Ho gà có lây không? Lây qua đường nào? Có cần cách ly không?

Ho gà có lây không là mối quan tâm hàng đầu của nhiều cá nhân và gia đình, đặc biệt trong bối cảnh các bệnh truyền nhiễm đường hô hấp luôn tiềm ẩn nguy cơ. Bài viết dưới đây, chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng vắc xin VNVC sẽ cung cấp thông tin chi tiết về cơ chế lây truyền, các yếu tố nguy cơ và những biện pháp phòng ngừa hiệu quả, giúp người dân và cộng đồng có thể chủ động bảo vệ sức khỏe một cách tốt nhất.

Bệnh ho gà có lây không?

Ho gà là bệnh truyền nhiễm cấp tính có khả năng lây lan cao, đặc biệt trong các cộng đồng có tỷ lệ tiêm phòng thấp, một người mắc bệnh có thể lây cho 12 - 17 người trong cộng đồng. Vi khuẩn Bordetella pertussis gây bệnh ho gà lây truyền từ người sang người thông qua các giọt bắn nhỏ chứa vi khuẩn, phát tán khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.

Theo các nghiên cứu, một người mắc ho gà có thể ảnh hưởng đến 100% những người tiếp xúc gần nếu không áp dụng biện pháp phòng ngừa. Khả năng lây nhiễm này đặc biệt cao trong giai đoạn đầu của bệnh, khi các triệu chứng còn nhẹ và dễ bị nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường, dẫn đến việc chậm trễ trong chẩn đoán và cách ly.

Sự lây lan của ho gà không chỉ phụ thuộc vào mức độ tiếp xúc mà còn liên quan đến các yếu tố như môi trường sống, tình trạng miễn dịch của cộng đồng và tỷ lệ tiêm vắc xin. Ở những khu vực đông dân cư như trường học, nhà trẻ hoặc các khu dân cư đông đúc, nguy cơ bùng phát dịch ho gà càng cao nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời. Do đó, việc hiểu rõ cơ chế lây truyền và áp dụng các biện pháp phòng ngừa là yếu tố quan trọng để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Bệnh ho gà lây qua đường nào?

Ho gà lây lan chủ yếu qua hai con đường: đường hô hấp và qua sự tiếp xúc với vật dụng trung gian.

1. Ho gà lây qua đường hô hấp

Đường hô hấp là con đường lây truyền chính của bệnh ho gà. Vi khuẩn Bordetella pertussis được phát tán qua các giọt bắn nhỏ trong không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Những giọt bắn này có thể tồn tại trong không khí ở khoảng cách gần và dễ dàng xâm nhập vào đường hô hấp của người lành khi họ hít phải. Môi trường kín, thiếu thông thoáng hoặc tiếp xúc gần gũi với người bệnh làm tăng nguy cơ lây nhiễm đáng kể.

Giai đoạn lây nhiễm cao nhất của ho gà là khi người bệnh chỉ biểu hiện các triệu chứng nhẹ như sổ mũi, ho nhẹ hoặc sốt nhẹ. Do các triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp thông thường, người bệnh thường không được cách ly kịp thời, dẫn đến sự lây lan nhanh chóng trong cộng đồng. (2)

2. Ho gà lây truyền qua vật dụng trung gian

Mặc dù ít phổ biến hơn, ho gà cũng có thể lây truyền qua vật dụng trung gian bị nhiễm các giọt bắn chứa vi khuẩn. Vi khuẩn Bordetella pertussis có thể tồn tại trong thời gian ngắn trên các bề mặt như khăn tay, đồ chơi, tay nắm cửa hoặc các vật dụng cá nhân khác. Nếu một người lành chạm vào các bề mặt này và sau đó đưa tay lên mắt, mũi hoặc miệng, vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể và gây nhiễm bệnh.

Tuy nhiên, vi khuẩn ho gà không có khả năng tồn tại lâu ngoài môi trường, do đó con đường lây truyền qua vật dụng trung gian thường chỉ xảy ra trong các trường hợp tiếp xúc gần và liên tục với người bệnh. Để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm qua con đường này, việc vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên và khử trùng các bề mặt tiếp xúc nhiều là những biện pháp hiệu quả.

Bị ho gà có cần cách ly không? Thời gian lây nhiễm trong bao lâu?

Cách ly người mắc ho gà là một biện pháp quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn trong cộng đồng. Theo các hướng dẫn y tế, người bệnh cần được cách ly ngay khi được chẩn đoán hoặc nghi ngờ mắc ho gà, đặc biệt trong giai đoạn lây nhiễm cao. Thời gian lây nhiễm của bệnh thường kéo dài từ khi xuất hiện các triệu chứng đầu tiên cho đến khoảng 3 tuần sau khi bắt đầu các cơn ho dữ dội. Tuy nhiên, nếu được điều trị bằng kháng sinh phù hợp, thời gian lây nhiễm có thể giảm xuống còn khoảng 5 ngày sau khi bắt đầu điều trị. (3)

Trong môi trường gia đình, trường học hoặc nơi làm việc, việc cách ly cần được thực hiện nghiêm ngặt để bảo vệ những người xung quanh. Các biện pháp cách ly bao gồm:

• Ở trong phòng riêng, hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch yếu.
• Sử dụng khẩu trang y tế khi cần giao tiếp ở cự ly gần.
• Che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho hoặc hắt hơi, sau đó vứt khăn giấy vào thùng rác có nắp đậy.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và khử trùng các bề mặt tiếp xúc thường xuyên như tay nắm cửa, bàn ghế.

Việc tuân thủ cách ly không chỉ giúp kiểm soát sự lây lan mà còn hỗ trợ quá trình phục hồi của người bệnh, giảm nguy cơ biến chứng như viêm phổi hoặc tổn thương đường hô hấp. Sau khi hoàn thành liệu trình kháng sinh và được bác sĩ xác nhận không còn khả năng lây nhiễm, người bệnh có thể trở lại các hoạt động bình thường.

Ai dễ bị lây nhiễm bệnh ho gà?

Bệnh ho gà có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ lây nhiễm cao hơn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện hoặc tình trạng miễn dịch suy giảm. Các nhóm dễ bị lây nhiễm bao gồm:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi: Đây là nhóm đối tượng dễ bị lây nhiễm nhất và có nguy cơ cao gặp các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, co giật hoặc tổn thương não do thiếu oxy. Trẻ sơ sinh chưa được tiêm vắc xin hoặc chưa hoàn thành lịch tiêm chủng đặc biệt dễ mắc bệnh.
• Người chưa được tiêm phòng hoặc tiêm phòng không đầy đủ: Vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa ho gà. Những người chưa được tiêm phòng hoặc bỏ sót các mũi tiêm nhắc lại có nguy cơ lây nhiễm cao hơn.
• Người có hệ miễn dịch yếu: Bao gồm những người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), người cao tuổi hoặc người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch.
• Phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai có nguy cơ lây nhiễm ho gà và có thể truyền bệnh cho trẻ sơ sinh nếu không được tiêm phòng vắc xin trước đó.
• Người sống chung hoặc tiếp xúc gần với người bệnh: Các thành viên trong gia đình, bạn học hoặc đồng nghiệp của người mắc ho gà có nguy cơ lây nhiễm cao nếu không áp dụng các biện pháp phòng ngừa như cách ly hoặc vệ sinh cá nhân.

Việc tiêm vắc xin đầy đủ và duy trì tỷ lệ miễn dịch cộng đồng là yếu tố quan trọng để bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương trước nguy cơ lây nhiễm ho gà. Ngoài ra, việc nâng cao nhận thức về các triệu chứng và cách phòng ngừa cũng giúp giảm nguy cơ lây lan trong các nhóm này.

Hướng dẫn cách phòng tránh lây nhiễm ho gà trong cộng đồng

Phòng tránh lây nhiễm ho gà đòi hỏi sự kết hợp giữa các biện pháp cá nhân và cộng đồng nhằm giảm thiểu sự lan rộng của vi khuẩn Bordetella pertussis. Các biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa lây nhiễm như:

• Tiêm phòng vắc xin: Tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch là biện pháp an toàn - hiệu quả - tiết kiệm nhất trong việc ngăn ngừa ho gà. Trẻ em từ 6 tuần tuổi cần tiêm 3 mũi vắc xin 6 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván - Bại liệt - Viêm gan B - các bệnh do vi khuẩn Hib, tiêm nhắc lại khi 16 - 18 tháng tuổi. Đến 4 - 6 tuổi, khi bước vào giai đoạn học đường, khuyến cáo trẻ tiêm nhắc vắc xin 4 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván - Bại liệt và tiêm nhắc lại mỗi 10 năm với vắc xin 3 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván.
• Thực hiện vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với các bề mặt công cộng. Che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho hoặc hắt hơi để giảm phát tán giọt bắn chứa vi khuẩn.
• Khử trùng môi trường sống: Thường xuyên lau chùi và khử trùng các bề mặt tiếp xúc nhiều như tay nắm cửa, bàn ghế, đồ chơi, đặc biệt trong các môi trường đông người như trường học, nhà trẻ hoặc văn phòng.
• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh: Tránh tiếp xúc gần với những người có triệu chứng ho kéo dài hoặc nghi ngờ mắc ho gà. Nếu cần tiếp xúc, hãy sử dụng khẩu trang y tế và giữ khoảng cách an toàn.
• Tăng cường thông thoáng không gian: Đảm bảo không gian sống, học tập và làm việc được thông gió tốt, sử dụng quạt hoặc mở cửa sổ để giảm nguy cơ lây nhiễm qua đường hô hấp.
• Khám và điều trị sớm: Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ ho gà, chẳng hạn như ho kéo dài kèm theo âm thanh “rít” đặc trưng hoặc khó thở, cần đi khám ngay lập tức. Điều trị sớm bằng kháng sinh do bác sĩ chỉ định có thể giảm thời gian lây nhiễm và ngăn ngừa biến chứng.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng: Tuyên truyền về tầm quan trọng của tiêm phòng, nhận biết triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa giúp tăng tỷ lệ miễn dịch cộng đồng, từ đó giảm nguy cơ bùng phát dịch ho gà.
• Theo dõi và điều trị dự phòng: Trong các ổ dịch, những người tiếp xúc gần với người bệnh có thể được chỉ định dùng kháng sinh dự phòng để giảm nguy cơ lây nhiễm. Điều này đặc biệt quan trọng đối với trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai và người có hệ miễn dịch yếu.

Ho gà là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp có khả năng lây lan cao, đặc biệt qua đường hô hấp từ các giọt bắn. Ho gà có lây không là một câu hỏi quan trọng và câu trả lời là có. Việc tuân thủ tiêm chủng đầy đủ, duy trì vệ sinh cá nhân và chủ động cách ly khi có triệu chứng là những biện pháp thiết yếu để phòng ngừa và kiểm soát sự lây lan của bệnh trong cộng đồng.