Virus HPV có trong nước bọt không? Có bị lây khi tiếp xúc không?

HPV là virus gây u nhú ở người, tác nhân hàng đầu gây ra sùi mào gà, ung thư cổ tử cung, âm đạo, âm hộ, hậu môn, dương vật, hầu họng… với khả năng lây truyền chủ yếu qua đường tình dục. Vậy, HPV có trong nước bọt không? Hôn môi có thể mắc HPV hay không? Cùng chuyên gia tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Virus HPV có trong nước bọt không?

Theo các nhà khoa học, HPV (Human Papillomavirus) có thể tồn tại trong nước bọt, đặc biệt ở những người đã nhiễm HPV ở vùng miệng hoặc hầu họng. Một nghiên cứu từ các chuyên gia y khoa vào năm 2020 cho thấy HPV, nhất là loại HPV 16, thường được tìm thấy trong các mô ở miệng và họng của những bệnh nhân mắc ung thư vùng đầu - cổ.

Cụ thể, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng HPV 16 là "thủ phạm" chính trong nhiều trường hợp ung thư hầu họng, đặc biệt ở vùng amidan và gốc lưỡi. Khi virus tồn tại trong miệng, nó có thể lẫn vào nước bọt, nhất là khi người bệnh ho, nói chuyện, hoặc tiết nước bọt nhiều.

Tuy nhiên, không phải ai nhiễm HPV cũng có virus trong nước bọt, vì điều này phụ thuộc vào mức độ nhiễm, sức khỏe cá nhân, và cả môi trường trong miệng. Nước bọt có các chất tự nhiên như enzyme có thể làm virus yếu đi, nên lượng HPV trong đó thường không nhiều như ở các vùng da hay niêm mạc bị tổn thương trực tiếp. (1)

Các nhà khoa học cũng nhấn mạnh rằng sự hiện diện của HPV trong nước bọt không đồng nghĩa với việc nó luôn có khả năng lây nhiễm. Virus cần môi trường phù hợp để sống sót, và nồng độ virus trong nước bọt thường thấp hơn so với ở các vùng da hoặc niêm mạc bị tổn thương trực tiếp. Ngoài ra, nước bọt có chứa các enzyme và protein tự nhiên có thể làm giảm hoạt tính của virus, khiến khả năng lây truyền qua con đường này không phải là tối ưu. Điều này giải thích tại sao HPV chủ yếu lây qua tiếp xúc da kề da hơn là qua chất lỏng như nước bọt.

HPV có lây qua nước bọt không?

Có, HPV có thể lây qua nước bọt, nhưng nguy cơ lây nhiễm không cao bằng các con đường khác như tiếp xúc qua da hoặc quan hệ tình dục. Việc lây truyền qua nước bọt thường xảy ra trong các tình huống cụ thể, chẳng hạn như khi có sự tiếp xúc trực tiếp giữa niêm mạc miệng của người nhiễm và người lành, hoặc khi virus hiện diện với nồng độ đủ lớn để gây nhiễm.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, khả năng lây nhiễm HPV qua nước bọt phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm khả năng phản ứng của hệ thống miễn dịch của người tiếp xúc, sự hiện diện của vết xước, loét, hoặc tổn thương trong miệng, cũng như loại HPV (nguy cơ thấp như HPV 6, HPV 11 hay nguy cơ cao như HPV 16, HPV 18).

Một người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như bệnh nhân HIV hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch, sẽ dễ bị nhiễm hơn khi tiếp xúc với nước bọt chứa virus. Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định rằng nước bọt không phải là con đường lây nhiễm chính của HPV và nguy cơ này thường bị phóng đại trong nhận thức của nhiều người.

Các hành vi liên quan đến nước bọt và mức độ lây nhiễm

Sau khi đã tìm hiểu HPV có trong nước bọt không? Hãy phân tích chi tiết về nguy cơ lây nhiễm HPV qua các hành vi liên quan đến nước bọt, dựa trên dữ liệu khoa học và thực tiễn y khoa:

1. Hôn sâu

Hôn sâu (deep kissing hoặc French kissing) có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm HPV qua nước bọt, đặc biệt nếu một trong hai người đã nhiễm HPV ở miệng hoặc hầu họng. Các nhà khoa học nhận thấy ung thư hầu họng do HPV thường liên quan đến tiếp xúc qua miệng, và hôn sâu có thể là một cách để virus di chuyển. Nếu một người đã nhiễm HPV ở miệng, khả năng lây nhiễm sẽ cao hơn, nhất là khi miệng có vết thương nhỏ. Nhưng nếu cả hai đều khỏe mạnh, nguy cơ này rất thấp.

2. Sử dụng chung đồ cá nhân

Dùng chung bàn chải đánh răng, son môi, hay bất cứ vật dụng nào tiếp xúc với nước bọt có nguy cơ lây HPV ở mức thấp. Virus này không sống được lâu bên ngoài cơ thể, và khi nước bọt khô đi, nó hầu như mất khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, nếu vật dụng còn ướt và được dùng ngay sau người nhiễm, nguy cơ vẫn tồn tại, dù rất nhỏ.

3. Tình dục bằng miệng (oral sex)

Đây là hành vi có nguy cơ lây nhiễm HPV qua nước bọt cao nhất trong các hành vi liên quan đến miệng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tình dục bằng miệng là một trong những nguyên nhân chính gây nhiễm HPV ở vùng miệng và hầu họng, đặc biệt với các type nguy cơ cao như HPV 16. Virus có thể truyền từ bộ phận sinh dục của người nhiễm sang miệng của đối phương hoặc ngược lại.

4. Dùng chung đồ dùng ăn uống

Nguy cơ lây nhiễm HPV khi dùng chung ly, thìa, hoặc đũa là rất thấp. Virus HPV không lây lan hiệu quả qua các bề mặt khô hoặc qua đường tiêu hóa, vì nó cần tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc để gây nhiễm. Tuy nhiên, nếu đồ dùng vừa được người nhiễm sử dụng và còn dính nước bọt tươi, khả năng lây nhiễm vẫn có thể xảy ra, dù hiếm gặp.

5. Hành vi ho hoặc hắt hơi – Lây nhiễm gián tiếp nhưng khó xảy ra

Có một số lo ngại rằng HPV có thể lây truyền qua đường không khí qua các giọt bắn chứa nước bọt khi ho hoặc hắt hơi. Tuy nhiên, nghiên cứu hiện nay chưa cung cấp đủ bằng chứng khẳng định HPV có thể truyền qua đường này. Đặc điểm của HPV là cần tiếp xúc trực tiếp với bề mặt niêm mạc hoặc các tổn thương da để gây nhiễm. Do đó, lây truyền qua hắt hơi, ho hoặc giọt bắn không được coi là con đường chính yếu trong lây lan HPV.

6. Hình thức tiếp xúc gần gũi với trẻ nhỏ

Theo thói quen, nhiều người lớn thường hôn trẻ nhỏ hoặc sử dụng chung thìa, muỗng khi cho trẻ ăn. Điều này có thể dẫn đến việc truyền các mầm bệnh qua nước bọt, bao gồm cả HPV nếu người lớn đã nhiễm virus ở vùng miệng.

Mặc dù nguy cơ lây nhiễm HPV cho trẻ qua nước bọt là rất thấp, các hành vi hôn lên miệng trẻ hoặc sử dụng chung dụng cụ ăn uống không được khuyến khích, nhất là khi người lớn có vết thương miệng hoặc đã biết mình nhiễm HPV.

Các bệnh nguy hiểm khi bị lây HPV qua đường nước bọt

Sau khi đã rõ HPV có trong nước bọt không, hãy cùng tìm hiểu các bệnh khi bị nhiễm HPV qua nước bọt. Nhiễm HPV qua nước bọt có thể dẫn đến một số bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt khi liên quan đến các type nguy cơ cao:

• Sùi mào gà, mụn cóc sinh dục ở miệng/họng: Nếu nhiễm HPV type nguy cơ thấp (như HPV 6 hoặc HPV 11) qua nước bọt, người bệnh có thể phát triển sùi mào gà hoặc mụn cóc ở niêm mạc miệng, lưỡi, hoặc họng. Các tổn thương này thường xuất hiện dưới dạng những u nhú nhỏ, màu trắng hoặc hồng, gây ngứa ngáy, khó chịu khi nói hoặc nuốt. Sùi mào gà ở miệng thường liên quan đến tình dục bằng miệng, nhưng trong một số ít trường hợp, hôn sâu hoặc tiếp xúc nước bọt cũng có thể là nguyên nhân. Dù lành tính, những tổn thương này có thể tái phát nhiều lần nếu không được điều trị triệt để, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.
• Ung thư hầu họng: HPV nguy cơ cao, đặc biệt là HPV 16, là nguyên nhân chính gây ung thư hầu họng (oropharyngeal cancer, bao gồm ung thư amidan, lưỡi và vòm họng. Khoảng 70% các ca ung thư hầu họng ở Mỹ có liên quan đến HPV, với tình dục bằng miệng là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Virus xâm nhập qua niêm mạc miệng hoặc họng, gây biến đổi tế bào với các triệu chứng ban đầu như đau họng kéo dài, khó nuốt hoặc nổi hạch ở cổ và dẫn đến ung thư nếu không được phát hiện sớm. (2)

Khi lây nhiễm vào vùng hầu họng, HPV sẽ tấn công các tế bào niêm mạc ở khoang miệng và họng, gây ra những biến đổi trong cấu trúc tế bào, từ đó dẫn đến sự phát triển bất thường và hình thành khối u ác tính. Một nghiên cứu đăng trên The Lancet Oncology cho thấy rằng tỷ lệ ung thư vòm họng liên quan đến HPV đã gia tăng đáng kể trên toàn cầu, đặc biệt ở những người có quan hệ tình dục đường miệng hoặc tiếp xúc gần qua nước bọt với người nhiễm virus.

• Ung thư thực quản: Một số nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng HPV lây nhiễm qua khoang miệng có thể liên quan đến nguy cơ phát triển ung thư thực quản. HPV, đặc biệt là các chủng nguy cơ cao như HPV 16 và HPV 18, được phát hiện trong mẫu mô của các bệnh nhân bị ung thư biểu mô thực quản – một trong những loại ung thư khó điều trị và có tỷ lệ tử vong cao. Tuy nhiên, ung thư thực quản do HPV lây qua đường nước bọt vẫn là lĩnh vực cần được nghiên cứu thêm. Dù các dữ liệu hiện tại chưa khẳng định chắc chắn mối liên hệ này, việc HPV ảnh hưởng tới nhiều loại mô biểu mô khác nhau khiến nó trở thành mối đe dọa tiềm ẩn cho các cơ quan trong cơ thể.
• Các bệnh nhiễm trùng niêm mạc và viêm vùng miệng: Ngoài những bệnh lý nghiêm trọng như ung thư, nhiễm HPV qua nước bọt cũng có thể gây ra các vấn đề viêm nhiễm hoặc tổn thương ở vùng miệng. Một số trường hợp nhiễm HPV dẫn đến sự phát triển của các tổn thương lành tính nhưng tái phát nhiều lần, chẳng hạn như:
  • Papilloma vùng miệng (u nhú trong miệng): Các tổn thương dạng u nhô lên ở lưỡi, vòm miệng hoặc má trong, thường không gây đau nhưng có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng ăn nhai.
  • RRP (tái phát mụn cóc thanh quản): Đây là tình trạng nghiêm trọng hơn, khi HPV lây truyền qua đường hô hấp gây tổn thương dai dẳng trong thanh quản hoặc vùng họng.

Những bệnh lý này, dù ít gây tử vong, nhưng lại làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống của người bệnh do các triệu chứng khó chịu hoặc phải điều trị lặp đi lặp lại bằng phẫu thuật loại bỏ tổn thương.

Trẻ em cũng có thể nhiễm HPV qua nước bọt từ người lớn trong gia đình, đặc biệt là qua những hành vi như hôn trực tiếp lên miệng hoặc dùng chung thìa, muỗng khi cho trẻ ăn. Mối nguy hiểm chính ở trẻ nhỏ là hội chứng tái phát mụn cóc thanh quản (RRP) – một tình trạng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm.

Trong RRP, HPV gây ra sự phát triển không kiểm soát của các tổn thương ở thanh quản, làm cản trở việc thở và dẫn đến khàn tiếng. Trẻ mắc hội chứng này thường phải phẫu thuật liên tục để loại bỏ các tổn thương, nhưng bệnh dễ tái phát và có thể đe dọa tính mạng nếu không được kiểm soát tốt.

Cách phòng ngừa HPV lây qua đường nước bọt

Để giảm nguy cơ lây nhiễm HPV qua nước bọt, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Tiêm phòng vắc xin HPV

Vắc xin Gardasil hoặc Gardasil 9 bảo vệ hiệu quả chống lại các type HPV nguy cơ cao (16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58) và một số type nguy cơ thấp (6, 11). Đây là cách phòng ngừa chủ động tốt nhất, được khuyến cáo cho cả nam và nữ từ 9 - 45 tuổi. Vắc xin không chỉ ngăn ngừa ung thư cổ tử cung mà còn giảm nguy cơ ung thư hầu họng liên quan đến HPV.

Hiện nay, tại hàng trăm trung tâm quy mô lớn, hiện đại thuộc Hệ thống tiêm chủng VNVC trên toàn quốc đang cung ứng đầy đủ các loại vắc xin HPV Gardasil và Gardasil 9 cho trẻ em và người lớn. 100% vắc xin được nhập khẩu chính hãng, đảm bảo chất lượng cao, cam kết nguồn cung ổn định với số lượng lớn tại hàng trăm trung tâm, đáp ứng nhu cầu tiêm vắc xin phòng bệnh cho người dân Việt Nam.

VNVC sở hữu đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, 100% có chứng chỉ An toàn tiêm chủng, thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn nghiêm ngặt, kiểm soát nhiễm khuẩn chặt chẽ. 100% nhân viên y tế được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, mang đến dịch vụ Khách hàng tận tâm, thân thiện với mức giá hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi.

Vắc xin HPV	Phòng ngừa	Đối tượng	Lịch tiêm	Đăng ký tiêm
Gardasil (Mỹ)	4 tuýp HPV bao gồm 6, 11, 16 và 18 – là các tác nhân hàng đầu gây ra tình trạng ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, các tổn thương tiền ung thư và loạn sản, mụn cóc sinh dục	Bé gái và phụ nữ từ 9 - 26 tuổi	Bé gái từ 9 tuổi đến dưới 14 tuổi tại thời điểm tiêm lần đầu tiên: Phác đồ 2 mũi: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 6 - 12 tháng sau mũi 1 Phác đồ 3 mũi: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1 Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2 Phác đồ tiêm nhanh: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1 Mũi 3: 3 tháng sau mũi 2 Bé gái từ 14 tuổi và phụ nữ đến 26 tuổi tại thời điểm tiêm lần đầu tiên: Phác đồ 3 mũi: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1 Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2 Phác đồ tiêm nhanh: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1 Mũi 3: 3 tháng sau mũi 2
Gardasil 9 (Mỹ)	9 tuýp HPV phổ biến và nguy hiểm hàng đầu hiện nya, bao gồm: HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58 gây bệnh ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo, ung thư hậu môn, ung thư hầu họng, mụn cóc sinh dục, các tổn thương tiền ung thư hoặc loạn sản…	Trẻ em và người lớn, bất kể nam nữ từ 9 - 45 tuổi	Trẻ từ 9 tuổi - < 15 tuổi tiêm lần đầu tiên: Phác đồ 2 mũi Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 6 - 12 tháng sau mũi 1 Nếu tiêm mũi 2 cách mũi 1 dưới 5 tháng, cần tiêm mũi 3 cách mũi 2 ít nhất 3 tháng. Phác đồ 3 mũi (0 - 2 - 6) Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1 Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2 Người từ 15 tuổi - 26 tuổi tiêm lần đầu tiên: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1 Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2

• Thực hiện quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su và hạn chế số lượng bạn tình có thể giúp giảm nguy cơ lây nhiễm.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt là phụ nữ nên thực hiện xét nghiệm Pap Smear để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường liên quan đến HPV.
• Vệ sinh cá nhân:Không dùng chung bàn chải đánh răng, son môi, hoặc đồ dùng ăn uống. Rửa sạch tay và vệ sinh miệng thường xuyên để giảm nguy cơ tiếp xúc với virus.
• Tăng cường miễn dịch: Duy trì lối sống lành mạnh, bổ sung vitamin và khoáng chất để cơ thể chống lại virus hiệu quả hơn.

Tìm hiểu thêm các đường lây nhiễm của virus HPV

Ngoài nước bọt, HPV còn lây qua nhiều con đường khác, bao gồm:

• Tiếp xúc da kề da: Đây là con đường chính, đặc biệt qua quan hệ tình dục (âm đạo, hậu môn) hoặc tiếp xúc với vùng da nhiễm mụn cóc/sùi mào gà. HPV dễ dàng xâm nhập qua các vết xước nhỏ trên da.
• Quan hệ tình dục: HPV lây lan mạnh qua quan hệ tình dục không dùng bao cao su, gây ung thư cổ tử cung, âm đạo, hậu môn, hoặc dương vật. Theo WHO, hơn 90% các ca ung thư cổ tử cung trên thế giới có liên quan đến HPV. (3)
• Từ mẹ sang con: Dù hiếm, HPV có thể lây từ mẹ nhiễm sang thai nhi trong quá trình sinh thường, gây sùi mào gà ở đường hô hấp của trẻ sơ sinh (recurrent respiratory papillomatosis).

Mặc dù HPV có thể tồn tại trong nước bọt, nhưng nguy cơ lây nhiễm qua đường này là thấp. Tuy nhiên, người dân vẫn nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe của mình. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về HPV, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.

⇒ Hãy tìm hiểu chi tiết hơn: Các đường lây nhiễm HPV

Nghiên cứu cho thấy, "HPV có trong nước bọt không?" là có, tuy nhiên khả năng lây nhiễm qua nước bọt là rất thấp. Để phòng tránh lây nhiễm HPV, người dân nên thực hiện các biện pháp an toàn như tiêm phòng vắc xin HPV, quan hệ tình dục an toàn và vệ sinh cá nhân sạch sẽ.