Cảnh giác não mô cầu, viêm não Nhật Bản ở trẻ dịp hè
Não mô cầu và viêm não Nhật Bản đều dễ gây biến chứng nặng như viêm màng não, tổn thương não, co giật, liệt, thậm chí tử vong, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ.
BS.CKI Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết như trên trước bối cảnh dịch tễ diễn biến phức tạp khi cả nước bước vào mùa hè 2025 với sự xuất hiện của nhiều ca bệnh viêm não - viêm màng não ở trẻ nhỏ trên toàn quốc. Điển hình là trường hợp trẻ sơ sinh 20 ngày tuổi mắc não mô cầu, diễn tiến nặng, biến chứng suy hô hấp, sốc nhiễm trùng, nghi ngờ viêm màng não được bệnh viện Sản Nhi Nghệ An ghi nhận vào hôm 9/6/2025 vừa qua. Trong khi đó, bệnh viêm não Nhật Bản với tỷ lệ tử vong và di chứng cao ở trẻ nhỏ, từ 25 - 35% đang bước vào mùa.
“Hai bệnh diễn ra quanh năm, song vào mùa hè, trẻ thường gia tăng các hoạt động ngoài trời, giao lưu tiếp xúc nên dễ mắc bệnh và nguy cơ gặp các biến chứng nặng nề”. Bác sĩ Chính nói.
Cao điểm viêm não - viêm màng não vào mùa hè
Viêm não Nhật Bản do virus gây ra, lây truyền chủ yếu qua muỗi Culex, loài muỗi phát triển mạnh vào mùa hè, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều. Những khu vực có ao tù, nước đọng hoặc chuồng trại chăn nuôi là "ổ sinh sản" của muỗi, đặc biệt vào thời điểm thu hoạch trái cây, lúa, hoa màu... Lý do, vào thời điểm này, sự xuất hiện dày đặc của các loài chim hoang dã mang mầm bệnh, thúc đẩy tình trạng lây lan mầm bệnh trong cộng đồng. Muỗi sau khi hút máu chim hoang dã sẽ truyền virus cho gia súc như lợn, trâu, bò... trước khi tiếp tục lây nhiễm sang người.
Tháng 5 - 8 hàng năm là cao điểm bùng phát bệnh, khi trẻ em dễ bị phơi nhiễm tại các vùng quê, đặc biệt gần khu vực chuồng trại chăn nuôi lợn, đây là những vật chủ trung gian hàng đầu. Sau thời gian ủ bệnh từ 5 - 15 ngày, trẻ thường khởi phát với các triệu chứng điển hình như sốt cao, đau đầu, nôn ói. Bệnh có thể diễn tiến nhanh chóng chỉ trong vài giờ hoặc vài ngày, gây viêm não với các biểu hiện nguy hiểm như rối loạn ý thức, co giật, liệt chi, thậm chí hôn mê hoặc tử vong. Tỷ lệ tử vong do viêm não Nhật Bản lên tới 30%. Trong số trẻ qua khỏi, khoảng 50% phải đối mặt với di chứng nghiêm trọng như liệt, rối loạn tâm thần, suy giảm khả năng vận động, ngôn ngữ và học tập.
Đáng chú ý, hơn 99% người nhiễm virus không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ biểu hiện nhẹ, khiến việc nhận diện bệnh trong cộng đồng trở nên khó khăn. Điều này làm tăng nguy cơ lây lan âm thầm trong mùa dịch, tạo thêm thách thức lớn trong kiểm soát và phòng ngừa.
Mùa hè cũng là thời điểm bệnh do não mô cầu diến biến khó lường. Tại Việt Nam, hệ thống giám sát dịch tễ Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương ghi nhận các ca viêm màng não do não mô cầu có xu hướng xuất hiện rải rác quanh năm, nhưng thường gia tăng vào những thời điểm thời tiết nắng nóng. Thời tiết khắc nghiệt khiến hệ miễn dịch tự nhiên của trẻ suy giảm, đặc biệt là hàng rào bảo vệ tại niêm mạc hô hấp. Đây là điều kiện để vi khuẩn não mô cầu xâm nhập và lan rộng trong cộng đồng. Vi khuẩn cư trú tại vùng hầu họng và có thể lây qua tiếp xúc gần, kể cả từ người không có triệu chứng rõ ràng.
Vi khuẩn não mô cầu cư trú ở vùng hầu họng và lây truyền nhanh qua đường hô hấp khi tiếp xúc với dịch tiết từ người nhiễm bệnh hoặc người lành mang trùng không triệu chứng. Nhóm người lành mang trùng này là nguồn lây chiếm khoảng 5 - 25% dân số, tỷ lệ này gia tăng đáng kể trong các vụ dịch. Đây là nguồn lây nguy hiểm khó kiểm soát, đặc biệt khi người lớn trong gia đình vô tình truyền bệnh cho trẻ qua các cử chỉ gần gũi như hôn, ôm, hay nói chuyện ở khoảng cách gần. Bên cạnh đó, việc trẻ tham gia các hoạt động tụ tập đông người càng tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan, nhất là khi sức đề kháng bị suy giảm do thời tiết mùa hè diễn biến thất thường.
Bệnh do não mô cầu có thể tấn công mọi lứa tuổi, nhưng hai nhóm nguy cơ cao nhất là trẻ dưới 5 tuổi và thanh thiếu niên. Theo Bộ Y tế, khoảng 50% bệnh nhân tử vong nếu không được điều trị kịp thời,và ngay cả khi được cứu chữa, tỷ lệ tử vong vẫn lên tới 15%. Đối với những bệnh nhân sống sót, 20% trong số đó phải chịu di chứng nghiêm trọng như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, chậm phát triển trí tuệ và hành vi.
Điều đáng lo ngại là ở giai đoạn đầu, cả bệnh não mô cầu và viêm não Nhật Bản đều có triệu chứng giống cảm lạnh thông thường, bao gồm sốt, mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn. Điều này khiến nhiều phụ huynh dễ chủ quan, tự ý mua thuốc điều trị triệu chứng cho trẻ. Tuy nhiên, khi bệnh diễn tiến nặng, viêm não Nhật Bản có thể chuyển nhanh thành viêm não, tổn thương não bộ nghiêm trọng chỉ sau 1 - 2 ngày, biểu hiện bằng rối loạn tri giác, co giật, thậm chí liệt chi hoặc liệt dây thần kinh sọ. Trong khi đó, não mô cầu có các đặc điểm nguy kịch như xuất hiện tử ban, lạnh tay chân, cứng cổ, sợ ánh sáng và có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ.
Bác sĩ Chính khuyến cáo, phụ huynh cần theo dõi chặt chẽ các triệu chứng của trẻ. Nếu sau 1 - 2 ngày các triệu chứng không cải thiện hoặc xuất hiện dấu hiệu bất thường như co giật, li bì, phát ban, cứng cổ, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
Khẩn trương thực hiện các biện pháp phòng bệnh viêm não - màng não cho trẻ vào mùa hè
Hiện chưa có thuốc đặc hiệu điều trị viêm não Nhật Bản và bệnh do não mô cầu, một khi mắc bệnh, nguy cơ đối mặt với biến chứng nguy hiểm, di chứng nghiêm trọng và tử vong là rất cao.
Bác sĩ Chính khuyến cáo, để ngăn chặn nguy cơ từ viêm não Nhật Bản và não mô cầu, phụ huynh cần đặc biệt lưu ý các biện pháp phòng ngừa hàng ngày. Trẻ cần được hướng dẫn rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đeo khẩu trang khi đi đến nơi đông người và vệ sinh mũi họng bằng dung dịch sát khuẩn. Song song đó, phụ huynh nên duy trì không gian sống của trẻ từ nhà cửa đến trường lớp luôn sạch sẽ, thông thoáng nhằm giảm thiểu mầm bệnh. Đồng thời, tăng cường sức đề kháng qua chế độ dinh dưỡng hợp lý, giấc ngủ đầy đủ và vận động phù hợp cũng góp phần giúp trẻ ngăn ngừa bệnh hiệu quả.
Quan trọng nhất, cha mẹ không được bỏ sót hoặc trì hoãn lịch tiêm các loại vắc xin phòng bệnh, vì đây là chìa khóa bảo vệ trẻ trước các căn bệnh nguy hiểm.
Hiện, Việt Nam cung cấp các loại vắc xin phòng viêm não Nhật Bản, bao gồm:
| Tiêu chí | Vắc xin viêm não Nhật Bản Jevax (Việt Nam) | Vắc xin viêm não Nhật Bản Jeev (Ấn Độ) | Vắc xin viêm não Nhật Bản Imojev (Thái Lan) |
| Đối tượng | Trẻ em từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn | Trẻ em từ tròn 12 tháng tuổi đến người lớn ≤ 49 tuổi | Trẻ em từ 9 tháng tuổi trở lên và người lớn |
| Lịch tiêm | Lịch tiêm 03 mũi:
* Sau 3 năm tiêm nhắc lại một liều để duy trì miễn dịch hoặc những người có thể trạng miễn dịch tốt thì tiêm nhắc lại trước khi có dịch viêm não xảy ra. |
Lịch tiêm 02 mũi cơ bản:
|
Trẻ từ 9 tháng tuổi đến dưới 18 tuổi (chưa tiêm vắc xin Jevax lần nào) có lịch tiêm 2 mũi:
Người tròn 18 tuổi trở lên: Tiêm 1 mũi duy nhất. |
| Đăng ký tiêm |  |
|
|
Đối với vắc xin phòng não mô cầu chỉ cung cấp trong tiêm chủng dịch vụ, với các loại vắc xin gồm:
| Tiêu chí | Vắc xin não mô cầu nhóm B thế hệ mới Bexsero (Italy) | Vắc xin não mô cầu nhóm B, C VA-Mengoc-BC (Cuba) | Vắc xin não mô cầu nhóm A, C, Y, W-135 Menactra (Mỹ) | Vắc xin não mô cầu nhóm A, C, Y, W-135 MenQuadfi (Mỹ) | Vắc xin não mô cầu nhóm A, C, Y, W-135 Nimenrix (Bỉ) |
| Đối tượng | Trẻ em và người lớn từ 2 tháng tuổi đến 50 tuổi (chưa đến sinh nhật 51 tuổi) | Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn đến 45 tuổi | Trẻ từ 9 tháng đến 55 tuổi (trước sinh nhật lần thứ 56) | Trẻ từ 2 tháng tuổi (sớm nhất từ 6 tuần tuổi) trở lên và người lớn | Trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn (không có giới hạn trên). |
| Lịch tiêm | Đối với người khỏe mạnh
Trẻ từ 2 tháng tuổi đến < 6 tháng tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:
Mũi nhắc được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và cách mũi 2 tối thiểu 6 tháng. Trẻ từ tròn 6 tháng đến dưới 12 tháng tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:
Mũi nhắc được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng. Trẻ từ tròn 1 tuổi đến dưới 2 tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:
Mũi nhắc được khuyến cáo cách mũi 2 tối thiểu 12 tháng. Trẻ từ tròn 2 tuổi đến 50 tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:
Đối với người có nguy cơ mắc não mô cầu Khách hàng đến các trung tâm tiêm chủng VNVC để được bác sĩ tư vấn và chỉ định tiêm ngừa |
Lịch tiêm 02 mũi cách nhau 45 ngày | Người sức khỏe bình thường
Trẻ từ 9 tháng đến dưới 24 tháng: 2 liều cách nhau ít nhất 3 tháng
Trẻ em từ 2 tuổi đến 55 tuổi (trước sinh nhật lần thứ 56):
Người có nguy cơ cao mắc Não mô cầu (có bệnh lý nền, dùng thuốc ức chế miễn dịch…)*: Trẻ dưới 7 tuổi:
Người tròn 7 tuổi trở lên và người lớn:
* Theo khuyến cáo của CDC (Hoa Kỳ). |
Lịch tiêm vắc xin MenQuadfi được khuyến nghị dựa trên độ tuổi và tình trạng sức khoẻ như sau:
Đối với trẻ từ 6 tuần tuổi đến dưới 6 tháng:
Đối với trẻ từ 6 tháng đến dưới 12 tháng:
Đối với trẻ từ 12 tháng trở lên và người lớn:
Đối với người từ 15 tuổi trở lên (đã hoàn thành lịch tiêm theo tuổi ở trên) nếu tiếp tục có nguy cơ, khuyến cáo tiêm thêm 1 mũi, cách mũi trước đó 4 năm. |
Vắc xin Nimenrix có lịch tiêm cụ thể như sau:
Trẻ từ tròn 6 tuần tuổi đến dưới 6 tháng tuổi, chỉ định:
Trẻ từ tròn 6 tháng tuổi đến dưới 12 tháng tuổi, chỉ định:
Trẻ từ tròn 1 tuổi trở lên, chỉ định:
Tiêm nhắc lại từ lúc trẻ đạt 15 tuổi (nếu tiếp tục có nguy cơ), cách mũi trước ít nhất 4 năm. Đối với người có nguy cơ cao mắc não mô cầu xâm lấn bao gồm người suy giảm miễn dịch, thiếu hụt bổ thể, bệnh nhân cắt lách, bất thường về chức năng lách, nhiễm HIV, đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch, ức chế bổ thể…, bác sĩ khám sàng lọc sẽ chỉ định cụ thể lịch tiêm cho từng trường hợp sau khi khám sàng lọc đầy đủ theo quy trình chuẩn của Bộ Y tế Việt Nam. |
| Đăng ký tiêm | |
|
|
|
|
Bác sĩ Chính lưu ý, các loại vắc xin phòng não mô cầu không tạo miễn dịch chéo giữa các nhóm huyết thanh, phụ huynh cần cho trẻ tiêm đầy đủ cả ba loại để được bảo vệ toàn diện trước năm nhóm huyết thanh gây bệnh nguy hiểm.
Hiện chưa có thuốc đặc hiệu điều trị viêm não Nhật Bản và bệnh do não mô cầu. Tiêm vắc xin là biện pháp phòng bệnh chủ động, an toàn và hiệu quả nhất hiện nay.
Để được tư vấn các thông tin vắc xin hoặc đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:
- Hotline: 028 7102 6595;
- Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
- Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn;
- Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
- Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine;
- Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi - Wakodo (Nhật Bản), ECO Green (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP tại đây.
Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” - app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:
- IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
- Đối với các hệ điều hành Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY
BÀI VIẾT CÙNG CHỦ ĐỀ
Cẩn trọng nguy cơ viêm não do zona thần kinh
Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM đang điều trị hai ca bệnh viêm não do zona thần kinh có vết mụn rộp đã lành rất nhỏ, được...
Sốt xuất huyết tăng, nhiều trường hợp âm thầm trở nặng chỉ trong vài giờ
SỐT XUẤT HUYẾT ĐANG VÀO MÙA! Số ca mắc tăng nhanh, nhiều ca bệnh rơi vào tình trạng nghiêm trọng chỉ trong thời gian ngắn. Có trường...
Đến 80% trường hợp tử vong do phế cầu xảy ra ở trẻ em
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, mỗi năm trên thế giới có khoảng 1,6 triệu người tử vong do phế cầu khuẩn, chủ yếu...
Vì sao phụ nữ mang thai dễ mắc phế cầu và diễn biến nặng?
Phụ nữ mang thai đối diện với nguy cơ mắc bệnh phế cầu xâm lấn cao gấp 2 lần so với phụ nữ không mang thai do...
Làm sao để dự đoán chủng cúm lưu hành vào năm sau?
Vắc xin cúm hàng năm thường khác với vắc xin của năm trước vì virus cúm liên tục biến đổi. Để tạo ra vắc xin hiệu quả,...
Gánh nặng chi phí điều trị sốt xuất huyết lên đến hàng trăm triệu
Sốt xuất huyết biến chứng nặng cần áp dụng đa phương thức điều trị chuyên sâu, kết hợp sử dụng thiết bị y tế hiện đại, thời...
