11+ cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng tại nhà hiệu quả, an toàn

Sau khi tiêm phòng, sốt nhẹ là phản ứng thường gặp ở nhiều trẻ nhỏ, đặc biệt là trong vài giờ đến 1 – 2 ngày đầu sau tiêm. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể bé đang kích hoạt hệ miễn dịch để tạo kháng thể chống lại mầm bệnh. Tuy nhiên, tình trạng sốt có thể khiến bé mệt mỏi, quấy khóc, bỏ bú… khiến bố mẹ lo lắng. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng tại nhà an toàn và hiệu quả.

Nguyên nhân trẻ bị sốt sau khi tiêm phòng

Sốt sau khi tiêm phòng ở trẻ em là một phản ứng thường gặp, cho thấy hệ thống miễn dịch của cơ thể đang phản ứng lại với các thành phần có trong vắc xin để tạo ra kháng thể bảo vệ. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này:

• Phản ứng miễn dịch tự nhiên: Vắc xin chứa các kháng nguyên (virus hoặc vi khuẩn đã bất hoạt hoặc làm suy yếu). Khi tiêm vào cơ thể, hệ miễn dịch nhận diện chúng là "vật lạ" và kích hoạt phản ứng viêm, một phần của quá trình tạo miễn dịch. Sốt là một biểu hiện của phản ứng viêm này.
• Thành phần của vắc xin: Một số thành phần trong vắc xin như chất bổ trợ (adjuvant) giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch, cũng có thể góp phần gây ra sốt.
• Cơ địa của trẻ: Mỗi trẻ có một hệ thống miễn dịch khác nhau, do đó phản ứng sau tiêm cũng khác nhau. Một số trẻ có cơ địa nhạy cảm hơn có thể dễ bị sốt hơn những trẻ khác.
• Sai sót trong quá trình tiêm chủng (ít gặp): Mặc dù hiếm, nhưng kỹ thuật tiêm không đúng cách hoặc vắc xin không được bảo quản đúng tiêu chuẩn cũng có thể gây ra các phản ứng tại chỗ và toàn thân, bao gồm sốt.
• Trùng hợp ngẫu nhiên: Đôi khi, trẻ có thể bị sốt do một bệnh nhiễm trùng khác trùng hợp với thời điểm tiêm phòng. Trong trường hợp này, sốt không phải là do vắc xin gây ra.

Sốt sau tiêm phòng thường là sốt nhẹ đến vừa, xuất hiện trong vòng vài giờ đến 1 – 2 ngày sau tiêm và tự khỏi sau đó. Đây là một dấu hiệu cho thấy cơ thể trẻ đang xây dựng hệ thống phòng thủ chống lại các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, cha mẹ vẫn cần theo dõi sát sao các triệu chứng của trẻ và xử trí kịp thời nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. (2)

Các loại vắc xin thường gây sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng

Hầu hết các loại vắc xin đều có thể gây sốt nhẹ trong vòng 12 giờ sau tiêm, kéo dài khoảng 1 – 2 ngày (3). Đây là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch của trẻ đang phản ứng và bắt đầu tạo ra kháng thể để bảo vệ cơ thể. Mức độ sốt có thể khác nhau tùy theo cơ địa mỗi bé, có trẻ chỉ hơi ấm người, nhưng cũng có trường hợp sốt cao hơn kèm theo mệt mỏi, quấy khóc.

Dưới đây là một số loại vắc xin thường gây sốt sau tiêm phòng mà bố mẹ nên lưu ý:

Hướng dẫn cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng

Sau tiêm phòng, trẻ có thể bị sốt nhẹ do phản ứng của cơ thể. Dưới đây là một số cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng tại nhà an toàn và hiệu quả:

1. Dùng thuốc hạ sốt

Khi trẻ sốt từ 38,5°C trở lên, có thể dùng thuốc hạ sốt phổ biến như paracetamol với liều 10 - 15 mg/kg cân nặng mỗi 4 - 6 giờ, theo hướng dẫn trên vỏ hộp hoặc chỉ định của bác sĩ. Với trẻ mắc bệnh tim, viêm phổi hoặc có tiền sử sốt cao co giật, có thể sử dụng thuốc hạ sốt khi nhiệt độ ≥38°C. Trẻ có bệnh lý đặc biệt hoặc phản ứng trước đó với thuốc hạ sốt cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Không dùng aspirin hay thuốc khác nếu không được bác sĩ chỉ định. Khi dùng thuốc hạ sốt dạng viên đặt hậu môn, liều tính tương đương với uống. Trước khi sử dụng, làm lạnh viên thuốc (giữ nguyên vỏ) trong nước lạnh hoặc ngăn đông tủ lạnh 5 phút để dễ đặt cho trẻ.

2. Lau người bằng nước ấm

Một trong những cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng tại nhà hiệu quả là lau người bằng nước ấm. Nhiệt độ ấm vừa phải giúp làm giãn nở mạch máu dưới da, thúc đẩy quá trình thoát nhiệt qua bề mặt cơ thể, từ đó giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn và nhanh chóng giảm sốt.

Mẹ nên dùng khăn mềm thấm nước ấm lau khắp cơ thể trẻ, đặc biệt là các vị trí như trán, nách, bẹn... và tiếp tục thực hiện cho đến khi nhiệt độ cơ thể trẻ trở về mức bình thường khoảng 37 độ C, thường mất khoảng 30 – 45 phút. Đây là một phương pháp tự nhiên, an toàn và dễ áp dụng để hỗ trợ bé nhanh hồi phục sau tiêm.

3. Cho trẻ uống nhiều nước và duy trì bú mẹ

Khi trẻ bị sốt, cơ thể sẽ mất đi một lượng nước đáng kể do nhiệt độ cơ thể tăng cao. Việc bổ sung nước đầy đủ là vô cùng quan trọng để giúp cơ thể bé duy trì cân bằng, giảm cảm giác mệt mỏi và giúp hạ sốt tự nhiên. Bố mẹ nên cho trẻ uống nhiều nước, nếu bé đã lớn có thể cho uống nước lọc, nước ép trái cây hoặc nước oresol để bù nước và điện giải. Đặc biệt, trong thời gian sốt, trẻ thường không có cảm giác thèm ăn, vì vậy bố mẹ không nên ép bé ăn.

Đối với trẻ nhỏ còn bú mẹ, việc duy trì cho trẻ bú sữa mẹ hoặc uống sữa công thức là rất cần thiết, vì đây là nguồn dinh dưỡng và chất lỏng tuyệt vời cho trẻ nhỏ. Đối với các bé lớn hơn, ngoài sữa, mẹ có thể cho bé ăn những món ăn dễ tiêu như cháo, súp, hay các món ăn lỏng để cung cấp đủ dưỡng chất, giúp cân bằng lượng chất lỏng trong cơ thể và hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh chóng.

4. Hạ sốt cho trẻ bằng chanh tươi

Khi trẻ bị sốt sau tiêm phòng, các loại trái cây chứa nhiều vitamin C như chanh, quýt, bưởi không chỉ giúp bổ sung dưỡng chất mà còn có khả năng làm tăng sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh hiệu quả. Mẹ có thể cho trẻ uống nước chanh pha loãng hoặc nước ép từ các loại quả này để bổ sung vitamin C, giúp hỗ trợ quá trình hồi phục.

Bên cạnh đó, một mẹo hay giúp hạ sốt cho trẻ là thái vài lát chanh tươi, sau đó đắp lên trán và xát nhẹ vào các khu vực như nách, bẹn của bé. Chanh tươi có tác dụng làm mát, giúp giảm nhiệt độ cơ thể một cách tự nhiên. Đồng thời, mẹ có thể sử dụng khăn ấm lau người cho trẻ để thúc đẩy quá trình thoát nhiệt qua da. Đây là cách hạ sốt cho tre sau khi tiêm phòng an toàn và hiệu quả, đồng thời giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn trong suốt quá trình hồi phục.

5. Dùng miếng dán hạ sốt

Nếu trẻ sốt cao trên 38 độ C, đặc biệt là đối với những trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, việc sử dụng thuốc hạ sốt có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro và chỉ nên thực hiện khi có sự chỉ định của bác sĩ. Do đó, một giải pháp an toàn và hiệu quả mà các bậc phụ huynh có thể áp dụng là sử dụng miếng dán hạ sốt.

Miếng dán hạ sốt có tác dụng làm mát da và giúp giảm nhiệt độ cơ thể nhanh chóng, là lựa chọn tạm thời tuyệt vời khi trẻ sốt sau tiêm phòng. Mẹ có thể dán miếng dán lên trán hoặc các vùng cơ thể khác của trẻ để giúp làm dịu cơn sốt. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp hỗ trợ và nếu tình trạng sốt kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường, mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

6. Cho trẻ mặc quần áo rộng rãi

Khi trẻ bị sốt, việc mặc quần áo quá dày hoặc chật sẽ khiến thân nhiệt càng tăng cao, gây khó chịu cho bé. Vì vậy, nếu trẻ bị sốt nhẹ và không ảnh hưởng quá nhiều đến sinh hoạt hàng ngày, mẹ không cần vội vàng cho trẻ sử dụng thuốc hạ sốt. Thay vào đó, một cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng hiệu quả là cho trẻ mặc những bộ quần áo thoáng mát, rộng rãi.

Việc này giúp cơ thể trẻ dễ dàng thoát nhiệt, đồng thời tạo cảm giác dễ chịu hơn cho bé. Mẹ nên chọn quần áo bằng chất liệu vải mềm, thoáng khí như cotton để bé không bị bí hơi và cơ thể có thể tự điều hòa nhiệt độ hiệu quả hơn. Đây là một phương pháp tự nhiên giúp hạ sốt cho trẻ sau tiêm phòng, đồng thời giúp bé cảm thấy dễ chịu và thoải mái hơn trong suốt quá trình phục hồi.

7. Hạ sốt bằng cách tắm đúng cách

Tắm là một phương pháp đơn giản và tự nhiên giúp giảm nhiệt độ cơ thể khi trẻ bị sốt, nhưng cần thực hiện đúng cách để đảm bảo an toàn. Khi tắm cho trẻ, mẹ không nên dùng nước quá lạnh, vì nước lạnh có thể khiến cơ thể trẻ phản ứng ngược lại, làm tăng thân nhiệt. Thay vào đó, mẹ nên sử dụng nước ấm để tắm cho trẻ. Nước ấm sẽ giúp làm giãn nở mạch máu và thúc đẩy quá trình thoát nhiệt, giúp bé cảm thấy mát mẻ và dễ chịu hơn.

Ngoài ra, khi tắm, mẹ cần chú ý làm sạch cơ thể trẻ nhẹ nhàng, đặc biệt là các vùng như trán, nách và bẹn, vì đây là những khu vực giúp tản nhiệt hiệu quả. Thời gian tắm nên kéo dài từ 5 đến 10 phút, không nên tắm quá lâu hoặc quá nóng để tránh làm bé cảm thấy khó chịu. Sau khi tắm xong, mẹ có thể dùng khăn mềm lau khô người cho bé và cho bé mặc quần áo thoáng mát.

Phương pháp tắm đúng cách này không chỉ giúp giảm sốt mà còn giúp bé thư giãn và cảm thấy thoải mái hơn trong quá trình hồi phục sau tiêm phòng.

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ tiêm phòng sau bao lâu thì được tắm?

8. Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn

Khi trẻ bị sốt, một trong những yếu tố quan trọng giúp bé nhanh hồi phục là nghỉ ngơi đầy đủ. Sốt là một dấu hiệu cho thấy cơ thể đang chiến đấu với vi khuẩn hoặc virus và việc cho trẻ nghỉ ngơi giúp cơ thể bé tiết kiệm năng lượng để tập trung vào quá trình hồi phục và tăng cường hệ miễn dịch.

Trong thời gian này, mẹ nên tạo cho trẻ một môi trường yên tĩnh, thoáng mát và thoải mái để bé có thể ngủ ngon và nghỉ ngơi đúng cách. Trẻ cần ngủ nhiều hơn bình thường để cơ thể tự phục hồi và việc nghỉ ngơi giúp làm giảm mức độ căng thẳng cho bé, hỗ trợ quá trình giảm sốt hiệu quả hơn. Mẹ nên hạn chế cho trẻ hoạt động mạnh, chơi đùa hay vận động nhiều, vì điều này có thể làm tăng nhiệt độ cơ thể.

Ngoài ra, khi trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ, cơ thể bé sẽ có thời gian phục hồi năng lượng, giúp hệ miễn dịch hoạt động mạnh mẽ hơn để đẩy lùi cơn sốt nhanh chóng.

9. Sử dụng rau diếp cá

Rau diếp cá từ lâu đã được biết đến như một loại thảo dược tự nhiên với nhiều công dụng quý. Nhờ chứa hoạt chất decanoyl-acetaldehyd có tính kháng sinh mạnh, rau diếp cá có khả năng kháng khuẩn, chống viêm và hỗ trợ tăng cường miễn dịch. Trong Đông y, loại rau này được xếp vào nhóm có tính mát, vị chua và hơi cay, với tác dụng nổi bật như thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, hạ sốt và giải cảm.

Khi trẻ bị sốt, mẹ có thể áp dụng một bài thuốc dân gian đơn giản từ rau diếp cá. Lấy rau diếp cá tươi, rửa sạch, giã nhuyễn rồi lọc lấy nước cốt, đun sôi và để nguội trước khi cho trẻ uống. Ngoài ra, mẹ cũng có thể giã nát rau diếp cá, bọc vào khăn sữa sạch và đắp nhẹ lên trán bé khoảng 30 phút, sau đó lau lại bằng khăn ấm để giúp hạ sốt và làm dịu cơ thể.

Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, đặc biệt với trẻ nhỏ, bố mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp dân gian nào. Dù có nguồn gốc tự nhiên, nhưng cơ địa và tình trạng sức khỏe mỗi bé có thể khác nhau, việc sử dụng đúng cách sẽ giúp đạt hiệu quả tốt mà vẫn an toàn.

10. Hạ sốt bằng tinh dầu

Tinh dầu thiên nhiên là một trong những cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng an toàn và hiệu quả. Tinh dầu bạc hà, nhờ chứa menthol, mang đến cảm giác mát lạnh dễ chịu, giúp làm dịu da và hỗ trợ làm mát cơ thể. Khi được hít vào ở dạng pha loãng, tinh dầu bạc hà còn kích thích tiết mồ hôi, một phản ứng tự nhiên của cơ thể giúp điều hòa nhiệt độ và giảm sốt hiệu quả.

Ngoài việc khuếch tán trong phòng hoặc nhỏ vài giọt vào khăn tay để trẻ hít nhẹ, mẹ cũng có thể dùng tinh dầu để massage nhẹ nhàng giúp hạ sốt. Hãy trộn 1 thìa dầu nền (như dầu dừa, dầu jojoba hoặc dầu oliu) với khoảng 6 giọt tinh dầu, có thể kết hợp các loại như bạc hà, khuynh diệp và hoa cúc, sau đó massage nhẹ lên vùng gáy, lòng bàn chân, gót chân và lưng của bé. Cách này không chỉ giúp làm mát cơ thể mà còn giúp bé thư giãn, dễ chịu hơn, hỗ trợ giấc ngủ sâu.

Lưu ý: Luôn thử phản ứng trên một vùng da nhỏ trước khi sử dụng để đảm bảo bé không bị dị ứng và chỉ dùng tinh dầu dành riêng cho trẻ nhỏ, có nguồn gốc an toàn, rõ ràng.

11. Hạ sốt bằng lá tía tô

Trong Đông y, lá tía tô được biết đến với tác dụng giải cảm, phát tán phong hàn và làm toát mồ hôi, rất hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị sốt, cảm mạo. Không chỉ vậy, loại lá này còn chứa nhiều tinh dầu tự nhiên có đặc tính kháng viêm, giảm đau và hạ sốt, đồng thời giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Khi trẻ có dấu hiệu sốt sau tiêm phòng hoặc cảm cúm nhẹ, mẹ có thể xay lá tía tô tươi, lọc lấy nước cốt và cho bé uống trực tiếp (nếu bé đủ tuổi và có thể uống được). Ngoài ra, mẹ có thể đun nước lá tía tô cho bé uống hoặc tắm để giúp cơ thể bé toát mồ hôi, hỗ trợ hạ sốt tự nhiên. Với trẻ đã ăn dặm, có thể thêm lá tía tô vào cháo hoặc bữa ăn hàng ngày để vừa làm mát cơ thể, vừa giúp bé dễ ăn hơn.

Lưu ý: Nên chọn lá tía tô sạch, không phun thuốc hóa học và chỉ sử dụng với lượng vừa phải. Trước khi dùng cho trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Một số sai lầm cần tránh khi hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng

Khi hạ sốt cho trẻ sau tiêm phòng, bên cạnh việc áp dụng các biện pháp đúng đắn, bố mẹ cũng cần tránh một số sai lầm sau đây để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho bé:

• Tự ý dùng thuốc hạ sốt khi trẻ sốt nhẹ: Nếu trẻ chỉ sốt nhẹ dưới 38.5 độ C và không có dấu hiệu khó chịu, thường không cần dùng thuốc hạ sốt ngay. Thay vào đó, hãy theo dõi nhiệt độ và áp dụng các biện pháp hạ nhiệt vật lý.
• Dùng thuốc hạ sốt không đúng liều lượng: Việc tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc hạ sốt có thể gây ra những tác dụng không mong muốn, thậm chí nguy hiểm cho trẻ. Luôn tuân thủ liều lượng theo cân nặng và hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ.
• Sử dụng aspirin để hạ sốt cho trẻ: Aspirin không được khuyến cáo sử dụng cho trẻ em bị sốt do có nguy cơ gây hội chứng Reye, một bệnh lý hiếm gặp nhưng nghiêm trọng.
• Lau người bằng nước lạnh hoặc cồn: Nước lạnh có thể khiến trẻ bị co mạch, gây khó hạ sốt. Cồn có thể thấm qua da và gây độc cho trẻ. Chỉ nên lau người cho trẻ bằng nước ấm.
• Chườm đá trực tiếp lên da: Đá lạnh có thể gây bỏng lạnh cho da của trẻ. Thay vào đó, hãy dùng khăn mềm bọc đá hoặc túi chườm lạnh chuyên dụng và chườm lên trán, nách, bẹn.
• Mặc quần áo quá dày hoặc ủ ấm quá kỹ: Khi trẻ sốt, cơ thể cần được thoát nhiệt. Do đó, nên cho trẻ mặc quần áo thoáng mát và không ủ ấm quá mức.
• Bỏ qua việc bù nước: Sốt có thể khiến trẻ bị mất nước. Do đó, hãy đảm bảo cho trẻ bú mẹ hoặc uống đủ nước, điện giải (nếu cần).
• Tự ý dùng kháng sinh: Sốt sau tiêm phòng thường là do phản ứng của cơ thể với vắc xin, không phải do nhiễm khuẩn. Việc tự ý dùng kháng sinh là không cần thiết và có thể gây hại.
• Chườm nóng hoặc xoa dầu vào vị trí tiêm: Điều này có thể làm tăng sưng đau và khó chịu ở vùng tiêm.
• Không theo dõi các dấu hiệu bất thường: Chỉ tập trung vào hạ sốt mà bỏ qua việc quan sát các dấu hiệu nghiêm trọng khác như phát ban lan rộng, khó thở, li bì, co giật… có thể gây nguy hiểm cho trẻ.

Khi nào trẻ bị sốt sau tiêm phòng cần đưa đến bệnh viện?

Sốt nhẹ là phản ứng thường gặp và hoàn toàn bình thường sau tiêm chủng, cho thấy hệ miễn dịch của trẻ đang hoạt động để tạo kháng thể. Vì vậy, cha mẹ không nên quá lo lắng hay vội vàng can thiệp khi trẻ sốt nhẹ sau tiêm. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, sốt có thể là dấu hiệu cảnh báo phản ứng nặng, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi xuất hiện các biểu hiện sau:

• Sốt cao trên 39 độ C và không hạ sau khi đã dùng thuốc đúng liều.
• Sốt kéo dài quá 3 ngày hoặc sốt tái phát sau khi đã cắt sốt trên 24 giờ.
• Trẻ quấy khóc liên tục trên 3 giờ, không thể dỗ, khó chịu rõ rệt.
• Có dấu hiệu thần kinh bất thường như: co giật, lơ mơ, phản ứng chậm, ngủ li bì, không đáp ứng với kích thích bên ngoài.
• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng: nổi mề đay toàn thân, sưng mặt, sưng môi, cổ họng, ngứa dữ dội...
• Khó thở, tím tái, thở rút lõm ngực.
• Vết tiêm sưng đỏ lan rộng, đau kéo dài quá 3 ngày hoặc có mủ.

Sốt sau tiêm phòng là phản ứng phổ biến và thường không quá nguy hiểm, nhưng cũng khiến nhiều bố mẹ lo lắng. Với những cách hạ sốt cho trẻ sau khi tiêm phòng tại nhà hiệu quả, an toàn như trên, bố mẹ hoàn toàn có thể chủ động chăm sóc và giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn trong giai đoạn này. Tuy nhiên, nếu tình trạng sốt kéo dài, bé lừ đừ, bỏ bú, co giật hoặc có dấu hiệu bất thường, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.