Phân biệt đi tướt và tiêu chảy: Nhận biết để chăm sóc trẻ đúng cách

Tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng nhiều trong giai đoạn mọc răng khiến nhiều phụ huynh lo lắng và đôi khi nhầm lẫn giữa hiện tượng đi tướt do mọc răng với bệnh lý tiêu chảy. Do đó, việc phân biệt đi tướt và tiêu chảy đóng vai trò quan trọng trong điều trị và chăm sóc trẻ đúng cách, hỗ trợ hồi phục sức khỏe hiệu quả.

Đi tướt và tiêu chảy giống hay khác nhau?

Đi tướt và tiêu chảy đều là tình trạng đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày, nhưng thực chất lại hai hiện tượng bệnh lý đến từ các nguyên nhân khác nhau. Trong khi đi tướt chỉ xuất hiện ở trẻ trong giai đoạn mọc răng, thì tiêu chảy có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào, cả trẻ em lẫn người lớn.

1. Đi tướt ở trẻ

Đi tướt ở trẻ là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng nhiều lần và thường xuất hiện trong giai đoạn mọc răng. Theo chuyên gia y tế, tình trạng đi tướt ở trẻ trong giai đoạn mọc răng có liên quan đến sự thay đổi nhu động ruột do tăng sản xuất nước bọt dẫn đến phân lỏng. Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ cho biết, mọc răng thường bắt đầu khoảng 4 - 6 tháng, rơi vào thời điểm bố mẹ cho trẻ ăn thức ăn đặc. Hệ tiêu hóa của trẻ cần thời gian để làm quen với thức ăn mới, điều này có thể khiến phân của trẻ thay đổi, dẫn đến đi tướt.

Tuy nhiên, do thói quen hay ngậm nhiều đồ vật khác nhau vào miệng và nhai để làm dịu nướu trong thời kỳ mọc răng cũng khiến trẻ có nguy cơ bị nhiễm trùng do vi khuẩn dẫn đến bị tiêu chảy. Kết hợp với thực tế miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, cơ thể trẻ không thể chống lại nhiễm trùng do các tác nhân có hại tấn công. Đồng thời, giai đoạn này cũng là lúc trẻ bắt đầu mất đi các kháng thể được nhận từ mẹ khi mới chào đời, khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng hơn, dẫn đến tiêu chảy. (3)

2. Tiêu chảy

Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài phân lỏng, nước 3 lần trở lên trong cùng một ngày. Khi bị tiêu chảy, quá trình tiêu hóa diễn ra quá nhanh khiến ruột già không thể hấp thụ hết lượng chất lỏng dư thừa.

• Tiêu chảy do nhiễm trùng: Thường là do ăn hoặc uống thực phẩm/ nước bị ô nhiễm. Các dấu hiệu và triệu chứng nhiễm trùng thường bắt đầu từ 12 giờ đến 4 ngày sau khi tiếp xúc và hết trong vòng 3 - 7 ngày.
• Tiêu chảy không liên quan đến nhiễm trùng: Có thể xảy ra như một tác dụng phụ của thuốc kháng sinh hoặc các loại thuốc khác, dị ứng thực phẩm, các bệnh đường tiêu hóa như bệnh viêm ruột..

Phân biệt đi tướt và tiêu chảy

Trong giai đoạn trẻ mọc răng, trẻ thường có biểu hiện đi ngoài phân lỏng khiến bố mẹ lo lắng trẻ bị tiêu chảy. Tuy nhiên, đây có thể là hiện tượng đi tướt mọc răng và hoàn toàn khác với bệnh lý tiêu chảy. Vậy nên, nhằm tránh nguy cơ nhầm lẫn giữa đi tướt và tiêu chảy, cùng phần biệt hai hiện tượng này chi tiết trong bảng so sánh dưới đây:

Hướng dẫn chăm sóc khi trẻ bị đi tướt và tiêu chảy

Tình trạng đi tướt hay tiêu chảy đều gây khó chịu cho trẻ. Bố mẹ cần lưu ý cách chăm sóc trẻ phù hợp để hỗ trợ phục hồi sức khỏe nhanh chóng và hạn chế nguy cơ xảy ra các biến chứng nguy hiểm.

1. Chăm sóc trẻ bị đi tướt mọc răng

Trẻ đi tướt mọc răng là hiện tượng phổ biến và không gây nguy hiểm, tuy nhiên vẫn sẽ gây khó chịu cho trẻ trong sinh hoạt hàng ngày. Để cùng trẻ vượt qua giai đoạn đi tướt trong quá trình mọc răng, các bậc phụ huynh cần lưu ý một số điều sau:

• Hạn chế cho trẻ ăn các loại thực phẩm có mùi tanh như các loại hải sản trong giai đoạn trẻ mọc răng đi tướt;
• Bổ sung nhiều rau củ quả, trái cây vào chế độ ăn của trẻ nhằm cung cấp vitamin, khoáng chất;
• Đảm bảo trẻ uống đủ nước để tránh tình trạng mất nước;
• Ưu tiên thức ăn từ yến mạch như sữa yến mạch, cháo yến mạch…
• Đảm bảo vệ sinh cho trẻ bằng việc tắm rửa hằng ngày, lau sạch mông trẻ mỗi lần đi ra ngoài, duy trì vệ sinh răng miệng... tránh tạo điều kiện cho các tác nhân có hại phát triển và gây bệnh;
• Vệ sinh môi trường xung quanh trẻ sạch sẽ như đồ chơi, vật dụng trong tầm tay trẻ. Bì trong quá trình mọc răng, trẻ thường cố gắng gặm bất kỳ đồ vật nào để cố gắng làm dịu nướu.

2. Chăm sóc trẻ bị tiêu chảy

Điều quan trọng nhất khi chăm sóc trẻ bị tiêu chảy là giữ cho trẻ đủ nước, cung cấp đầy đủ dinh dưỡng kết hợp các phương pháp điều trị triệu chứng nhằm hỗ trợ phục hồi nhanh chóng, cụ thể như sau:

• Cho trẻ uống nhiều nước nhằm tránh tình trạng mất nước gây nguy hiểm cho trẻ;
• Chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, đầy đủ các nhóm dưỡng chất. Đối với trẻ sơ sinh và trẻ bú mẹ, sữa mẹ vẫn là dinh dưỡng hoàn hảo nhất. Tuy nhiên, đối với trẻ lớn và người trưởng thành, nên hạn chế những thực phẩm có sữa và ít đường trong thời gian ngắn;
• Bổ sung các loại thực phẩm chứa nhiều chất xơ như táo (không có vỏ), chuối, lúa mạch, yến mạch, đậu hà lan, khoai lang.. có khả năng điều hòa nhu động ruột, hỗ trợ thuyên giảm các triệu chứng tiêu chảy;
• Bổ sung kẽm cho trẻ kết hợp với oresol có độ thẩm thấu thấp sẽ giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy ở trẻ một cách hiệu quả. Bổ sung kẽm có thể rút ngắn thời gian bị tiêu chảy tới 25% và làm giảm 30% thể tích phân;
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ;
• Đưa trẻ thăm khám bác sĩ ngay khi có các yếu tố sau: trẻ dưới 6 tháng tuổi, có máu trong phân, có dấu hiệu mất nước (lượng nước tiểu ít, khóc không có nước mắt..), nôn mửa, sốt cao (không thuyên giảm khi dùng thuốc hạ sốt), bụng căng phồng (sưng hoặc to ra), có tiền sử phẫu thuật bụng hoặc có triệu chứng kéo dài hơn 3 ngày.

Làm sao phòng ngừa trẻ bị đi tướt và tiêu chảy?

Đối với trẻ đi tướt do mọc răng, đây là một giai đoạn phát triển bình thường của trẻ, bố mẹ chỉ cần theo dõi và lưu ý về mặt dinh dưỡng cũng như vệ sinh cho trẻ. Đối với tình trạng tiêu chảy ở trẻ, bố mẹ có thể ngăn ngừa bằng một số biện pháp sau:

• Đảm bảo vệ sinh cá nhân và môi trường xung quanh trẻ sạch sẽ;
• Tập thói quen cho trẻ rửa tay sạch sẽ trước và sau khi dùng bữa, đi vệ sinh,...
• Thức ăn cho trẻ phải nấu chín kỹ và tiếp cận nguồn nước uống an toàn;
• Nên cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời;
• Uống vắc xin phòng Rotavirus và các loại vắc xin phòng bệnh gây triệu chứng hoặc biến chứng tiêu chảy cho trẻ.

Tại Việt Nam, có 3 loại vắc xin phòng Rotavirus bao gồm Rotateq (Mỹ), Rotarix (Bỉ) và Rotavin (Việt Nam), với phác đồ như sau:

• Vắc xin Rotarix (Bỉ): Uống 2 liều; liều đầu tiên lúc 6 tuần tuổi, liều thứ 2 sau liều đầu tiên 4 tuần (uống đủ 2 liều trước 24 tuần tuổi);
• Vắc xin Rotateq (Mỹ): Uống 3 liều; liều đầu tiên trong khoảng 7-12 tuần tuổi, 2 liều còn lại cách nhau 1 tháng, liều thứ 3 phải kết thúc trước tuần thứ 32;
• Vắc xin Rotavin (Việt Nam): Uống 2 liều; liều đầu tiên uống khi trẻ được 6 tuần tuổi, liều thứ 2 uống sau liều đầu tiên 1-2 tháng (uống đủ 2 liều trước khi trẻ được 6 tháng tuổi).

Các nghiên cứu đã chứng minh rằng vắc xin có hiệu quả 85-98% trong việc ngăn ngừa tiêu chảy nặng do Rotavirus gây ra và hiệu quả 74-87% trong việc ngăn ngừa tiêu chảy ở bất kỳ mức độ nghiêm trọng nào trong năm đầu tiên sau khi tiêm. Đồng thời, vắc xin có thể làm giảm 96% tỷ lệ nhập viện do tiêu chảy cấp do Rotavirus gây ra. (4)

Ngoài ra, trẻ cũng cần tiêm phòng bệnh thương hàn và uống vắc xin tả để ngăn ngừa bệnh gây tổn thương đường tiêu hóa, khả năng lây lan nhanh và ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe nếu không được can thiệp kịp thời.

Hiện tại, Việt Nam có 2 loại vắc xin phòng Thương hàn gồm TYPHIM VI (Pháp) và Typhoid Vi (Việt Nam) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tuổi trở lên với phác đồ tiêm 01 mũi và tiêm nhắc mỗi 3 năm nếu có nguy cơ nhiễm bệnh.

Đối với vắc xin phòng tả, có loại mOrcvax được nghiên cứu và sản xuất bởi Vabiotech (Việt Nam) chỉ định cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn, với 2 liều uống cách nhau tối thiểu 14 ngày. Lịch nhắc lại sẽ uống 2 liều cơ bản khi bùng phát dịch tả.

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ đang bị tiêu chảy uống rota được không? Hướng dẫn an toàn

Phân biệt tình trạng đi tướt và tiêu chảy rõ ràng giúp cho bố mẹ có thể nhận biết sớm tình trạng sức khỏe của con nhằm đưa ra hướng xử trí và can thiệp điều trị kịp thời, hạn chế nguy cơ biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Bên cạnh đó, bố mẹ nên chủ động phòng ngừa tình trạng đi phân lỏng cho trẻ bằng việc vệ sinh cá nhân và môi trường sạch sẽ, bổ sung đầy đủ dinh dưỡng và thực hiện các biện pháp dự phòng vắc xin đầy đủ.