4 cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết an toàn, hiệu quả

Ngứa khi mắc sốt xuất huyết là do phản ứng của hệ miễn dịch đối với virus Dengue. Khi bị nhiễm virus, cơ thể sẽ giải phóng các hóa chất như histamin và cytokine, kích thích các đầu dây thần kinh trên da, từ đó gây ra cảm giác ngứa ngáy. Triệu chứng ngứa này không chỉ mang lại sự khó chịu mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong bài viết này, các chuyên gia sẽ chia sẻ các cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết an toàn và hiệu quả nhất.

Vì sao sốt xuất huyết gây ngứa?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, mang đến nhiều triệu chứng khó chịu cho người bệnh, trong đó ngứa da là một dấu hiệu phổ biến, đặc biệt ở giai đoạn hồi phục và mặc dù đôi khi bị xem nhẹ, tình trạng này có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Triệu chứng ngứa này thường xuất hiện trong quá trình phát triển của bệnh và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

1. Phát ban trên da

Phát ban do sốt xuất huyết thường xuất hiện sau khi sốt, gây kích ứng và làm da trở nên ngứa ngáy. Các mảng phát ban này có thể lan rộng trên cơ thể, gây khó chịu cho người bệnh. Ngứa xuất phát từ phản ứng của cơ thể với virus Dengue và có thể kéo dài trong một thời gian nhất định trong quá trình hồi phục.

Trong giai đoạn phục hồi, các lớp da bị tổn thương bắt đầu tái tạo. Quá trình tái tạo này đi kèm với hiện tượng bong da hoặc tích tụ tế bào chết trên da, góp phần làm tăng cảm giác ngứa. Đây là một phản ứng tự nhiên khi da đang hồi phục và trở lại trạng thái bình thường.

2. Giải phóng histamin

Cơ chế chính khiến sốt xuất huyết gây ngứa xuất phát từ hệ thống miễn dịch của cơ thể khi phản ứng với virus Dengue. Trong quá trình nhiễm bệnh, virus Dengue kích hoạt hệ miễn dịch giải phóng một loạt các chất trung gian hóa học, trong đó có histamin – chất gây viêm có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể nhưng cũng đồng thời tạo cảm giác ngứa.

Trong quá trình sốt xuất huyết, histamin được giải phóng từ các tế bào mast và bạch cầu ái kiềm (basophils) để đáp ứng với tổn thương mạch máu do virus Dengue gây ra, làm tăng tính thấm của mạch máu, gây rò rỉ chất lỏng vào các mô xung quanh. Điều này có thể kích thích các dây thần kinh cảm giác dưới da, dẫn đến sưng, đỏ và ngứa khi mắc sốt xuất huyết.

3. Tổn thương mạch máu và tích tụ sản phẩm viêm

Sốt xuất huyết đặc trưng bởi tổn thương mạch máu do virus tấn công vào các tế bào nội mô – lớp lót bên trong thành mạch máu. Điều này dẫn đến hiện tượng rò rỉ huyết tương và tích tụ các protein, tế bào viêm và chất độc hại tại mô. Khi máu chảy qua các vùng bị tổn thương, các chất kích thích trong máu (bao gồm cytokine và các phân tử viêm) có thể tương tác với các đầu dây thần kinh cảm giác trong da, gây ra ngứa ngáy khó chịu.

Ngoài ra, trong giai đoạn phục hồi, khi cơ thể bắt đầu tái tạo mô và sửa chữa mạch máu bị tổn thương, hiện tượng tái cấu trúc và luân chuyển tế bào cũng làm kích thích các dây thần kinh dưới da, dẫn đến cảm giác ngứa.

4. Tăng tính nhạy cảm của các dây thần kinh cảm giác

Virus Dengue không chỉ gây tổn thương mạch máu mà còn có thể tác động lên hệ thần kinh cảm giác thông qua các phản ứng viêm lan rộng. Ở mức độ vi mô, các dây thần kinh cảm giác trở nên nhạy cảm hơn với các kích thích hóa học và vật lý, khiến người bệnh cảm nhận ngứa dễ dàng hơn so với bình thường.

Ngoài ra, tình trạng mất cân bằng điện giải và khô da do mất nước trong sốt xuất huyết cũng làm da trở nên nhạy cảm hơn, gia tăng cảm giác ngứa.

5. Bão Cytokine và biểu hiện trên da

Trong những trường hợp sốt xuất huyết nặng, hiện tượng "cơn bão cytokine" có thể xảy ra khi cơ thể giải phóng một lượng cytokine lớn, gây ra một phản ứng miễn dịch mạnh mẽ. Cytokine chính là các protein tín hiệu của hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong cơ chế ngứa. Lượng cytokine này có thể gây viêm lan rộng trong cơ thể và góp phần làm phát sinh các triệu chứng trên da như phát ban và ngứa.

Ngứa trong sốt xuất huyết chủ yếu là do sự giải phóng các cytokine trong quá trình nhiễm virus. Các cytokine như IL-1, IL-2, IFN-ϒ và TNF-α được giải phóng khi cơ thể phản ứng với virus Dengue. Đặc biệt, các cytokine thuộc nhóm Th2, được giải phóng trong giai đoạn sau của bệnh, được cho là đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra cảm giác ngứa ở bệnh nhân sốt xuất huyết.

Triệu chứng ngứa trong sốt xuất huyết xuất hiện ở giai đoạn nào?

Thông thường, triệu chứng ngứa sẽ xuất hiện vào khoảng ngày thứ 8 sau khi bắt đầu sốt và thường đi kèm với sự cải thiện về số lượng tiểu cầu và mức hematocrit. Vào năm 2020, một nghiên cứu của Siddiqui và các cộng sự đã phát hiện rằng khoảng 20,5% bệnh nhân sốt xuất huyết trong nghiên cứu gặp phải triệu chứng ngứa, điều này cho thấy ngứa là một triệu chứng khá phổ biến ở những người mắc bệnh.

Một phân tích hồi cứu được thực hiện trên dữ liệu từ một bệnh viện ở Nam Ấn Độ từ tháng 4/2021 đến tháng 4/2023 đã chỉ ra mối liên hệ giữa ngứa và sốt xuất huyết. Những bệnh nhân mắc sốt xuất huyết được xác nhận qua xét nghiệm Immunoglobulin M (IgM) và Protein không cấu trúc NS1 dương tính đã được đưa vào nghiên cứu. Tổng cộng có 261 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, và kết quả cho thấy ngứa thường xảy ra vào khoảng ngày thứ 8 kể từ khi bắt đầu sốt, đồng thời có sự cải thiện về số lượng tiểu cầu và mức hematocrit.

Trong nghiên cứu này, các bệnh nhân mắc sốt xuất huyết được ghi nhận có triệu chứng ngứa với số lượng tiểu cầu trung vị là 118 (92–147) × 10^9/L và mức hematocrit khi nhập viện là 44 (38 – 53)%. Ngứa thường bắt đầu vào ngày thứ 5 kể từ khi nhập viện và vào khoảng ngày thứ 8 kể từ khi bắt đầu sốt.

Hướng dẫn cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết

Ngứa là một triệu chứng phổ biến và gây khó chịu trong quá trình phục hồi sau khi mắc sốt xuất huyết. Để làm dịu cơn ngứa và hỗ trợ quá trình hồi phục, người bệnh có thể áp dụng các cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết sau:

1. Sử dụng thuốc kháng histamin

Thuốc kháng histamin là một trong những cách giảm ngứa sốt xuất huyết an toàn và hiệu quả được nhiều người áp dụng. Histamin là một chất được cơ thể giải phóng trong phản ứng miễn dịch với virus Dengue, gây ra cảm giác ngứa ngáy. Thuốc kháng histamin giúp ngăn chặn tác động của histamin lên các đầu dây thần kinh, làm giảm cảm giác ngứa.

Một số loại thuốc kháng histamin có thể sử dụng để giảm ngứa và viêm như: diphenhydramine (Benadryl) và cetirizine (Zyrtec) (3). Tuy nhiên, cần lưu ý trước khi sử dụng thuốc kháng histamin hay bất kỳ loại thuốc nào, người bệnh cũng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh những biến chứng xấu có thể xảy ra.

2. Giữ da sạch sẽ và tránh kích ứng

Một trong những cách giảm ngứa do sốt xuất huyết hiệu quả là giữ cho da luôn sạch sẽ và tránh các yếu tố có thể kích ứng da. Người bệnh nên tắm rửa nhẹ nhàng với nước ấm và xà phòng dịu nhẹ để loại bỏ bụi bẩn, mồ hôi và các tác nhân gây kích ứng.

Đồng thời, tránh sử dụng các sản phẩm chứa hóa chất mạnh hoặc có mùi thơm vì có thể làm tình trạng ngứa trở nên nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, người bệnh cũng nên tránh gãi để không làm tổn thương da và gây viêm nhiễm.

3. Dùng các phương pháp tự nhiên để giảm ngứa

Bên cạnh việc điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ, người bệnh có thể áp dụng một số cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết đơn giản, an toàn và hiệu quả bằng phương pháp tự nhiên ngay tại nhà như:

• Chườm lạnh: Cách giảm ngứa sốt xuất huyết hiệu quả là sử dụng khăn lạnh hoặc khăn ẩm để chườm lên vùng da bị ngứa. Lạnh sẽ giúp làm tê da và giảm kích ứng, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn.
• Tắm yến mạch: Ngâm mình trong bồn tắm yến mạch, đặc biệt là yến mạch dạng keo, là một phương pháp tuyệt vời để làm dịu da. Yến mạch có đặc tính chống viêm và giúp làm mềm da, giảm sự khó chịu do ngứa.
• Gel lô hội: Lô hội (nha đam) là một nguyên liệu tự nhiên có khả năng chống viêm và làm dịu da hiệu quả. Sử dụng gel lô hội thoa trực tiếp lên vùng da bị ngứa sẽ giúp làm mát và giảm cảm giác ngứa một cách nhanh chóng.

4. Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ làm dịu da

Chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng mà còn hỗ trợ làm dịu da và giảm ngứa trong quá trình phục hồi sốt xuất huyết. Theo đó, cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết bằng cách xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý như sau:

• Uống đủ nước: Uống đủ nước giúp cơ thể duy trì độ ẩm, làm giảm khô da và giảm cảm giác ngứa. Người bệnh sốt xuất huyết nên uống ít nhất 2 – 3 lít nước mỗi ngày.
• Thực phẩm giàu vitamin C: Vitamin C có khả năng tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ làm dịu da. Các loại trái cây như cam, bưởi, dứa, kiwi và dâu tây là nguồn vitamin C dồi dào, người bệnh nên bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày.
• Ngoài ra, người bệnh cũng nên tránh các thực phẩm có thể gây dị ứng hoặc làm tình trạng ngứa trở nên nghiêm trọng như thực phẩm cay, nhiều dầu mỡ hoặc thực phẩm chế biến sẵn.

Những điều cần tránh khi bị ngứa do sốt xuất huyết

Ngứa là một trong những triệu chứng thường gặp trong quá trình phục hồi của bệnh sốt xuất huyết, khiến nhiều người cảm thấy khó chịu và bức bối. Tuy nhiên, việc kiểm soát cơn ngứa là rất quan trọng, vì nếu không làm đúng cách, ngứa có thể trở nên nghiêm trọng hơn, hoặc dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác. Dưới đây là những điều cần tránh khi bị ngứa do sốt xuất huyết để không làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn:

1. Không gãi lên vùng da bị ngứa

Mặc dù ngứa khi mắc sốt xuất huyết có thể khiến người bệnh cảm thấy rất khó chịu, nhưng tuyệt đối không nên gãi lên vùng da bị ngứa. Việc gãi có thể gây tổn thương cho da, làm xước và tạo ra các vết thương hở, từ đó dễ dàng dẫn đến nhiễm trùng. Điều này không chỉ làm tình trạng ngứa càng trở nên tồi tệ hơn mà còn có thể gây viêm nhiễm, thậm chí chảy máu.

Ngoài ra, khi da bị xước, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Thay vì gãi, người bệnh nên áp dụng các cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết an toàn hơn như sử dụng kem dưỡng ẩm, thuốc kháng histamin hoặc các phương pháp tự nhiên giúp giảm ngứa hiệu quả mà không gây hại cho da.

2. Không sử dụng mỹ phẩm hoặc hóa chất gây kích ứng

Khi bị ngứa do sốt xuất huyết, làn da có thể trở nên nhạy cảm hơn. Do đó, việc sử dụng mỹ phẩm, kem dưỡng da hoặc các hóa chất có chứa thành phần gây kích ứng sẽ làm tăng tình trạng ngứa và có thể dẫn đến viêm da hoặc dị ứng.

Các sản phẩm có mùi thơm, chất tẩy rửa mạnh hoặc các thành phần hóa học như cồn, parabens, hoặc hương liệu có thể làm tổn hại đến làn da nhạy cảm. Vì vậy, tốt nhất người bệnh nên sử dụng các sản phẩm dưỡng da dịu nhẹ, không chứa hóa chất và không có mùi thơm để tránh làm trầm trọng thêm tình trạng ngứa.

3. Không sử dụng các biện pháp dân gian không rõ nguồn gốc

Mặc dù nhiều người thường tìm đến các biện pháp dân gian như đắp lá cây, thảo dược, xoa dầu để giảm ngứa khi mắc sốt xuất huyết, nhưng không phải tất cả những phương pháp này đều an toàn và hiệu quả. Một số biện pháp dân gian chưa được chứng minh khoa học và có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn, đặc biệt khi làn da đang trong tình trạng nhạy cảm.

Những loại thảo dược, lá cây hoặc tinh dầu không rõ nguồn gốc có thể gây dị ứng hoặc làm tổn thương cho da, làm tình trạng ngứa trở nên trầm trọng hơn. Vì vậy, trước khi thử bất kỳ phương pháp nào, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo rằng phương pháp đó là an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.

Cách phòng ngừa ngứa khi bị sốt xuất huyết

Mặc dù ngứa không phải là một triệu chứng nguy hiểm nhưng nó có thể làm người bệnh cảm thấy khó chịu và làm giảm chất lượng cuộc sống. Để phòng ngừa ngứa khi bị sốt xuất huyết, người bệnh có thể áp dụng các cách sau:

• Giữ da sạch sẽ và khô thoáng: Việc giữ gìn vệ sinh cơ thể sạch sẽ giúp giảm thiểu vi khuẩn, ngăn ngừa các phản ứng da không mong muốn. Tắm rửa nhẹ nhàng, sử dụng xà phòng dịu nhẹ và lau khô cơ thể bằng khăn mềm để giảm thiểu tình trạng da bị kích ứng.
• Sử dụng kem dưỡng ẩm phù hợp: Sau khi tắm, người bệnh có thể sử dụng các loại kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu hoặc hóa chất để giữ cho da mềm mại và không bị khô, tránh gây ngứa.
• Tránh tiếp xúc với các chất gây kích ứng: Tránh sử dụng mỹ phẩm, kem dưỡng da, hoặc các sản phẩm chứa hóa chất mạnh có thể làm kích ứng da. Đồng thời, hạn chế tiếp xúc với các chất tẩy rửa mạnh hoặc các chất gây dị ứng.
• Không gãi khi bị ngứa: Gãi có thể làm tổn thương da, làm tình trạng ngứa trở nên nghiêm trọng hơn và dễ dẫn đến nhiễm trùng. Thay vào đó, người bệnh có thể sử dụng thuốc kháng histamine hoặc các biện pháp giảm ngứa khác để làm dịu da.
• Bảo vệ da khỏi côn trùng: Vì sốt xuất huyết do muỗi truyền, việc bảo vệ cơ thể khỏi vết đốt của muỗi là rất quan trọng. Người bệnh nên sử dụng màn chống muỗi, xịt chống muỗi và mặc quần áo dài để giảm nguy cơ bị côn trùng đốt và giúp bảo vệ làn da.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý: Một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và hỗ trợ quá trình hồi phục. Ăn nhiều trái cây, rau xanh và các thực phẩm giàu vitamin C giúp làm dịu da và tăng cường hệ miễn dịch.
• Tiêm vắc xin sốt xuất huyết: Sau khi khỏi bệnh sốt xuất huyết ít nhất 6 tháng, người bệnh nên tiêm vắc xin sốt xuất huyết để giảm nguy cơ tái nhiễm các tuýp virus Dengue khác. Vắc xin sốt xuất huyết Qdenga có khả năng bảo vệ hiệu quả chống lại cả 4 tuýp virus Dengue (DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4), giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm.

Vắc xin được khuyến cáo tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên, với hiệu quả bảo vệ hơn 80% đối với các tuýp virus và trên 90% khả năng ngăn ngừa bệnh nặng, nhập viện hay các biến chứng nghiêm trọng. Việc tiêm vắc xin sau khi khỏi bệnh là biện pháp phòng ngừa an toàn và hiệu quả, giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Trên đây là những cách giảm ngứa khi bị sốt xuất huyết an toàn và hiệu quả nhất. Bằng cách áp dụng những phương pháp an toàn như sử dụng thuốc kháng histamin, giữ da sạch sẽ, thử các biện pháp tự nhiên và duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, người bệnh có thể giảm thiểu tình trạng ngứa một cách hiệu quả. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, trước khi sử dụng bất kỳ phương pháp nào, người bệnh cũng cần tham khảo ý kiến bác sĩ.