HPV có lây qua hôn môi không? Phòng ngừa bằng cách nào?

HPV là virus gây u nhú ở người - tác nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý sinh dục và ung thư nguy hiểm ở trẻ em và người lớn. HPV lây truyền chủ yếu qua đường tình dục. Vậy, hành động hôn môi có khiến HPV lây truyền từ người sang người hay không? Cùng chuyên gia tìm hiểu về các đường lây truyền của HPV để trả lời câu hỏi HPV có lây qua hôn môi không?

HPV có lây qua hôn môi không?

HPV có thể lây qua hôn môi, đặc biệt là khi hôn sâu (deep kissing) nếu một trong hai người nhiễm virus và có các yếu tố nguy cơ như vết thương hở trong miệng hoặc hệ miễn dịch yếu. Tuy nhiên, khả năng lây nhiễm qua hôn môi không cao bằng các con đường khác như quan hệ tình dục hoặc tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị nhiễm.

HPV (Human Papillomavirus) là virus gây u nhú ở người, lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, với hơn 200 chủng khác nhau đã được phân lập, trong đó một số chủng có thể gây bệnh nghiêm trọng như mụn cóc sinh dục, sùi mào gà, hoặc thậm chí ung thư. Virus này chủ yếu lây lan qua tiếp xúc da kề da, đặc biệt ở các vùng niêm mạc như miệng, họng, hoặc bộ phận sinh dục. Vì vậy, câu hỏi “HPV có lây qua hôn môi không?” thường khiến nhiều người băn khoăn, đặc biệt trong bối cảnh các bệnh lây truyền qua đường tình dục ngày càng được chú ý. (1)

Nghiên cứu cho thấy HPV có thể tồn tại trong nước bọt, đặc biệt ở những người đã bị nhiễm HPV tại vùng miệng hoặc họng. Việc phát hiện virus HPV trong nước bọt đã được công nhận qua nhiều nghiên cứu, đặc biệt đối với các chủng HPV nguy cơ cao như HPV 16 và HPV 18 – các tác nhân chính gây ung thư vòm họng.

Khi môi và khoang miệng của hai người tiếp xúc trực tiếp qua hành vi hôn môi, đặc biệt là hôn sâu (French kiss - nụ hôn kiểu Pháp), nguy cơ lây truyền HPV tiềm ẩn. Trong hoạt động này, nước bọt và dịch tiết từ niêm mạc của cả hai bên được trao đổi. Điều này tạo cơ hội cho virus từ người nhiễm xâm nhập vào niêm mạc miệng của đối phương, đặc biệt nếu niêm mạc bị tổn thương nhẹ như vết xước, lở loét hoặc viêm lợi.

Tuy nhiên, HPV không dễ dàng lây qua hôn môi như qua quan hệ tình dục. Mức độ lây nhiễm qua đường này thường thấp hơn, vì khả năng virus gây hiệu ứng lây lan phụ thuộc vào việc tiếp xúc trực tiếp với tế bào biểu mô bị tổn thương hoặc vùng có niêm mạc nhạy cảm. Dù vậy, nguy cơ không phải là con số không, đặc biệt trong xã hội hiện đại khi các bệnh liên quan đến HPV vùng miệng ngày càng gia tăng.

Một số nghiên cứu đáng chú ý đã tập trung vào nguy cơ lây truyền HPV qua con đường tiếp xúc gần như hôn môi. Một nghiên cứu trên tạp chí JAMA Oncology cho thấy rằng HPV trong khoang miệng liên quan mật thiết đến các yếu tố hành vi, chẳng hạn như việc quan hệ tình dục đường miệng và số lượng bạn tình. Tuy nhiên, nghiên cứu này cũng ghi nhận khả năng phát hiện HPV trong nước bọt ở một số người không có hoạt động tình dục đường miệng, cho thấy rằng hành động hôn sâu có thể đóng vai trò lây lan virus. (2)

HPV 16, một trong những chủng nguy cơ cao nhất, là thủ phạm hàng đầu gây ra ung thư vùng đầu cổ và được tìm thấy trong khoang miệng của nhiều người nhiễm bệnh. Trong những trường hợp này, việc tiếp xúc qua nước bọt hoặc hôn môi có nguy cơ truyền virus, dù nguy cơ thấp hơn nhiều so với quan hệ tình dục không an toàn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ lây HPV qua hôn sâu

Mặc dù hôn môi không phải là con đường lây nhiễm chính của HPV, nhưng một số điều kiện cụ thể có thể làm tăng nguy cơ truyền virus. Dưới đây là những yếu tố quan trọng cần lưu ý:

1. Vết thương hở trong khoang miệng

Vùng niêm mạc miệng rất mỏng manh và dễ tổn thương. Nếu trong miệng có vết xước, loét, hoặc chảy máu (do cắn môi, đánh răng quá mạnh, hoặc viêm nướu), virus HPV từ người nhiễm có thể dễ dàng xâm nhập qua các vết thương này. Khi hôn sâu, sự tiếp xúc trực tiếp giữa nước bọt và niêm mạc bị tổn thương tạo điều kiện cho virus lây lan.

Ví dụ, nếu một người nhiễm HPV ở miệng hoặc họng hôn sâu với người có vết loét trong miệng, nguy cơ truyền virus sẽ cao hơn so với trường hợp niêm mạc miệng khỏe mạnh.

2. Hôn với người có các triệu chứng HPV ở miệng

HPV có thể biểu hiện dưới dạng mụn cóc hoặc các tổn thương ở vùng miệng, môi, hoặc họng. Nếu hôn một người có những dấu hiệu này, khả năng lây nhiễm sẽ tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, không phải ai nhiễm HPV cũng có triệu chứng rõ ràng, vì virus có thể tồn tại trong cơ thể mà không gây biểu hiện gì (nhiễm không triệu chứng). Điều này khiến việc phòng tránh trở nên khó khăn hơn.

3. Hệ miễn dịch suy yếu

Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và loại bỏ HPV khỏi cơ thể. Nếu hệ miễn dịch suy yếu (do bệnh lý như HIV, tiểu đường, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch), cơ thể sẽ khó chống lại virus khi tiếp xúc. Trong trường hợp này, dù chỉ hôn môi thông thường, nguy cơ nhiễm HPV vẫn có thể xảy ra nếu đối phương là người mang virus.

Ngoài ra, những người bị căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ hoặc dinh dưỡng không đầy đủ cũng có thể khiến hệ miễn dịch suy yếu, trở thành mục tiêu dễ dàng hơn cho virus. Điều này lý giải vì sao một số người dễ bị nhiễm HPV qua các hành vi tiếp xúc gần gũi như hôn trong khi những người khác vẫn khỏe mạnh.

4. Lối sống và hành vi cá nhân ảnh hưởng đến nguy cơ lây nhiễm

Hành vi cá nhân và thói quen trong đời sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng nguy cơ lây nhiễm HPV qua hôn sâu. Những yếu tố đáng chú ý bao gồm:

• Số lượng bạn tình cao: Hành vi tiếp xúc gần với nhiều bạn tình, bao gồm cả hôn sâu, làm tăng nguy cơ tiếp xúc với người đã nhiễm HPV mà không biết.
• Tiền sử quan hệ tình dục đường miệng: Những người thường xuyên quan hệ tình dục đường miệng thường có nguy cơ lây nhiễm HPV vùng miệng cao hơn, đồng thời có thể truyền virus qua hành vi hôn sau đó.
• Thói quen hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tổn thương niêm mạc miệng, tạo điều kiện cho HPV xâm nhập và gây nhiễm. Hơn nữa, thuốc lá còn làm suy yếu hệ miễn dịch cục bộ ở vùng miệng, khiến nguy cơ lây nhiễm cao hơn khi hôn sâu với người mang virus.

5. Tuổi tác và giới tính

Tuổi tác cũng là một yếu tố cần cân nhắc khi nói đến lây truyền HPV. Thanh thiếu niên và người trẻ tuổi (trong độ tuổi 15 - 25) được ghi nhận có tỷ lệ nhiễm HPV cao nhất do đây là nhóm tuổi có xu hướng có hành vi tiếp xúc gần gũi và thường chưa được tiêm phòng đầy đủ. Ngoài ra, do đặc điểm mô học của niêm mạc miệng họng ở độ tuổi này vẫn đang phát triển, một số nghiên cứu chỉ ra rằng họ dễ bị tổn thương hơn trước tác động của virus.

Về mặt giới tính, nam giới được cho là có nguy cơ lây nhiễm HPV qua vùng miệng cao hơn, đặc biệt với các chủng nguy cơ cao như HPV 16. Điều này có thể liên quan đến hành vi tình dục đường miệng và việc ít có khả năng sử dụng các biện pháp bảo vệ như tấm chắn miệng (dental dam).

6. Tiêm phòng HPV chưa phổ cập – Khoảng trống trong phòng ngừa lây nhiễm

Tiêm vắc xin HPV được xem là phương pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa nhiễm HPV từ các chủng nguy cơ cao. Tuy nhiên, không phải ai cũng được tiêm vắc xin đúng độ tuổi khuyến nghị hoặc nhận đủ liều. Việc thiếu sự bảo vệ từ vắc xin làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm khi tiếp xúc với virus, kể cả qua hôn sâu.

Ở nhiều quốc gia, vắc xin HPV hiện tập trung chủ yếu cho phụ nữ để phòng ngừa ung thư cổ tử cung, trong khi nguy cơ ung thư vòm họng và các loại ung thư khác lại xuất hiện ở cả hai giới. Thiếu sự nhận thức và tiêm phòng toàn diện làm gia tăng khả năng lây lan HPV qua các hành vi không thuộc quan hệ tình dục, chẳng hạn như qua hôn sâu.

Tóm lại, hôn sâu không phải lúc nào cũng dẫn đến lây nhiễm HPV, nhưng các yếu tố như tổn thương niêm mạc, triệu chứng ở miệng, và sức đề kháng yếu sẽ làm tăng khả năng này.

HPV gây bệnh gì khi lây qua đường miệng?

Khi HPV lây nhiễm qua đường miệng, bao gồm cả hôn sâu, nó có thể gây ra một số bệnh lý từ nhẹ đến nghiêm trọng. Dưới đây là những hậu quả phổ biến:

1. Sùi mào gà

Sùi mào gà là một bệnh lý do HPV gây ra, thường gặp ở vùng sinh dục, nhưng cũng có thể xuất hiện ở miệng hoặc họng. Triệu chứng bao gồm các u nhú mềm, màu hồng hoặc trắng, trông giống mào gà trong khoang miệng, chủ yếu ở môi, lưỡi, niêm mạc má hoặc họng.. Nếu không được điều trị, sùi mào gà ở miệng có thể gây khó chịu, đau rát, và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Sùi mào gà vùng miệng không đe dọa tính mạng, nhưng nó không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các nốt sùi có thể cản trở việc ăn uống, giao tiếp và thậm chí tái phát sau khi điều trị.

Cần lưu ý rằng bệnh này có thể lây qua quan hệ tình dục đường miệng với người nhiễm HPV hoặc khi tiếp xúc trực tiếp với các tổn thương ở vùng miệng của người bệnh.

2. U nhú vùng miệng (Oral Papilloma)

Một số trường hợp nhiễm HPV qua đường miệng có thể dẫn đến tình trạng xuất hiện các khối u nhú lành tính tại vùng miệng, gọi là u nhú vùng miệng. Đây là tình trạng mà niêm mạc miệng xuất hiện các tổn thương dạng u nhỏ, mềm mại, thường mọc đơn lẻ và không gây đau.

Dù không phải là bệnh lý ác tính, u nhú vùng miệng vẫn gây khó chịu, đặc biệt khi chúng phát triển ở những khu vực dễ va chạm, như lưỡi hoặc vòm miệng. Ngoài ra, u nhú vùng miệng cần được giám sát sát sao, vì tình trạng viêm nhiễm kéo dài hoặc yếu tố cơ địa có thể làm gia tăng nguy cơ biến đổi ác tính.

3. Nhiễm trùng tái phát đường hô hấp (Recurrent Respiratory Papillomatosis - RRP)

Một tình trạng nghiêm trọng khác liên quan đến HPV lây qua đường miệng, đặc biệt là chủng HPV 6 và HPV 11 là hội chứng nhiễm trùng tái phát đường hô hấp, còn gọi là RRP. Đây là một bệnh lý hiếm gặp, trong đó các tổn thương dạng u nhú xuất hiện trong đường hô hấp trên, bao gồm thanh quản, khí quản hoặc phổi.

Đối với trẻ nhỏ, hội chứng này có thể lây từ mẹ nhiễm HPV qua nước ối hoặc trong quá trình sinh tự nhiên. Đối với người lớn, bệnh RRP có thể lây qua quan hệ tình dục đường miệng hoặc hôn sâu từ người nhiễm virus. Bệnh lý này gây ra các triệu chứng nặng nề như khản giọng, khó thở hoặc thậm chí suy hô hấp nếu các khối u nhú phát triển và bít tắc đường thở.

Việc điều trị thường phức tạp, yêu cầu phẫu thuật định kỳ để loại bỏ u nhú, nhưng bệnh dễ tái phát và không có biện pháp chữa trị triệt để.

4. Loạn sản niêm mạc miệng và tiến triển thành ung thư

Loạn sản niêm mạc miệng là tình trạng các tế bào biểu mô trong khoang miệng bị tổn thương hoặc biến dạng do tác động của HPV. Tình trạng này có thể kéo dài trong một thời gian mà không gây triệu chứng cụ thể, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến ung thư biểu mô khoang miệng (Oral Squamous Cell Carcinoma).

Loạn sản thường liên quan đến các chủng HPV nguy cơ cao, đặc biệt khi niêm mạc miệng bị tổn thương do hút thuốc lá, uống rượu hoặc viêm nhiễm mãn tính. Đây là một trong những lý do rất quan trọng để thực hiện kiểm tra sức khỏe răng miệng định kỳ và cảnh giác với các vết loét, mảng trắng hoặc đỏ không lành trong miệng.

5. Ung thư hầu họng

Chủng HPV nguy cơ cao, đặc biệt là HPV 16 và HPV 18, có liên quan đến ung thư hầu họng – một dạng ung thư phát triển ở vùng họng, amidan, hoặc lưỡi. Theo nghiên cứu, lây nhiễm HPV qua đường miệng (bao gồm hôn sâu hoặc quan hệ tình dục bằng miệng) là một trong những nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ ung thư hầu họng trong những năm gần đây, đặc biệt ở người trẻ tuổi.

HPV tấn công các tế bào biểu mô trong khoang miệng, amidan, lưỡi và họng, gây ra những tổn thương tiền ung thư tại đây. Việc tiếp xúc thường xuyên qua nước bọt hoặc quan hệ tình dục đường miệng với người mang virus là một trong những con đường lây nhiễm chính. Nguy hiểm hơn, các triệu chứng của bệnh thường không rõ ràng trong giai đoạn đầu, chỉ xuất hiện khi ung thư đã tiến triển, như khàn tiếng kéo dài, đau tai,  đau họng kéo dài, khó nuốt hoặc nổi hạch ở cổ.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), các ca ung thư vòm họng liên quan đến HPV, đặc biệt ở nam giới trẻ tuổi, đã tăng đáng kể trong những thập kỷ gần đây. Điều này cho thấy sự ảnh hưởng ngày càng lớn của HPV qua lây lan bằng đường miệng trong cộng đồng. Vì vậy, việc phát hiện và phòng ngừa sớm là vô cùng quan trọng.

Cách phòng ngừa virus HPV

Tiêm vắc xin HPV là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây nhiễm các chủng virus nguy hiểm, bao gồm cả những chủng gây ung thư và sùi mào gà. Các loại vắc xin như Gardasil và Gardasil 9 có khả năng bảo vệ chống lại đến 9 chủng HPV phổ biến và nguy hiểm nhất, đạt hiệu quả lên đến 90% nếu được tiêm trước khi tiếp xúc với virus, theo nghiên cứu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Trẻ 9 - 14 tuổi chỉ cần tiêm 2 mũi vắc xin Gardasil 9, mỗi liều cách nhau 6 - 12 tháng. Từ 15 tuổi trở lên và người lớn, tiêm 3 mũi (0, 2, 6 tháng) và hoàn tất lịch tiêm trong vòng 1 năm. Hiện Hệ thống tiêm chủng VNVC với hàng trăm trung tâm an toàn - uy tín - chất lượng cao luôn có đầy đủ các loại vắc xin phòng ngừa HPV được bảo quản theo tiêu chuẩn GSP quốc tế cùng dịch vụ tiêm giảm đau, nhẹ nhàng, chu đáo.

Ngoài ra, có thể kết hợp nhiều cách khác để bảo vệ bản thân khỏi HPV. Hạn chế hôn sâu với nhiều người, đặc biệt là những người không rõ tình trạng sức khỏe, giúp giảm nguy cơ tiếp xúc với virus từ bạn tình. Vệ sinh răng miệng đúng cách, như đánh răng nhẹ nhàng, dùng chỉ nha khoa và khám nha sĩ định kỳ, sẽ giảm thiểu vết thương hở trong miệng – “cửa ngõ” tiềm tàng của HPV.

Đồng thời, kiểm tra sức khỏe định kỳ là cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như mụn cóc hay u nhú, từ đó có hướng xử lý kịp thời. Tăng cường hệ miễn dịch bằng chế độ ăn giàu vitamin C, E, kẽm (từ cam, rau xanh, hạt óc chó), kết hợp tập thể dục và ngủ đủ giấc cũng giúp cơ thể đủ sức chống lại virus.

Tìm hiểu thêm các đường lây nhiễm HPV khác

Ngoài hôn môi, HPV còn lây qua nhiều con đường khác như:

• Quan hệ tình dục: Đây là con đường lây nhiễm chính của HPV, bao gồm quan hệ qua đường âm đạo, hậu môn, hoặc miệng. Tiếp xúc trực tiếp với vùng da hoặc niêm mạc nhiễm virus là nguyên nhân phổ biến nhất.
• Tiếp xúc da kề da: HPV có thể lây qua tiếp xúc với vùng da bị mụn cóc hoặc tổn thương, ngay cả khi không quan hệ tình dục.
• Dụng cụ chung: Dù hiếm gặp, nhưng việc dùng chung dao cạo râu, khăn mặt, hoặc đồ chơi tình dục với người nhiễm HPV cũng có thể tạo điều kiện cho virus lây lan.

Hiểu biết “HPV có lây qua hôn môi không?” là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình. Dù nguy cơ lây nhiễm qua hôn môi không quá cao, nhưng việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa như tiêm vắc xin, duy trì vệ sinh, và kiểm tra sức khỏe định kỳ vẫn rất cần thiết. Hãy chủ động trang bị kiến thức và hành động để giảm thiểu rủi ro.