Biến chứng tiêu chảy do sởi ở trẻ em có thể gây tử vong

Tiêu chảy là biến chứng thường gặp ở trẻ mắc sởi. Nếu không điều trị kịp thời, trẻ có thể bị viêm phổi, tiêu chảy gây mất nước, rối loạn điện giải, trụy tim mạch, tử vong.

Sáng ngày 11/3/2025, BS.CKI Lê Thị Trúc Phương, Chuyên viên Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, đã đưa ra cảnh báo trước thực trạng số ca mắc bệnh sởi trên toàn quốc tiếp tục gia tăng đáng lo ngại. Đặc biệt, tại huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, đã ghi nhận hai trường hợp trẻ nghi mắc sởi gặp biến chứng tiêu chảy nặng và tử vong, gây nên sự bàng hoàng trong cộng đồng.

Theo bác sĩ Trúc Phương, sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính rất dễ lây lan qua không khí, do virus sởi gây ra. Đáng lưu ý, thống kê cho thấy 90 - 100% số trường hợp chưa có miễn dịch với sởi, khi tiếp xúc với người mắc bệnh, đều có nguy cơ lây nhiễm cao.

Đối tượng đặc biệt dễ bị tổn thương là trẻ nhỏ, bởi hệ miễn dịch của các em chưa hoàn thiện. Kháng thể thụ động được truyền từ mẹ giảm dần theo thời gian, khiến trẻ rơi vào nhóm nguy cơ cao không chỉ mắc bệnh, mà còn đối mặt với khả năng gặp biến chứng nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong.

Cảnh báo của bác sĩ Phương một lần nữa nhấn mạnh mức độ nguy hiểm của căn bệnh sởi, đồng thời kêu gọi sự quan tâm đặc biệt từ phía gia đình và cộng đồng trong việc tiêm phòng đầy đủ, nhằm bảo vệ sức khỏe cho các bé và giảm thiểu nguy cơ lây lan.

Biến chứng tiêu chảy cấp khi mắc sởi ở trẻ em

Tiêu chảy cấp là một trong những biến chứng thường gặp và nguy hiểm ở trẻ em mắc sởi, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được xử lý kịp thời. Bác sĩ Trúc Phương trích dẫn thống kê từ Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ (CDC), cho biết cứ 10 trẻ mắc sởi thì có 1 trẻ bị biến chứng tiêu chảy cấp. Bên cạnh đó, các nghiên cứu tại Việt Nam cũng cho thấy mức độ phổ biến của biến chứng này.

Cụ thể, một nghiên cứu cắt ngang mô tả được thực hiện trên 719 trẻ dưới 16 tuổi điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019 cho thấy, tiêu chảy là biến chứng phổ biến thứ hai (chiếm 29,35%), chỉ đứng sau viêm phổi – biến chứng chiếm 72,46%.

Đáng chú ý, trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng sởi có tỷ lệ gặp biến chứng cao hơn rõ rệt so với nhóm đã tiêm phòng. Một nghiên cứu khác tại Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ trong giai đoạn 2019 - 2021 trên 158 trẻ mắc sởi cũng chỉ ra rằng tiêu chảy là biến chứng phổ biến thứ hai (20,9%), chỉ sau viêm phổi.

Theo bác sĩ Trúc Phương, trẻ mắc sởi thường gặp các triệu chứng sốt cao, chảy nước mũi, nghẹt mũi, ho liên tục, khiến trẻ khó chịu, bỏ bú, mất ngủ, suy giảm sức đề kháng. Đây là yếu tố làm cho virus sởi có cơ hội bùng phát và nhân lên. Khi virus tấn công vào đường hô hấp, chúng có thể tiếp tục đi vào máu, gây nhiễm trùng thứ phát, làm tổn thương đường tiêu hóa. Hậu quả là trẻ có thể bị tiêu chảy nặng, đi phân lỏng nhiều lần kèm dịch nhầy hoặc máu.

Biến chứng tiêu chảy thường xảy ra ở giai đoạn khởi phát của bệnh hoặc giai đoạn sau khi sốt giảm và ban sởi bắt đầu lắng dần. Tiêu chảy kéo dài có thể dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải – tình trạng nguy hiểm với các biểu hiện như mắt trũng sâu, da khô, miệng khô, không có nước mắt khi khóc, giảm lượng nước tiểu, nhịp tim nhanh… Nếu trẻ không được bù nước và điện giải kịp thời, nguy cơ cao sẽ gặp sốc, suy thận, trụy tim mạch và thậm chí tử vong.

Ngoài ra, tiêu chảy kéo dài hoặc nghiêm trọng có thể gây tổn thương niêm mạc ruột, làm suy yếu khả năng hấp thụ dinh dưỡng và dẫn đến suy dinh dưỡng, sụt cân, giảm miễn dịch. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng ngắn hạn mà còn có thể làm trẻ chậm phát triển và dễ mắc các bệnh lý đường tiêu hóa trong tương lai. Tiêu chảy nặng cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn và vi rút nguy hiểm như Shigella, E.coli xâm nhập, gây tình trạng tiêu chảy, sốt, đi phân nhầy máu, làm cho bệnh lý trở nên phức tạp và kéo dài hơn.

Trước tình trạng này, bác sĩ Phương khuyến cáo, khi trẻ bị tiêu chảy do mắc sởi, phụ huynh cần bù nước bằng cách cho trẻ uống nhiều nước hoặc dung dịch Oresol theo hướng dẫn của bác sĩ. Có thể bổ sung thêm các khoáng chất cần thiết như kẽm nhưng không được tự ý sử dụng các loại nước giải khát hay nước ngọt có ga. Bên cạnh đó, cần bổ sung dinh dưỡng hợp lý cho trẻ, chia nhỏ các bữa ăn trong ngày với thức ăn loãng, dễ tiêu.

Nếu trẻ có dấu hiệu tiêu chảy nghiêm trọng như đi ngoài nhiều lần trong 2 giờ, đau bụng dữ dội, mắt trũng, khóc không có nước mắt hoặc có biểu hiện mất nước nặng, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được thăm khám và xử trí kịp thời. Việc chăm sóc và điều trị đúng cách là yếu tố sống còn để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của trẻ trong giai đoạn nguy hiểm này.

Tiêm vắc xin phòng sởi cho trẻ từ 6 tháng tuổi, hạn chế nguy cơ biến chứng nặng

Hiện bệnh sởi được phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin. Các chuyên gia khuyến cáo trẻ em và người lớn cần chủ động tiêm phòng đầy đủ, đúng lịch tất cả các vắc xin quan trọng được khuyến cáo trong độ tuổi.

Trong đó, vắc xin sởi có thể tiêm được cho trẻ từ 6 tháng tuổi tại các địa phương đang có ca bệnh hoặc công bố dịch. Nếu tính cả mũi sởi lúc 6 tháng tuổi tới dưới 9 tháng thì một trẻ cần tiêm đủ ít nhất ba mũi vắc xin sởi để có hiệu quả phòng bệnh lên đến 98%. Người lớn chưa tiêm hoặc không nhớ lịch sử chủng ngừa cần tiêm đủ ít nhất hai mũi vắc xin, phác đồ cách nhau một tháng.

Hiện Việt Nam có nhiều loại vắc xin chứa thành phần phòng sởi cho trẻ em và người lớn, tiêm từ 9 tháng hoặc 12 tháng tuổi: mũi sởi đơn MVVac (Việt Nam); loại phối hợp sởi - rubella (MRVac), loại phối hợp 3 trong 1 sởi - quai bị - rubella Priorix (Ý); loại phối hợp sởi - quai bị - rubella MMR II (Mỹ). Trẻ lớn và người lớn tiêm hai mũi phối hợp cách nhau tối thiểu một tháng.

Tại thời điểm hiện nay, khi bệnh sởi bùng dịch thì theo hướng dẫn của các nhà sản xuất cho phép tiêm vắc xin có thành phần sởi cho trẻ từ 6 tháng tuổi, mũi tiêm này được gọi là mũi chống dịch (mũi 0), không tính trong liệu trình tiêm thường quy của trẻ. Tuy nhiên, việc tiêm mũi sởi chống dịch này có ý nghĩa quan trọng giúp bảo vệ trẻ trong giai đoạn “khoảng trống miễn dịch” giai đoạn mà miễn dịch từ mẹ truyền sang con giảm đi đáng kể.

VNVC là Hệ thống hàng trăm trung tâm tiêm chủng An toàn - Uy tín - Chất lượng với cam kết cung ứng đầy đủ các loại vắc xin quan trọng, vắc xin mới, vắc xin thế hệ mới, vắc xin thường xuyên khan hiếm, bao gồm vắc xin phòng sởi và liều sởi chiến dịch tiêm (mũi 0) tiêm cho trẻ từ 6 đến dưới 9 tháng tuổi.

100% vắc xin chính hãng, chất lượng cao, được bảo quản trong hệ thống kho lạnh GSP tiêu chuẩn quốc tế; cùng đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, 100% có chứng chỉ An toàn tiêm chủng, thực hiện quy trình tiêm được giám sát nghiêm ngặt, đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu. VNVC cam kết mang đến dịch vụ Khách hàng chuyên nghiệp, thân thiện, tận tâm với mức giá hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi.

Ngoài phòng ngừa sởi bằng vắc xin, gia đình cũng cần phòng bệnh cho trẻ bằng cách không cho trẻ đến gần, tiếp xúc với người đang mắc sởi. Gia đình cũng cần đảm bảo nơi ở sạch sẽ thoáng mát, vệ sinh họng, mũi, mắt, răng miệng cho trẻ hàng ngày để tránh nhiễm bệnh. Người lớn trong nhà cần rửa sạch tay bằng xà phòng, tiêm vắc xin sởi đầy đủ để tránh nhiễm bệnh và lây truyền bệnh cho trẻ.

Với nhà trẻ, mẫu giáo, nhà trường… cần phòng sởi cho trẻ bằng thường xuyên khử trùng đồ chơi, dụng cụ học tập, vệ sinh lớp học, bàn ghế, sân chơi cho trẻ sạch sẽ.

Trẻ cần ăn uống đủ nước, ăn đủ chất dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng và nâng cao thể trạng bằng thường vận động. Khi trẻ có các biểu hiện sốt, ho, phát ban, viêm kết mạc, viêm mũi họng… cần thăm khám ngay để được điều trị đúng cách, đồng thời cho trẻ nghỉ học để hạn chế lây truyền cho người khác cho đến khi trẻ hết bệnh. Trẻ tuyệt đối không được điều trị sởi tại nhà, điều trị theo mẹo dân gian hoặc chậm trễ điều trị khiến bệnh nặng hơn.