Cách chữa viêm phổi ở trẻ em và các loại thuốc điều trị phổ biến

Trẻ viêm phổi nặng phải nhập viện điều trị thời gian dài, nguy cơ cao phải chịu nhiều biến chứng di chứng, thậm chí tử vong. Vì là bệnh nguy hiểm hàng đầu đe dọa sức khỏe và tính mạng của trẻ nên cách chữa viêm phổi ở trẻ em là vấn đề đang được nhiều phụ huynh đặc biệt quan tâm.

Viêm phổi ở trẻ em có chữa được không?

Viêm phổi ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng ở một hoặc cả hai phổi. Nguyên nhân gây viêm phổi có thể do nhiều tác nhân như: virus (virus hợp bào hô hấp – RSV, virus cúm A, virus cúm B,…), vi khuẩn (vi khuẩn H.influenza, S.Pneumonia,…), nấm hoặc ký sinh trùng gây ra (nấm Candida, Toxoplasma…). Thông thường, sau khi trẻ bị nhiễm trùng đường hô hấp trên (mũi và họng) các dịch ứ đọng ở vùng mũi và họng gây nên khó thở, tình trạng nặng dần gây nên nhiễm trùng đường hô hấp dưới (khí quản, phế quản, tiểu phế quản…), sau cùng là viêm phổi, tổn thương phổi. Việt Nam đứng hàng thứ 9 trong tổng số 15 nước có số trẻ em mắc viêm phổi hàng năm cao nhất với tổng số trẻ mới mắc là 2,9 triệu trẻ/ năm.

Viêm phổi ở trẻ em có thể chữa được, tuy nhiên tỷ lệ trẻ được cứu sống vẫn còn thấp và quá trình điều trị thường kéo dài và tốn kém. Nếu may mắn được chữa khỏi và cứu sống, trẻ vẫn có nguy cơ cao phải sống cùng các di chứng nặng nề ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống, trí tuệ, hạn chế khả năng phát triển trong tương lai.

Tỷ lệ tử vong ở trẻ bị viêm phổi nặng vẫn rất cao, bởi một số tác nhân gây viêm phổi nặng ở trẻ có khả năng đề kháng kháng sinh cao. Khi không còn kháng sinh để điều trị, trẻ phải đối diện với nguy cơ tử vong do đồng nhiễm, bội nhiễm, suy hô hấp nặng hoặc tổn thương đa cơ quan do điều trị dài ngày.

Theo thống kê vào năm 2000, tỷ lệ tử vong do viêm phổi ở trẻ em dưới 5 tuổi chiếm ⅓ trong tổng số các nguyên nhân gây tử vong ở độ tuổi này. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc, ở Việt Nam có khoảng 7,9 triệu trẻ em dưới 5 tuổi và với tỷ lệ tử vong chung là 23 phần nghìn thì mỗi năm có khoảng 38.000 trẻ em tử vong, trong đó tỷ lệ trẻ em tử vong do viêm phổi chiếm khoảng 12%, tức là mỗi năm có khoảng hơn 4.500 trẻ dưới 5 tuổi tử vong do viêm phổi.

Viêm phổi ở trẻ bao lâu thì khỏi?

Rất khó để có câu trả lời chính xác viêm phổi ở trẻ bao lâu thì khỏi, đối với tất cả trường hợp trẻ nhỏ bị viêm phổi. Bởi thời gian điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: trẻ bị viêm phổi do tác nhân nào, thời điểm được chẩn đoán và điều trị sớm hay muộn, phương pháp điều trị cho trẻ có đạt được hiệu quả hay không và chế độ dinh dưỡng cũng như thể trạng đáp ứng điều trị của từng trẻ có sự khác nhau.

Tuy nhiên thông thường, đối với các trường hợp viêm phổi nhẹ điều trị ngoại trú tại nhà do bác sĩ kê đơn thuốc thường dao động khoảng 5-10 ngày. Những loại thuốc này tập trung điều trị nguyên nhân và giảm triệu chứng viêm phổi ở trẻ. Đối với những trường hợp trẻ bị viêm phổi nặng đã có triệu chứng suy hô hấp cần được điều trị nội trú tại bệnh viện. Các bác sĩ khám và chỉ định sử dụng các loại kháng sinh phù hợp. Thời gian điều trị có thể từ 15-20 ngày, hoặc kéo dài ngày hơn nếu tình trạng của bé không đáp ứng được với các loại thuốc kháng sinh.

Trẻ bị viêm phổi uống thuốc gì?

Trước hết, trẻ cần được chẩn đoán viêm phổi chính xác bằng các phương pháp khám lâm sàng và các hình ảnh chụp chiếu. Sau khi được chẩn đoán chính xác trẻ bị viêm phổi, các bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng bệnh nhẹ hay nặng của trẻ để chỉ định điều trị ngoại trú hay nhập viện và các loại kháng sinh điều trị viêm phổi ở trẻ em.

Mục tiêu điều trị viêm phổi ở trẻ em chủ yếu là nhằm giảm các triệu chứng gây khó chịu cho bệnh nhân và giải quyết nguyên nhân gây bệnh. Trong các hướng dẫn điều trị viêm phổi trên thế giới và Việt Nam, bệnh nhân thường được phân tầng điều trị dựa vào yếu tố nguy cơ mắc vi khuẩn kháng thuốc, bệnh đồng mắc, khả năng vi khuẩn gây bệnh và mức độ nặng của bệnh. Tuy nhiên, chung quy lại trong các nhóm thuốc điều trị viêm phổi, kháng sinh là loại thuốc quan trọng nhất vì thuốc giải quyết được căn nguyên gây bệnh.

Đối với các trường hợp trẻ bị viêm phổi nhẹ điều trị ngoại trú, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc trong đó có thuốc hạ sốt, giảm đau, kháng sinh, kháng viêm. Lưu ý rằng phụ huynh không nên tự ý mua thuốc điều trị viêm phổi cho trẻ khi chưa được bác sĩ kê đơn. Việc sử dụng thuốc cần đúng y lệnh về liều lượng và hướng dẫn sử dụng, bởi nếu sử dụng thuốc quá liều và kéo dài sẽ gây ngộ độc, tổn thương gan thận cho trẻ.

Đối với trẻ bị viêm phổi tình trạng nặng đã có triệu chứng suy hô hấp phải nhập viện ngay lập tức để được bác sĩ theo dõi điều trị. Về các loại thuốc được sử dụng vẫn chủ yếu là các loại thuốc kháng sinh. Các bác sĩ có thể phối hợp nhiều loại kháng sinh để điều trị cho một bệnh nhi trường hợp đã có tình trạng kháng thuốc.

Cách chữa viêm phổi ở trẻ em

1. Với trẻ sơ sinh và dưới 2 tháng tuổi

Trẻ sơ sinh và dưới 2 tháng tuổi khi được xác định chính xác viêm phổi cần được điều trị tại bệnh viện do bệnh có thể diễn tiến nặng rất nhanh và khó tiên lượng nên cần được theo dõi chặt chẽ. Đồng thời, việc chỉ định điều trị phải do các thầy thuốc chuyên khoa thực hiện, các loại thuốc và phương pháp điều trị cần phải phù hợp với lứa tuổi, tình trạng miễn dịch, mức độ của bệnh và tính kháng kháng sinh hiện nay của các vi khuẩn gây bệnh thường gặp đã được cảnh báo.

2. Trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi

Ở độ tuổi này, trẻ bị viêm phổi tình trạng nhẹ (chỉ ho và thở nhanh) có thể được chỉ định điều trị ngoại trú. Thuốc và phác đồ điều trị có thể dùng cotrimoxazol (1) ở những nơi khuẩn phế cầu chưa kháng với thuốc này hoặc dùng amoxycillin (2) theo dõi sau 2 – 3 ngày. Nếu tình trạng bệnh của bé có cải thiện thì tiếp tục điều trị đủ 5 – 7 ngày. Nếu tình trạng bệnh không đỡ hoặc nặng thêm thì điều trị như viêm phổi nặng. Gần đây tỷ lệ phế cầu kháng thuốc tăng lên ở nhiều nơi, tại vùng đó có thể tăng liều amoxycillin cho các trường hợp phế cầu kháng thuốc. Nếu nơi nào có tỷ lệ H.influenzae và B.catarrhalis sinh beta – lactamase cao thì có thể thay bằng augmentin (amoxycillin/clavulanic).

Đối với trẻ bị viêm phổi nặng (có khó thở, co rút lồng ngực) cần điều trị tại bệnh viện. Dùng benzylpenicillin hoặc ampicillin. Theo dõi sau 2 – 3 ngày nếu đỡ tiếp tục dùng đủ 5 – 10 ngày. Nếu không đỡ hoặc nặng thêm thì điều trị như viêm phổi rất nặng.

Viêm phổi rất nặng là bé có tình trạng khó thở, co rút lồng ngực, tím tái, li bì, trụy mạch… Cần điều trị tại bệnh viện và điều trị benzylpenicillin phối hợp với gentamicin hoặc dùng chloramphenicol một đợt 5 – 10 ngày hoặc ampicillin kết hợp với gentamicin hoặc dùng cefuroxime.

3. Trẻ trên 5 tuổi

Ở độ tuổi này bé có thể được chỉ định dùng dùng benzylpenicillin hoặc cefuroxim hoặc ceftriaxon. Đối với những trường hợp viêm phổi không điển hình, dùng erythromycin uống trong 10 ngày, hoặc azithromycin, nếu cần thiết có thể dùng tới 7 – 10 ngày. Ngoài ra, tùy vào thể trạng của từng trường hợp mà bác sĩ chỉ định sử dụng các loại giảm đau hạ sốt …

Viêm phổi là bệnh đặc biệt nguy hiểm nhưng đã được phòng ngừa hiệu quả, bởi hầu hết các tác nhân gây viêm phổi đã được phòng ngừa bằng vắc xin. Phụ huynh nên chủ động tìm hiểu về các loại vắc xin phòng viêm phổi để phòng ngừa cho trẻ như:

• Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim/Infanrix Hexa tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 2 tuổi: phòng 6 bệnh: Ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, viêm phổi & viêm màng não do vi khuẩn Hib.
• Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim/ Infanrix IPV+Hib phòng 5 bệnh: Ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm phổi & viêm màng não do vi khuẩn Hib.
• Vắc xin Prevenar 13 – Phế cầu 13 (Bỉ)/ Vắc xin Synflorix (Bỉ): phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết (nhiễm trùng máu),… do phế cầu khuẩn.
• Vắc xin cúm mùa: Vắc xin cúm Tứ giá thế hệ mới Vaxigrip (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan), Ivacflu-S (Việt Nam), GCFlu Quadrivalent (Hàn Quốc); tiêm cho trẻ em từ 6 tháng tuổi và người lớn phòng cúm và biến chứng viêm phổi. Đây là những loại vắc xin đã được chứng minh mang lại hiệu quả phòng bệnh cộng hưởng, giúp giảm tỷ lệ biến chứng nghiêm trọng, nhập viện và ít chăm sóc khẩn cấp (ICU) do Covid-19.
• Vắc xin Boostrix (Bỉ)/ Adacel (Canada) phòng Ho gà – Bạch hầu – Uốn ván giúp bảo vệ hô hấp hiệu quả.
• Vắc xin Menactra (Mỹ) phòng biến chứng viêm phổi do não mô cầu khuẩn tuýp A,C,Y,W-135.
• Vắc xin VA-Mengoc-BC phòng biến chứng viêm phổi do não mô cầu khuẩn tuýp B,C.

Ngoài ra, phụ huynh nên thường xuyên giữ vệ sinh vùng mũi họng cho trẻ, giữ ấm khi thời tiết trở lạnh, cũng như thường xuyên lau mồ hôi cho trẻ để tránh nhiễm lạnh, tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ bằng dinh dưỡng và các hoạt động thể lực.

Trên đây là những thông tin cơ bản về cách chữa viêm phổi ở trẻ em. Nhìn chung, phụ huynh cần nhìn nhận rằng viêm phổi ở trẻ em là bệnh nguy hiểm, đe dọa đến sức khỏe và tính mạng của trẻ, do đó cần được chẩn đoán và điều trị sớm để tránh những biến chứng, di chứng nặng về sau.