần cách ly trẻ khỏi những trẻ khác để ngăn ngừa sự lây lan. Tránh cho trẻ tiếp xúc với các bé bị bệnh hoặc những nơi có khả năng lây nhiễm cao như trường học, nhà trẻ.
• Theo dõi tình trạng sức khỏe: Nếu trẻ có dấu hiệu bị bệnh tay chân miệng (sốt, phát ban, loét miệng), cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

3. Tiêm vắc xin phòng tay chân miệng

Tiêm vắc xin là phương pháp phòng ngừa bệnh tay chân miệng hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Hiện nay, trên thế giới đã có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ em.

Với hiệu quả bảo vệ lên đến 96,8%, vắc xin phòng tay chân miệng giúp trẻ duy trì miễn dịch lâu dài, ngăn ngừa bệnh tay chân miệng, kể cả các trường hợp nặng do virus EV71 gây ra. Hơn nữa, vắc xin còn có khả năng miễn dịch chéo với các chủng virus khác như B5 và C4, giúp tăng cường khả năng bảo vệ trẻ trước sự lưu hành của nhiều chủng virus tay chân miệng hiện nay.

Được sản xuất bằng công nghệ tiên tiến, vắc xin này mang lại một bước đột phá trong việc giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng, bảo vệ trẻ em hiệu quả trong bối cảnh dịch bệnh ngày càng phức tạp.

Tại Việt Nam, hiện nay vắc xin chưa được phê duyệt và chưa được đưa vào sử dụng.

4. Cải thiện sức đề kháng cho trẻ

• Dinh dưỡng hợp lý: Cung cấp cho trẻ chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường vitamin C và các chất chống oxy hóa để hỗ trợ hệ miễn dịch khỏe mạnh.
• Khuyến khích trẻ vận động: Cho trẻ tham gia các hoạt động thể chất phù hợp để cải thiện sức khỏe và hệ miễn dịch.

5. Giữ môi trường sống sạch sẽ

• Làm sạch nhà cửa và các vật dụng trong nhà, đặc biệt là các khu vực trẻ thường xuyên tiếp xúc như phòng ngủ, nhà vệ sinh, và khu vui chơi.
• Đảm bảo không gian sống luôn thông thoáng và sạch sẽ để hạn chế sự phát tán của virus.

Tay chân miệng là bệnh lý có thể tái phát nhiều lần ở trẻ em, đặc biệt là khi trẻ tiếp xúc với các chủng virus khác nhau. Bé bị tay chân miệng lần 2 mặc dù phần lớn chỉ gây triệu chứng nhẹ, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm. Do đó, nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để bác sĩ kiểm tra và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng của trẻ.