Độ tuổi bị tay chân miệng: Nhóm tuổi nào dễ mắc nhất? Lý do là gì?

Tay chân miệng là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong môi trường học đường hoặc nơi đông người. Dù không quá nguy hiểm nếu được xử lý sớm, nhưng bệnh lại dễ lây lan, có thể gây ra các vụ dịch trong trường học và trong các hộ gia đình. Hiểu rõ độ tuổi bị tay chân miệng là bước đầu quan trọng giúp bố mẹ chủ động hơn trong phòng ngừa, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho con trước căn bệnh truyền nhiễm tưởng chừng thường gặp nhưng tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong.

Độ tuổi bị tay chân miệng là bao nhiêu?

Bệnh tay chân miệng có thể gặp ở nhiều độ tuổi, nhưng một số nhóm nằm trong độ tuổi bị tay chân miệng có nguy cơ cao hơn hẳn. Dưới đây là những giai đoạn trẻ dễ mắc bệnh nhất và lý do vì sao.

1. Trẻ dưới 5 tuổi - Nhóm tuổi dễ mắc bệnh tay chân miệng nhất

Độ tuổi bị tay chân miệng phổ biến nhất là trẻ em dưới 5 tuổi, đây là nhóm tuổi dễ mắc bệnh nhất (1). Nguyên nhân chủ yếu là do hệ miễn dịch của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, khiến cơ thể không đủ khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh, đặc biệt là virus Enterovirus - tác nhân chính gây bệnh tay chân miệng. Trẻ trong độ tuổi này thường có thói quen đưa tay, đồ chơi vào miệng, tiếp xúc với các bề mặt, đồ vật không sạch sẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho virus tay chân miệng xâm nhập vào cơ thể.

Hơn nữa, trẻ dưới 5 tuổi có khả năng lây nhiễm nhanh chóng vì các bé dễ tiếp xúc với nhau trong môi trường học tập, sinh hoạt như trường mầm non, lớp học, sân chơi. Sự lây lan trong nhóm trẻ em rất dễ dàng thông qua nước bọt, dịch tiết mũi, phân hoặc khi trẻ tiếp xúc trực tiếp với các vết thương ngoài da của những trẻ mắc bệnh. Điều này khiến việc kiểm soát dịch bệnh trở nên khó khăn và dễ bùng phát thành ổ dịch trong các cộng đồng, đặc biệt là các cơ sở giáo dục.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng lây qua đường nào?

Bệnh tay chân miệng ở trẻ dưới 5 tuổi có thể gây ra các triệu chứng như sốt, nổi mụn nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và vùng miệng. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng, gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não, hoặc thậm chí dẫn đến tử vong.

Vì vậy, các bậc phụ huynh cần đặc biệt lưu ý và đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để khám ngay khi phát hiện các triệu chứng bất thường, nhằm giảm thiểu nguy cơ biến chứng và bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

2. Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi

Ngoài nhóm trẻ em dưới 5 tuổi, độ tuổi bị tay chân miệng khác cũng dễ mắc bệnh là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi. Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh tay chân miệng ở nhóm tuổi này không cao như trẻ nhỏ trên 5 tuổi, nhưng chúng lại là nhóm có nguy cơ bị bệnh với diễn biến nặng nhất. Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi có hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, điều này khiến cơ thể không đủ sức đề kháng để chống lại virus gây bệnh.

Hơn nữa, trong giai đoạn này, trẻ còn chưa có khả năng tự bảo vệ cơ thể, chẳng hạn như chưa thể rửa tay, tránh tiếp xúc với các nguồn lây bệnh. Các bé trong độ tuổi này chủ yếu tiếp xúc với người thân, đặc biệt là bố mẹ và người chăm sóc, điều này tạo ra cơ hội lây nhiễm bệnh từ những người có nguy cơ mang virus mà không hề có triệu chứng rõ ràng.

Dù virus tay chân miệng chủ yếu lây qua tiếp xúc trực tiếp, nhưng trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi vẫn có thể bị nhiễm qua các dịch tiết như nước bọt nếu người mẹ bị nhiễm bệnh.

3. Trẻ trên 5 tuổi và người lớn

Mặc dù trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm đối tượng dễ mắc bệnh tay chân miệng nhất, nhưng không có nghĩa là trẻ lớn hơn 5 tuổi hay người lớn không có nguy cơ bị nhiễm bệnh. Trẻ trên 5 tuổi và người lớn cũng có thể mắc tay chân miệng, tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm đối tượng này ít hơn nhiều so với trẻ nhỏ.

Ở trẻ lớn hơn 5 tuổi, bệnh tay chân miệng thường có xu hướng ít nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng có thể xuất hiện một cách nhẹ nhàng như sốt nhẹ, nổi mụn nước ở tay, chân và miệng. Trẻ trong độ tuổi này có hệ miễn dịch phát triển tốt hơn, giúp cơ thể chống lại bệnh tật hiệu quả hơn so với trẻ sơ sinh hoặc trẻ dưới 5 tuổi. Tuy nhiên, trẻ trên 5 tuổi vẫn có thể gặp phải các biến chứng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, như viêm não hoặc viêm màng não.

Đối với người lớn, mặc dù ít gặp hơn nhưng cũng không thể hoàn toàn miễn dịch với bệnh tay chân miệng. Hệ miễn dịch của người lớn có thể bảo vệ họ tốt hơn so với trẻ nhỏ, nhưng nếu người lớn có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý nền như bệnh tiểu đường, ung thư hoặc đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch, nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nghiêm trọng vẫn tồn tại.

Bệnh tay chân miệng ở người lớn thường biểu hiện với các triệu chứng nhẹ như sốt, đau họng và nổi mụn nước, có thể không phải nhập viện nếu được chăm sóc tốt và theo dõi chặt chẽ.

Tuy nhiên, việc mắc bệnh tay chân miệng không chỉ ảnh hưởng đến nhóm trẻ em dưới 5 tuổi mà còn có thể gây khó khăn cho cả trẻ lớn hơn và người lớn, đặc biệt khi bệnh không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Do đó, mọi đối tượng, dù là trẻ em hay người lớn, đều cần có ý thức phòng ngừa và theo dõi sức khỏe của bản thân khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh.

Sự khác biệt về triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em và người lớn

Mặc dù cùng do virus gây ra, triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em và người lớn có nhiều điểm khác biệt về mức độ và biểu hiện. Dưới đây là những dấu hiệu đặc trưng ở từng nhóm tuổi mà bạn cần lưu ý.

1. Trẻ em

Sự khác biệt về triệu chứng tay chân miệng giữa trẻ em và người lớn thể hiện rõ rệt nhất trong cách thức bệnh phát triển và mức độ nghiêm trọng của các dấu hiệu. Đặc biệt, khi so với người lớn, trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi có xu hướng mắc bệnh tay chân miệng với các triệu chứng nổi bật hơn và dễ tiến triển thành các biến chứng nghiêm trọng nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.

Trẻ em khi mắc tay chân miệng thường khởi phát với các triệu chứng như sốt nhẹ hoặc sốt cao, đau họng và mệt mỏi. Sau vài ngày, mụn nước sẽ bắt đầu xuất hiện, chủ yếu ở tay, chân và trong miệng. Các mụn nước có thể gây ngứa ngáy và đau đớn, khiến trẻ khó chịu và có thể gặp khó khăn trong việc ăn uống do các vết loét trong miệng.

Một trong những triệu chứng đặc trưng của tay chân miệng ở trẻ là các vết loét niêm mạc trong miệng có thể khiến trẻ biếng ăn và mất nước nếu không được chăm sóc đúng cách. Ngoài ra, nhiều trẻ còn bị phát ban, nổi mụn nước ở vùng mông, khuỷu tay và đầu gối.

Điều đáng lo ngại là hệ miễn dịch của trẻ em chưa hoàn thiện, nên bệnh tay chân miệng ở trẻ có thể tiến triển nhanh chóng, đôi khi gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, viêm não hoặc liệt, đặc biệt là khi bố mẹ không nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường hoặc trì hoãn việc điều trị. Do đó, việc theo dõi sát sao và đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ là rất quan trọng.

2. Người lớn

So với trẻ em, tay chân miệng ở người lớn thường có triệu chứng nhẹ và ít nghiêm trọng hơn. Ban đầu, người bệnh có thể bị sốt nhẹ, mệt mỏi và đau họng, sau đó xuất hiện mụn nước ở tay, chân và miệng. Tuy nhiên, các mụn nước ít gây ngứa ngáy hoặc đau đớn như ở trẻ em và thường không dẫn đến các vết loét trong miệng làm khó khăn khi ăn uống. Các triệu chứng tiêu hóa như buồn nôn và tiêu chảy cũng ít xuất hiện hơn.

Hệ miễn dịch khỏe mạnh của người lớn sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng so với trẻ nhỏ, tuy nhiên bệnh vẫn có thể lây truyền sang người khác, đặc biệt là trẻ em. Vì vậy, người lớn cũng cần lưu ý các biện pháp phòng ngừa và hạn chế tiếp xúc khi mắc bệnh.

Biến chứng bệnh tay chân miệng

Dù phần lớn trường hợp tay chân miệng đều nhẹ và tự khỏi, bệnh vẫn tiềm ẩn một số biến chứng nguy hiểm nếu không theo dõi sát.

1. Vì sao trẻ em có nguy cơ mắc biến chứng nặng hơn người lớn?

Trẻ em, đặc biệt là những trẻ dưới 5 tuổi, có nguy cơ mắc biến chứng nặng khi mắc bệnh tay chân miệng cao hơn nhiều so với người lớn. Điều này chủ yếu do hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, khiến cơ thể không thể phản ứng nhanh và hiệu quả với tác nhân gây bệnh. Khi mắc tay chân miệng, cơ thể của trẻ chưa đủ khả năng tạo ra một phản ứng miễn dịch mạnh mẽ để ngăn ngừa các tác hại từ vi rút, dẫn đến việc bệnh có thể phát triển nặng hơn, gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, viêm cơ tim, hoặc liệt.

Ngoài ra, trẻ em cũng có khả năng bị tổn thương ở các cơ quan nội tạng, nhất là khi các triệu chứng của bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời. Những biến chứng này có thể dẫn đến tình trạng suy hô hấp, suy tuần hoàn, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được chăm sóc y tế đúng cách.

Trái lại, người lớn với hệ miễn dịch mạnh mẽ hơn thường chỉ mắc các triệu chứng nhẹ và ít có nguy cơ gặp phải những biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, bố mẹ cần đặc biệt chú ý theo dõi và đưa trẻ đi khám ngay khi có dấu hiệu mắc bệnh tay chân miệng, để tránh những rủi ro không đáng có.

2. Các biến chứng trẻ có thể gặp phải khi bị tay chân miệng

Chuyên gia cho biết đối với bệnh tay chân miệng, biến chứng thường xuất hiện sớm và tiến triển nhanh. Biến chứng thần kinh có thể xuất hiện từ ngày thứ 2 của bệnh, trong khi biến chứng hô hấp - tuần hoàn có thể xuất hiện từ ngày thứ 3. EV71 có xu hướng gây biến chứng thần kinh trong giai đoạn cấp, trong khi CA16 thường không gây ảnh hưởng này. Nhiều nghiên cứu về biến chứng thần kinh do EV71 cho thấy bệnh có thể để lại di chứng nặng nề hoặc dẫn đến tử vong.

Thống kê cho thấy, khoảng 10 - 30% số ca nhập viện trong các đợt dịch tay chân miệng do EV71 tại châu Á tiến triển đến biến chứng thần kinh, bao gồm viêm não, viêm thân não, viêm não tủy, viêm màng não và liệt mềm cấp.

Viêm não là tình trạng viêm nhu mô não do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trên lâm sàng, bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng của hội chứng não cấp, kèm theo rối loạn chức năng hệ thần kinh trung ương ở nhiều mức độ. Tuy nhiên, trong bệnh tay chân miệng do EV71, viêm não có đặc điểm khác biệt so với các loại viêm não khác.

Tổn thương thường khu trú tại vùng thân não - khu vực kiểm soát hô hấp và tuần hoàn dẫn đến suy hô hấp và tuần hoàn sau khi xuất hiện các dấu hiệu tổn thương thần kinh. Đáng chú ý, trẻ mắc bệnh ít khi rơi vào tình trạng rối loạn ý thức nghiêm trọng hoặc không có biểu hiện rối loạn ý thức.

Viêm thân não là dấu hiệu lâm sàng điển hình của các ca TCM nặng do EV71, đặc biệt trong các vụ dịch tái phát tại châu Á từ những năm 1990. Khi bệnh tiến triển nặng, bệnh nhân có thể suy tim phổi cấp, một tình trạng nguy hiểm dễ dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề dù được hồi sức tích cực.

Trong khi đó, viêm màng não do EV71 thường có đặc điểm của viêm màng não nước trong, hiếm gặp trong bệnh cảnh TCM. Đây là thể bệnh nhẹ, thường tự khỏi hoàn toàn trong vòng 1-2 tuần mà không để lại di chứng.

Ngoài viêm não và viêm màng não, EV71 còn có thể gây ra nhiều bệnh lý thần kinh khác, bao gồm hội chứng liệt mềm kiểu Guillain-Barré, viêm tủy cắt ngang, co giật do sốt, hội chứng tăng áp lực nội sọ lành tính, hay hội chứng giật cơ mắt - giật cơ (opsoclonus-myoclonus syndrome).

Ngoài ra, phù phổi cấp cũng là một biến chứng hô hấp nguy hiểm, khởi phát đột ngột với tình trạng khó thở, lồng ngực co rút, nhịp thở tăng nhanh. Khi diễn tiến nặng, trẻ có thể tím tái, thở ngáp, trào bọt hồng qua miệng hoặc nội khí quản. Bác sĩ có thể nghe thấy ran ẩm ở cả hai phổi và hình ảnh X-quang cho thấy tổn thương dạng mờ cánh bướm lan tỏa.

Nếu không được xử trí kịp thời, trẻ có nguy cơ ngừng thở, ngừng tim và tử vong nhanh chóng. Cơ chế chính xác gây ra biến chứng này trong bệnh tay chân miệng vẫn chưa được làm rõ, nhưng các nghiên cứu cho thấy nồng độ interleukin 1,6,10 cùng yếu tố hoại tử u trong máu tăng cao ở những trường hợp này.

Chính vì vậy, bố mẹ cần phải đặc biệt lưu ý và theo dõi chặt chẽ tình trạng sức khỏe của trẻ khi bị tay chân miệng, đặc biệt là trong giai đoạn bệnh nặng, để có thể phát hiện kịp thời những dấu hiệu bất thường và đưa trẻ đi điều trị ngay lập tức.

Làm sao phòng ngừa tay chân miệng hiệu quả?

Phòng ngừa tay chân miệng không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn hạn chế lây lan trong cộng đồng.

1. Phòng ngừa cho trẻ em

Bệnh tay chân miệng lây lan nhanh qua đường tiêu hóa, tiếp xúc trực tiếp và giọt bắn, vì vậy, để bảo vệ trẻ, bố mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa sau:

• Giữ gìn vệ sinh cá nhân: Tập cho trẻ thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với đồ chơi, vật dụng công cộng. Cắt móng tay gọn gàng, tránh để trẻ mút tay hoặc ngậm đồ chơi.
• Vệ sinh môi trường sống: Thường xuyên lau dọn, khử khuẩn đồ chơi, dụng cụ học tập và bề mặt tiếp xúc bằng dung dịch sát khuẩn. Đảm bảo nhà cửa thông thoáng, sạch sẽ để hạn chế vi khuẩn, virus phát triển.
• Hạn chế tiếp xúc nguồn lây: Tránh cho trẻ tiếp xúc với người nghi ngờ mắc bệnh hoặc môi trường có nguy cơ cao như khu vui chơi công cộng, trường học vào mùa dịch. Nếu trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, cần cách ly tại nhà để tránh lây lan.
• Chăm sóc dinh dưỡng và tăng cường sức đề kháng: Cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất để nâng cao hệ miễn dịch. Khuyến khích trẻ vận động, ngủ đủ giấc để cơ thể khỏe mạnh hơn.
• Theo dõi và phát hiện sớm triệu chứng: Khi trẻ có biểu hiện sốt, loét miệng, nổi mụn nước ở tay chân, cần đưa đi khám sớm để điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

2. Phòng ngừa cho người lớn

Mặc dù bệnh tay chân miệng thường gặp ở trẻ em, người lớn vẫn có thể mắc phải, đặc biệt là khi tiếp xúc gần với trẻ nhiễm bệnh. Để phòng ngừa bệnh, người lớn cần thực hiện các biện pháp sau:

• Giữ gìn vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi chăm sóc trẻ, tiếp xúc với vật dụng công cộng hoặc sau khi đi vệ sinh. Tránh đưa tay lên mặt, đặc biệt là mắt, mũi, miệng khi chưa rửa tay sạch.
• Vệ sinh môi trường sống: Lau dọn nhà cửa thường xuyên, khử khuẩn các bề mặt như tay nắm cửa, bàn ghế, điện thoại, máy tính và các vật dụng khác mà gia đình thường xuyên tiếp xúc. Đặc biệt chú ý đến khu vực nhà vệ sinh và khu vực trẻ em sinh hoạt.
• Tránh tiếp xúc với người mắc bệnh: Hạn chế tiếp xúc với người đang có dấu hiệu mắc tay chân miệng. Nếu trong gia đình có trẻ bị bệnh, nên cách ly trẻ để hạn chế lây lan cho người khác, đặc biệt là người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch yếu.
• Tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất để duy trì sức khỏe tốt. Luyện tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc để cơ thể luôn khỏe mạnh, từ đó giúp tăng cường hệ miễn dịch chống lại bệnh tật.
• Theo dõi và xử lý kịp thời khi có triệu chứng: Nếu người lớn có dấu hiệu mắc bệnh như sốt, nổi mụn nước ở tay chân, loét miệng, cần đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời. Việc phát hiện sớm giúp ngăn ngừa bệnh trở nặng và lây lan cho người khác.

Ngoài ra, biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh tay chân miệng là tiêm vắc xin. Vắc xin đang trong quá trình phê duyệt và sớm được Hệ thống tiêm chủng vắc xin VNVC đưa về Việt Nam, ra mắt và triển khai tiêm đầu tiên trên toàn quốc, mang đến cơ hội sớm tiếp cận với một trong những loại vắc xin mới, vắc xin quan trọng cho trẻ em Việt, giúp phòng ngừa căn bệnh cực kỳ phổ biến và nguy hiểm hàng đầu ở nhóm trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Tóm lại, độ tuổi bị tay chân miệng phần lớn là dưới 10 tuổi, với tỷ lệ cao nhất là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Ở độ tuổi này, các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng và dễ dẫn đến biến chứng. Vì vậy, bố mẹ hoặc người chăm soc cần chủ động đưa trẻ đến bệnh viện để được theo dõi và điều trị sớm, giúp ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.