Giời leo trên mặt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách trị

Giời leo trên mặt là một vị trí vô cùng nhạy cảm vì có thể ảnh hưởng các cơ quan lân cận, gây suy giảm thính lực tai, suy giảm thị lực ở mắt, yếu cơ mặt, liệt mặt, đau dây thần kinh vùng mặt kéo dài… Để ngăn nguy cơ biến chứng nặng có thể xảy ra, việc phát hiện bệnh sớm, xử trí phù hợp, chăm sóc đúng cách và điều trị khoa học là vô cùng quan trọng.

ThS.BS Nguyễn Văn Quảng - Quản lý Y khoa vùng 4 miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: "Zona thần kinh ảnh hưởng nghiêm trọng đến mặt khi virus tấn công dây thần kinh sinh ba, nguy cơ tổn thương mắt, tai và rụng tóc. Zona mắt Herpes zoster ophthalmicus (HZO) là biến chứng phổ biến, chiếm 10% ca bệnh zona, với các triệu chứng như đỏ, đau mắt, sưng mí, nhạy cảm ánh sáng, và nguy cơ mất thị lực. HZO còn tăng nguy cơ đột quỵ gấp 4,3 lần trong năm đầu tiên. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, đặc biệt với bác sĩ nhãn khoa, là cách tốt nhất để ngăn tổn thương vĩnh viễn và bảo vệ sức khỏe.."

Bệnh giời leo trên mặt là gì?

Zona thần kinh hay giời leo trên mặt là bệnh nhiễm trùng do virus Varicella Zoster tái hoạt động gây ra. Người nhiễm virus lần đầu sẽ mắc bệnh thủy đậu, song virus sẽ tiếp tục trú ẩn trong rễ hạch thần kinh của con người trong nhiều năm. Đến khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ được tái kích hoạt trở lại. Khi tái hoạt động, virus sẽ di chuyển dọc theo dây thần kinh ra ngoài da, gây những biểu hiện của bệnh zona trên da như nổi mụn nước thành từng chùm, nóng, rát... – thường là một bên mặt.

Phát ban zona thường xuất hiện ở các khu vực mặt liên quan đến ba nhánh chính của dây thần kinh sinh ba: nhánh mắt (vùng trán và quanh mắt), nhánh hàm trên (mũi, má, và trên miệng), và nhánh hàm dưới (hàm, cằm, và môi). Trong nhiều trường hợp, các mụn nước chứa đầy dịch có thể lan rộng tới các vùng như da đầu, tai, miệng, hoặc cổ. Tuy nhiên, hơn cả tổn thương da, điều đáng lo ngại là khả năng virus gây viêm và tổn thương các dây thần kinh, dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Zona thần kinh thường mất 7 - 10 ngày từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên cho đến khi nổi ban và bóng nước. Sau đó, bệnh nhân có thể mất từ 2 - 4 tuần để các vết thương lành hẳn và hồi phục sức khỏe hoàn toàn.

Không chỉ khiến bệnh nhân đau đớn, khó chịu như gãy xương, lửa đốt, kim đâm, zona thần kinh hay giời leo trên mặt còn gây mất thẩm mỹ cùng nguy cơ để lại di chứng nặng nề như mù vĩnh viễn. Hiện đã có vắc xin phòng bệnh zona thần kinh hiệu quả. Cùng với đó, việc chẩn đoán và điều trị sớm giúp hạn chế nguy cơ nhiễm trùng và các biến chứng nặng nề của bệnh.

Nguyên nhân khi bị giời leo trên mặt

Virus Varicella Zoster sau khi gây ra thủy đậu ở giai đoạn đầu đời, sẽ tồn tại trong cơ thể người bệnh suốt đời. Virus này trú ngụ chủ yếu trong các hạch thần kinh cảm giác thuộc hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh sọ. Trong trạng thái tiềm ẩn, nó không gây bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, khi cơ thể gặp phải các yếu tố kích thích, virus có thể tái hoạt động.

Khi tái kích hoạt, virus sẽ phát triển và di chuyển dọc theo dây thần kinh cảm giác, trong trường hợp này là dây thần kinh sinh ba – một dây thần kinh quan trọng chi phối cảm giác ở nhiều khu vực trên khuôn mặt và một phần ở đầu. Ba nhánh chính của dây thần kinh sinh ba bao gồm: nhánh mắt (vùng trán và quanh mắt), nhánh hàm trên (má, mũi), và nhánh hàm dưới (hàm, cằm). Virus tái kích hoạt tại nhánh nào thì triệu chứng và tổn thương sẽ xuất hiện tại khu vực tương ứng trên khuôn mặt.

Bên cạnh dây thần kinh sinh ba, trong nhiều trường hợp virus Varicella Zoster có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh số VII – một thần kinh sọ khác có mối liên hệ với chứng năng vùng mặt. Virus thường tấn công đến dây thần kinh số VII khoảng 90% trường hợp mắc bệnh zona thần kinh xuất hiện ở tai, mặt, cổ, miệng.

Nếu dây thần kinh số VIII (Nervus vestibulocochlearis) bị ảnh hưởng có thể dẫn đến một số triệu chứng tiền đình như chóng mặt và choáng váng, bên cạnh phát ban. (1)

Mặc dù sự tái hoạt động của virus luôn là nguyên nhân trực tiếp, nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ góp phần kích thích hoặc tạo điều kiện cho virus tái hoạt động, đặc biệt là trên khuôn mặt – nơi nhạy cảm và dễ tổn thương. Đầu tiên, hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn virus Varicella Zoster tái kích hoạt. Khi hệ miễn dịch bị suy yếu, cơ thể không đủ khả năng kiểm soát virus, khiến nó quay lại và tấn công.

Hệ miễn dịch suy giảm tự nhiên theo thời gian là lý do chính khiến bệnh giời leo, đặc biệt trên mặt, thường xuất hiện ở người trên 50 tuổi. Các bệnh mạn tính như tiểu đường, ung thư, bệnh lý gan thận, hoặc bệnh tự miễn làm suy yếu khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể. Nhiễm HIV/AIDS cũng gây suy giảm miễn, làm tăng nguy cơ tái kích hoạt virus. Kể cả việc sử dụng thuốc corticoid, hóa trị, xạ trị hoặc sau cấy ghép nội tạng cũng tạo điều kiện cho virus bùng phát.

Không chỉ suy giảm miễn dịch do tuổi hoặc bệnh lý, các yếu tố tâm lý như stress hoặc căng thẳng kéo dài cũng là tác nhân phổ biến kích hoạt bệnh giời leo trên mặt. Stress làm giảm khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể, làm cho virus dễ tái hoạt động.

Hơn nữa, khi khu vực mặt bị tổn thương cơ học hoặc phải trải qua các thủ thuật y khoa, dây thần kinh sinh ba có thể bị kích thích, đây cũng là một yếu tố làm virus tái hoạt động mạnh. Ví dụ, can thiệp nha khoa, phẫu thuật vùng hàm hoặc tai nạn gây tổn thương dây thần kinh trên mặt đều làm tăng nguy cơ zona thần kinh.

Bên cạnh đó, vùng mặt thường xuyên tiếp xúc với các yếu tố môi trường như ánh nắng mặt trời, nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh. Những yếu tố này làm mất cân bằng bảo vệ tự nhiên của da và tác động đến các dây thần kinh trên mặt, đặc biệt là nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba. Tia UV từ ánh nắng mặt trời được xem là yếu tố góp phần làm suy yếu vùng da bị ảnh hưởng, tạo điều kiện tái kích hoạt cho virus.

Ngoài ra, các bệnh lý đường hô hấp, viêm mũi hoặc viêm xoang cũng có thể làm tăng nguy cơ giời leo trên mặt do gần các dây thần kinh sinh ba. Virus được kích thích dễ dàng hơn trong môi trường bị viêm nhiễm thường xuyên.

Nếu nghi ngờ bản thân mắc bệnh zona thần kinh ở mặt, người bệnh nên đến cơ sở y tế ngay lập tức, vì bệnh có khả năng ảnh hưởng đến dây thần kinh của mặt và nhiều biến chứng khó lường.

Triệu chứng bệnh giời leo trên mặt

Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, zona thần kinh hay giời leo trên mặt có thể gây mù lòa, mất thính lực của người bệnh. Ngay khi xuất hiện một trong các dấu hiệu bệnh sau, bệnh nhân cần đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Đau hoặc rát trước khi phát ban: Một trong những triệu chứng sớm nhất của bệnh zona thần kinh trên mặt là cảm giác đau, ngứa ran, hoặc rát bỏng tại vùng da nơi dây thần kinh bị ảnh hưởng. Triệu chứng này có thể xuất hiện 1 - 5 ngày trước khi phát ban hiện rõ. Cơn đau có thể mang tính chất âm ỉ, nhức nhối hoặc đôi khi trở thành cơn đau nhói dữ dội tại một bên khuôn mặt. Cảm giác khó chịu thường tập trung ở vùng phân bố của dây thần kinh sinh ba: vùng trán, má, cằm hoặc gần mắt, tùy thuộc vào nhánh dây thần kinh bị ảnh hưởng.
• Xuất hiện phát ban và mụn nước: Triệu chứng rõ ràng và dễ nhận thấy nhất của bệnh giời leo trên mặt là sự hình thành các mảng phát ban đỏ, sau đó nhanh chóng tạo thành các mụn nước nhỏ chứa đầy dịch. Phát ban xuất hiện theo dạng dải hoặc cụm, tập trung một bên khuôn mặt, không vượt quá đường giữa (do sự phân bố của dây thần kinh bị ảnh hưởng chỉ ở một bên). Các mụn nước này thường có cảm giác đau nhức và rát. Sau một vài ngày, mụn nước có thể vỡ ra, khô lại và tạo thành vảy.
• Phù nề và ngứa: Vùng da bị tổn thương do giời leo có thể sưng đỏ, đau và ngứa. Triệu chứng này thường đi kèm với cảm giác đau thần kinh sâu bên trong, khi virus tác động đến dây thần kinh sinh ba dưới lớp da.
• Giời leo ở mắt (Herpes Zoster Ophthalmicus): Giời leo ở mắt xảy ra khi virus tấn công nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba (V1), dẫn đến các triệu chứng nặng nề như mắt và mí thường bị kích ứng, viêm, gây cảm giác đau nhức cực độ, thấy khó chịu khi nhìn vào ánh sáng mạnh. Trong nhiều trường hợp nghiêm trọng, virus có thể lan sâu vào giác mạc, gây mờ mắt, tổn thương giác mạc, thậm chí dẫn đến mất thị lực nếu không được điều trị kịp thời.
• Zona tai và hội chứng Ramsay Hunt: Khi virus lan đến dây thần kinh mặt (số VII) hoặc dây thần kinh tiền đình - ốc tai, người bệnh có thể mắc hội chứng Ramsay Hunt với các triệu chứng đặc biệt như đau tai và phát ban trong ống tai, tổn thương chức năng nghe, gây điếc tạm thời hoặc vĩnh viễn ở một bên tai, chóng mặt và mất thăng bằng do ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình, liệt mặt một bên – triệu chứng nguy hiểm nhất, khiến bệnh nhân mất khả năng nhắm mắt hoặc cử động cơ mặt tại vùng bị liệt.
• Miệng và hàm: Nếu virus ảnh hưởng đến nhánh hàm trên (V2) hoặc hàm dưới (V3), các triệu chứng tại miệng và hàm bao gồm đau ở niêm mạc miệng, đôi khi xuất hiện các vết loét hoặc mụn nước trong miệng, gây đau nhức khi ăn uống; sưng hoặc tê ở vùng cằm hoặc môi do dây thần kinh nhánh hàm dưới bị ảnh hưởng.

Ngoài triệu chứng trực tiếp tại vùng mặt, bệnh giời leo cũng có thể đi kèm với một số biểu hiện toàn thân như:

• Sốt nhẹ hoặc sốt cao, cơ thể mệt mỏi, ớn lạnh do phản ứng viêm toàn thân.
• Đau đầu, chóng mặt: Do ảnh hưởng tới các dây thần kinh sọ hoặc tác động hệ miễn dịch.
• Chán ăn: Đau và tổn thương trên mặt (đặc biệt ở miệng) khiến người bệnh gặp khó khăn khi ăn uống.

Chẩn đoán bệnh giời leo ở vùng mặt

Chẩn đoán bệnh giời leo ở vùng mặt (hay zona thần kinh trên mặt) là một bước quan trọng và cần thực hiện ngay từ khi xuất hiện các triệu chứng sớm, nhằm hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng và tổn thương vĩnh viễn trên khuôn mặt và các cơ quan quan trọng như mắt, tai, và miệng. Việc chẩn đoán đòi hỏi các bác sĩ không chỉ dựa vào biểu hiện lâm sàng mà còn cần áp dụng các phương pháp chẩn đoán khoa học chuyên sâu để đánh giá mức độ nghiêm trọng.

1. Chẩn đoán lâm sàng

Chẩn đoán bệnh giời leo trên mặt thường bắt đầu với việc đánh giá triệu chứng thông qua thăm khám lâm sàng. Đây là bước đầu tiên trong quy trình chẩn đoán, dựa trên sự xuất hiện của các triệu chứng điển hình và lịch sử bệnh lý.

• Cảm giác đau trước phát ban: Một trong những dấu hiệu quan trọng đầu tiên là cảm giác đau rát, ngứa ran hoặc đau nhức tại vùng một bên mặt, nơi dây thần kinh sinh ba bị virus tấn công. Đôi khi, cảm giác này có thể bị nhầm lẫn với đau răng, viêm xoang hoặc đau đầu do căng thẳng.
• Phát ban và mụn nước: Sự xuất hiện của các mảng phát ban đỏ, kèm theo dải mụn nước nhỏ chứa dịch, tập trung ở một bên khuôn mặt và không vượt qua đường giữa khuôn mặt. Các tổn thương da thường phát triển nhanh trong vòng 2 - 3 ngày sau khi bắt đầu cảm giác đau thần kinh.
• Phân bố triệu chứng theo nhánh thần kinh: Mức độ tổn thương được phân bố theo các nhánh của dây thần kinh sinh ba như:
  • Nhánh mắt (V1): Tổn thương xuất hiện ở vùng trán, cầu mũi và quanh mắt, có thể liên quan đến zona mắt.
  • Nhánh hàm trên (V2): Triệu chứng tập trung ở má, môi trên, mũi.
  • Nhánh hàm dưới (V3): Gây đau và phát ban ở vùng hàm, cằm và môi dưới.

2. Chẩn đoán phân biệt với các bệnh khác

Giời leo trên mặt có các triệu chứng dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý như:

• Đau dây thần kinh sinh ba nguyên phát: Đây là hiện tượng đau mặt không liên quan đến phát ban.
• Nhiễm trùng da và niêm mạc: Như mụn rộp do herpes simplex virus (HSV) có thể gây nhầm lẫn khi xuất hiện mụn nước.
• Viêm xoang hoặc đau răng: Dễ nhầm khi giời leo gây đau tại nhánh hàm trên hoặc dưới.

3. Chẩn đoán dựa trên tiền sử bệnh lý

• Lịch sử mắc thủy đậu: Đây là yếu tố tiên quyết, bởi chỉ những người từng bị thủy đậu (hoặc đã nhiễm virus Varicella Zoster trước đây) mới có nguy cơ tái hoạt động của virus, gây ra zona thần kinh.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có tiền sử bệnh mãn tính, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (như corticoid, hóa trị liệu) hoặc mắc các bệnh lý suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS có nguy cơ cao.
• Tuổi tác và căng thẳng: Người trên 50 tuổi hoặc sống trong trạng thái căng thẳng kéo dài có nhiều khả năng trở thành đối tượng mắc bệnh.

Trong một số trường hợp, bệnh giời leo trên mặt có thể biểu hiện không rõ ràng hoặc dễ nhầm lẫn với các bệnh lý liên quan. Khi đó, các xét nghiệm cận lâm sàng được thực hiện để xác nhận chẩn đoán, bao gồm:

4. Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction)

Đây là phương pháp hiện đại và có độ chính xác cao, giúp phát hiện DNA của virus Varicella Zoster từ mẫu mụn nước, dịch da hoặc máu. Thường được sử dụng trong những trường hợp khó chẩn đoán bằng lâm sàng hoặc khi giời leo xuất hiện ở các dạng không điển hình (như không có phát ban).

5. Miễn dịch huỳnh quang hoặc xét nghiệm kháng thể

Xét nghiệm này tìm kiếm kháng thể IgM hoặc IgG đối với virus VZV trong máu bệnh nhân, nhằm đánh giá mức độ nhiễm trùng hoặc tái hoạt động của virus.

6. Xét nghiệm soi dưới kính hiển vi

Xét nghiệm này phân tích sự hiện diện của các tế bào đa nhân khổng lồ hoặc các dấu hiệu tổn thương đặc trưng do virus.

7. Chẩn đoán vùng tổn thương và biến chứng tiềm ẩn

Khi bệnh giời leo trên mặt có liên quan đến các cơ quan đặc biệt như mắt và tai, việc chẩn đoán cần phải chú trọng đến mức độ tổn thương để kịp thời can thiệp, cụ thể:

Chẩn đoán zona mắt

• Khám nhãn khoa: Khi triệu chứng ảnh hưởng đến vùng mắt (nhánh V1 của dây thần kinh sinh ba), bác sĩ nhãn khoa sẽ kiểm tra tình trạng viêm kết mạc, viêm giác mạc, hoặc áp lực nội nhãn để đánh giá nguy cơ mất thị lực.
• Test nước mắt hoặc chụp quang học: Để kiểm tra khả năng tuyến lệ bị ảnh hưởng.

Chẩn đoán hội chứng Ramsay Hunt (zona tai):

• Đánh giá dây thần kinh mặt (số VII): Nếu bệnh nhân có các triệu chứng phát ban vùng tai hoặc đau tai, bác sĩ sẽ kiểm tra dấu hiệu liệt mặt một bên, mất thính lực hoặc chóng mặt.
• Kiểm tra thính lực: Dùng các phương pháp đo thính lực để xác định khả năng nghe giảm do ảnh hưởng của dây tiền đình - ốc tai.

Biến chứng gặp phải khi mắc bệnh giời leo trên mặt

Mặt là vùng quan trọng và nhạy cảm của cơ thể người. Do đó, giời leo vùng mặt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng đe dọa đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Nếu không phát hiện sớm, giời leo trên mặt có thể khó kiểm soát và dẫn đến các biến chứng sau.

1. Biến chứng zona trên mặt

Zona thần kinh nếu lan sang mắt có thể rất nghiêm trọng. Zona thần kinh ở mắt chiếm 10 đến 15% các trường hợp zona. Virus gây bệnh lúc này có khả năng ảnh hưởng đến các bộ phận của mắc như giác mạc mắt, thủy tinh thể, võng mạc, các tế bào cảm quang nhạy cảm với sáng.

Bệnh nhân bị zona thần kinh ở mắt có thể viêm kết mạc, giác mạc, củng mạc, đe dọa thị lực như hoại tử võng mạc cấp, viêm nội nhãn, tăng nhãn áp và mất thị lực, viêm dây thần kinh thị giác, viêm hậu củng mạc...

2. Biến chứng zona ở tai

Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể bị zona thần kinh ở tai, tại vị trí gần hoặc trong tai, vành tai. Zona thần kinh xuất hiện dọc theo các dây thần kinh và gây ra các vấn đề liên quan đến thính giác như suy giảm thính giác, người bệnh có cảm giác ù tai, nặng tai, liệt mặt tạm thời hay thậm chí là vĩnh viễn, chóng mặt choáng váng. Các triệu chứng này có thể mang tính chất tạm thời hoặc kéo dài vĩnh viễn.

3. Biến chứng zona ở miệng

Khi bệnh giời leo lan đến các nhánh hàm trên (V2) hoặc hàm dưới (V3) của dây thần kinh sinh ba, khu vực miệng và hàm dưới có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, với triệu chứng là các nốt bọng nước quanh miệng, viền môi hay có thể xuất hiện cả trong khoang miệng. Bọng nước có khả năng lây lan ở các khu vực lân cận như mũi, mắt, tai và má bệnh nhân khiến người bệnh khó khăn trong việc ăn uống, giao tiếp. Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hằng ngày.

Trong một số trường hợp, bệnh nhân gặp khó khăn khi nhai hoặc mở miệng do tổn thương dây thần kinh hàm, ảnh hưởng đến cả cảm giác và vận động.

4. Hội chứng Ramsay Hunt

Thông thường, virus gây bệnh zona thần kinh tấn công dây thần kinh sọ thứ VII, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến một số dây thần kinh khác như VIII, IX, V, VI và gây hội chứng Ramsay Hunt. Bệnh nhân gặp tình trạng này có thể liệt một bên mặt, tai bị ù, giảm hoặc mất luôn khả năng nghe.

Bệnh nhân có thể chóng mặt, buồn nôn và giật nhãn cầu, mắt không thể khép kín, mất vị giác một bên 2/3 trước lưỡi. Các nốt mụn nước có thể xuất hiện ở màng nhĩ, ống tai, vành tai. Trong đó, các biến chứng giảm thính lực, ù tai có thể tồn tại vĩnh viễn nếu không được can thiệp sớm và kịp thời.

5. Biến chứng đau dây thần sau zona

Đau thần kinh hậu zona là biến chứng thường gặp và cũng gây tác động nghiêm trọng nhất cho bệnh nhân. Ảnh hưởng của đau thần kinh hậu zona không chỉ gây suy giảm chất lượng sống, thậm chí còn tác động đến tinh thần bệnh nhân, khiến người bệnh luôn cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi không thể sinh hoạt và vận động bình thường. Nhiều bệnh nhân đau thần kinh hậu zona có thể cảm thấy suy kiệt do cơn đau kéo dài hàng chục hay thậm chí dai dẳng cả đời.

Một số đối tượng nguy cơ cao gặp phải biến chứng đau thần kinh hậu zona có thể kể đến như:

• Người trên 50 tuổi: có nguy cơ đau thần kinh hậu zona gấp 15 đến 25 lần so với người 30.
• Người cao tuổi có các bệnh lý nền như đái tháo đường, tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính,...
• Người nhiễm HIV/ AIDS.
• Bệnh nhân có bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp vẩy nến hay vẩy nến, đa xơ cứng.
• Bệnh nhân ghép thận hoặc các cơ quan khác như tim, gan, phổi.
• Bệnh nhân có bệnh lý về máu ác tính, khối u ác tính phải hóa trị, xạ trị.

6. Viêm não và viêm màng não

Trong một số ít trường hợp, virus có thể lan từ dây thần kinh lên hệ thần kinh trung ương, gây ra viêm não hoặc viêm màng não. Đây là biến chứng hiếm nhưng đặc biệt nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng hoặc gây tổn thương thần kinh không hồi phục.

7. Ảnh hưởng tâm lý và chất lượng cuộc sống

Bệnh giời leo trên mặt không chỉ để lại các tổn thương thể chất mà còn gây ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh:

• Tâm lý tự ti: Các vết sẹo, vùng phát ban hoặc tổn thương cơ mặt khiến người bệnh mất tự tin trong giao tiếp.
• Căng thẳng kéo dài do cơn đau: Đặc biệt với đau thần kinh hậu zona, người bệnh thường xuyên sống trong trạng thái căng thẳng, khó chịu và lo âu.
• Mất khả năng lao động: Đau mãn tính, mất thị lực hoặc chóng mặt dai dẳng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng làm việc.

Cách trị giời leo trên mặt

Để điều trị giời leo trên mặt, bệnh nhân không tự ý dùng thuốc hay điều trị bệnh tại nhà, mà cần đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và điều trị. Thông thường, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân sử dụng một số loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc kháng virus Acyclovir, Valacyclovir, Famciclovir trong giai đoạn sớm của bệnh, tốt nhất là càng sớm càng tốt trong vòng 72 giờ sau khi phát ban đầu tiên xuất hiện để đạt hiệu quả tốt nhất. Liều lượng và cách dùng phụ thuộc vào tình trạng bệnh và cơ địa mỗi người, do đó cần chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen hoặc paracetamol thường được sử dụng để giảm đau và giảm viêm tại vùng tổn thương. Với những trường hợp đau nặng, đặc biệt là đau thần kinh, các loại thuốc giảm đau thần kinh như Gabapentin hoặc Pregabalin có thể được chỉ định để giảm đau hiệu quả.

Trong trường hợp bội nhiễm, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân sử dụng một số loại thuốc kháng sinh trong quá trình điều trị. Ngoài ra, Corticoid có tác dụng giảm viêm, tuy nhiên bệnh nhân cần tuân thủ theo chỉ định sử dụng thuốc của bác sĩ và tham khảo thêm thông tin của nhà sản xuất để tránh các tác dụng phụ.

Nếu vùng mụn nước bị nhiễm trùng do vi khuẩn sau khi vỡ, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng. Thường gặp là các dòng kháng sinh phổ rộng như amoxicillin hoặc cefuroxime.

Cần lưu ý, bệnh giời leo trên mặt có khả năng gây tổn thương đến nhiều cơ quan quan trọng, do đó cần các biện pháp điều trị chuyên biệt cho từng khu vực.

Đối với zona mắt, bệnh nhân cần được khám bởi bác sĩ nhãn khoa để kiểm tra và ngăn ngừa biến chứng viêm giác mạc, viêm võng mạc hoặc mất thị lực. Dùng thuốc nhỏ mắt có chứa corticoid hoặc kháng sinh (theo chỉ định) để giảm nguy cơ viêm nhiễm.

Đối với zona tai và hội chứng Ramsay Hunt, khi gây mất thính lực hoặc chóng mặt, cần được điều trị bằng cả thuốc kháng virus và thuốc giảm đau mạnh. Ngoài ra, sử dụng Meclizine hoặc các thuốc chống chóng mặt tương tự để kiểm soát chóng mặt. Đồng thời, duy trì tập vật lý trị liệu hồi phục thính giác đối với những trường hợp mất thính lực hoặc liệt mặt sau zona tai.

Đối với tình trạng zona thần kinh gây liệt mặt, các biện pháp phục hồi chức năng (vật lý trị liệu mặt) được áp dụng để kích thích dây thần kinh mặt hồi phục.

Trong quá trình điều trị, bên cạnh việc sử dụng thuốc, bệnh nhân cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Hạn chế gãi lên vùng da bị ngứa, nếu ngứa quá mức có thể xin ý kiến bác sĩ để được sử dụng các thuốc kháng histamin có công dụng giảm ngứa.
• Nếu đau và rát có thể sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định bác sĩ.
• Để dịu cơn đau và giúp khô vùng viêm nhiễm, bệnh nhân có thể sử dụng băng ép ngâm nước lạnh, sau đó đặt lên vùng sang thương chảy mủ. Nên thực hiện 7 - 8 lần/ này. Mỗi lần khoảng 20 phút. Ngưng thực hiện biện pháp này khi vết thương đã khô.
• Để tránh nhiễm trùng, cần vệ sinh vết thương bằng xà phòng và nước sạch.
• Hạn chế tiếp xúc với người xung quanh, đặc biệt là những người chưa từng mắc thủy đậu vì có thể lây virus cho họ.
• Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, E và kẽm để hỗ trợ tăng cường miễn dịch giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng…

Phòng ngừa bệnh giời leo trên mặt

Để phòng ngừa giời leo trên mặt hiệu quả, các chuyên gia khuyến cáo người dân cần tiêm vắc xin thủy đậu và vắc xin zona thần kinh đúng lịch, đủ mũi. Vắc xin thủy đậu giúp cơ thể nhận diện virus Varicella Zoster và phát triển khả năng miễn dịch, ngăn chặn virus gây bệnh ngay từ đầu. Trong khi vắc xin zona thần kinh đóng vai trò ngăn chặn sự tái hoạt của virus, chặn đứng nguy cơ phát triển thành bệnh zona thần kinh.

Hiện nay, tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc đang cung ứng đầy đủ vắc xin phòng bệnh thủy đậu và zona thần kinh cho trẻ em và người lớn. 100% vắc xin được nhập khẩu chính hãng, chất lượng cao, bảo quản đạt chuẩn GSP chất lượng quốc tế, quy trình tiêm chủng an toàn, kiểm soát nhiễm khuẩn nghiêm ngặt, dịch vụ Khách hàng chuyên nghiệp, thân thiện, tận tâm cùng mức giá hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi.

Vắc xin thủy đậu được tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn chưa từng mắc bệnh, với lịch tiêm gồm 2 mũi, tùy thuộc vào loại vắc xin và độ tuổi. Phụ nữ chuẩn bị mang thai cần tiêm phòng ít nhất 3 tháng trước khi có thai, vì vắc xin không được chỉ định trong thai kỳ. Hai mũi vắc xin thủy đậu đã được chứng minh giúp phòng 88 - 98% nguy cơ mắc bệnh. Nếu người đã tiêm phòng vẫn mắc bệnh, triệu chứng thường nhẹ và ít biến chứng.

Ngoài ra, vắc xin có thể bảo vệ hiệu quả cho người vừa tiếp xúc với bệnh, nếu được tiêm trong vòng 3 - 5 ngày kể từ khi phơi nhiễm.

Trong khi đó, vắc xin phòng bệnh zona thần kinh hiện có mặt tại Việt Nam có tên Shingrix do hãng dược phẩm GSK (Bỉ) sản xuất. Đâylà vắc xin bất hoạt, tái tổ hợp có hiệu quả cao trong phòng ngừa bệnh zona thần kinh cho người từ 50 tuổi trở lên khỏe mạnh và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc bệnh zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị…).

Vắc xin có hiệu quả đến 97% trong phòng ngừa nguy cơ nhiễm zona thần kinh ở nhóm người từ 50 tuổi, giảm nguy cơ biến chứng liên quan đến zona thần kinh đặc biệt là biến chứng đau thần kinh hậu zona. Ở người từ 18 tuổi trở lên suy giảm miễn dịch do bệnh lý, vắc xin có hiệu quả bảo vệ đến 87%.

Giời leo trên mặt nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ có khả năng dẫn đến hàng loạt biến chứng nặng nề cho người bệnh, như mất thính giác, ù tai, liệt mặt, giảm thị giác, mù vĩnh viễn hoặc đau thần kinh hậu zona kéo dài. Để phòng ngừa bệnh giời leo trên mặt, người dân cần chủ động tiêm vắc xin cho người 50 tuổi trở lên sức khỏe bình thường và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc bệnh.