Phân biệt sởi và tay chân miệng qua triệu chứng và hình ảnh chi tiết

Sởi và tay chân miệng đều là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây qua đường hô hấp với tốc độ lây lan nhanh trong cộng đồng, do virus gây ra và có các triệu chứng lâm sàng tương đồng với nhau như sốt nhẹ, biếng ăn, mệt mỏi, phát ban, tiêu chảy… khiến việc phân biệt giữa hai bệnh này trở nên khó khăn. Tuy nhiên, việc nhận diện đúng bệnh sẽ giúp phụ huynh sớm đưa trẻ đến bệnh viện để kiểm tra và điều trị kịp thời.

Tổng quan về bệnh sởi và tay chân miệng

Sởi và tay chân miệng là hai bệnh truyền nhiễm khác nhau nhưng có nhiều triệu chứng tương đồng, khiến nhiều người dễ nhầm lẫn. Dưới đây là các thông tin cơ bản về bệnh sởi và tay chân miệng.

1. Bệnh sởi

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Virus này có hình dạng cầu, kích thước từ 120 – 250 nm, thuộc chi Morbillivirus trong họ Paramyxoviridae. Sởi rất dễ lây lan từ người này sang người khác qua các giọt bắn khi ho hoặc hắt hơi. Ngoài ra, bệnh còn có thể lây qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ miệng hoặc mũi của người nhiễm bệnh. Đây là bệnh có khả năng lây nhiễm cao, khoảng 9 trong 10 người không có miễn dịch sống trong cùng không gian với người bị nhiễm sẽ bị lây bệnh.

Các triệu chứng điển hình của bệnh sởi bao gồm sốt cao, ho khan, sổ mũi, đau họng, viêm kết mạc (viêm mắt), sự xuất hiện của đốm Koplik trong miệng và phát ban trên da, thường là các mảng lớn, phẳng, có thể lan rộng và kết hợp với nhau. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh sởi có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như mất nước do tiêu chảy và nôn mửa, viêm não, viêm phế quản, viêm thanh quản và viêm phổi.

Sởi có thể làm suy giảm miễn dịch ở trẻ em, tạo điều kiện cho các bội nhiễm vi khuẩn khác và dẫn đến hàng loạt biến chứng nghiêm trọng. Điển hình, theo số liệu từ CDC Mỹ, khoảng 1/10 trẻ mắc sởi gặp viêm tai giữa cấp, trong khi đó 1/20 trẻ bị viêm phổi nặng – một biến chứng đe dọa tính mạng, dễ xảy ra sau một đến hai tuần khỏi bệnh. (3)

Đặc biệt, 1/1.000 người mắc sởi có nguy cơ viêm não, gây tổn thương nghiêm trọng hệ thần kinh. Các biến chứng khác như tiêu chảy, ói mửa, loét giác mạc dẫn đến mù lòa, suy dinh dưỡng, còi xương cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Đối với phụ nữ mang thai, sởi càng nguy hiểm hơn. Bệnh có thể gây viêm phổi, viêm màng não cấp hoặc kích hoạt các bệnh lao tiềm ẩn. Nếu mắc sởi trong ba tháng đầu thai kỳ, nguy cơ sảy thai rất cao; khi thai lớn, sởi có thể dẫn đến sinh non hoặc thai chết lưu.

Nguyên nhân chủ yếu là do sốt cao khi nhiễm sởi làm tăng nhiệt độ tử cung, khiến thai nhi chịu mức nhiệt nguy hiểm lên đến 40 - 41,5°C. Thực tế, các đợt bùng phát dịch sởi ở Việt Nam năm 2018 - 2019 đã ghi nhận nhiều trường hợp thai phụ sinh non, thai lưu tại các bệnh viện khu vực phía Nam.

Bệnh sởi ảnh hưởng đến khoảng 20 triệu người mỗi năm, chủ yếu ở các khu vực đang phát triển tại Châu Phi và Châu Á. Vào năm 1980, sởi đã cướp đi sinh mạng của 2,6 triệu người, và con số này giảm xuống còn 545.000 ca tử vong vào năm 1990. Nhờ các chương trình tiêm chủng toàn cầu, số ca tử vong đã giảm mạnh, chỉ còn 73.000 vào năm 2014. Tuy nhiên, từ năm 2017 – 2019, tỷ lệ mắc và tử vong do sởi lại tăng lên, chủ yếu do việc tiêm chủng bị gián đoạn và giảm sút.

2. Tay chân miệng

Tay chân miệng là bệnh rất dễ lây lan do virus gây ra. Tên gọi của bệnh xuất phát từ đặc trưng của phát ban, với các mụn nước xuất hiện trên tay và chân của trẻ, cùng với những vết loét đau trong miệng. Tuy nhiên, phát ban có thể xuất hiện ở nhiều khu vực khác trên cơ thể, bao gồm ngực, lưng, cánh tay, chân, bộ phận sinh dục và mông.

Trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 5 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Bệnh tay chân miệng dễ dàng lây lan trong các môi trường tập trung trẻ em như nhà trẻ và trường học. Mặc dù bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ, nhưng trẻ lớn và cả người lớn cũng có thể mắc phải. Do có nhiều loại virus khác nhau gây ra bệnh, nên một người có thể bị nhiễm bệnh nhiều lần. Bệnh tay chân miệng thường có mức độ nhẹ và thường tự khỏi trong vòng từ 7 – 10 ngày.

Một nghiên cứu giám sát quy mô lớn từ Trung Quốc cho thấy hơn 90% các trường hợp mắc bệnh tay chân miệng xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi, với tỷ lệ tử vong khoảng 0,03%. Bệnh có xu hướng bùng phát mạnh mẽ hơn vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè.

Một phân tích tổng hợp về các trường hợp tay chân miệng ở trẻ em cho thấy các triệu chứng như mệt mỏi, phù phổi, xuất huyết phổi, co giật, khó thở và hôn mê là những yếu tố nguy cơ cao dẫn đến tử vong. Tỷ lệ tử vong liên quan đến virus Enterovirus 71 đã được ghi nhận là 1,7% trong các đánh giá hệ thống và phân tích tổng hợp. (4)

Tại Việt Nam, bệnh xuất hiện quanh năm và ảnh hưởng đến hầu hết các tỉnh thành, với hai đỉnh dịch chủ yếu vào các tháng từ tháng 3 – 5 và từ tháng 9 – 12. Mỗi năm, có khoảng 50.000 – 100.000 ca bệnh tay chân miệng được ghi nhận, cùng với một số trường hợp tử vong. Khu vực phía Nam chịu tác động nặng nề nhất, chiếm hơn 60% tổng số ca mắc trên toàn quốc. Năm 2023, Việt Nam đã chứng kiến một đợt bùng phát mạnh mẽ của dịch tay chân miệng, với hơn 181.000 ca mắc và 31 trường hợp tử vong được báo cáo trên toàn quốc. (5)

Điểm giống và khác nhau giữa tay chân miệng và sởi

Mặc dù bệnh tay chân miệng và sởi đều là những bệnh truyền nhiễm phổ biến, đặc biệt là ở trẻ em, nhưng chúng lại do các loại virus khác nhau gây ra và có những triệu chứng khác nhau. Dưới đây là điểm giống và khác nhau giữa bệnh sởi và tay chân miệng.

1. Điểm giống nhau

• Điều là bệnh truyền nhiễm: Cả sởi và tay chân miệng đều là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra và lây lan chủ yếu qua đường hô hấp. Với khả năng lây lan nhanh chóng, cả hai bệnh này có thể phát triển thành dịch khi gặp điều kiện thuận lợi.
• Đường lây truyền: Bệnh tay chân miệng và sởi đều lây lan chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm bệnh hoặc trong môi trường có chứa virus. Bệnh còn có thể lây gián tiếp qua việc chia sẻ đồ chơi hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị nhiễm mầm bệnh khi chơi chung với trẻ khỏe mạnh. Tay chân miệng còn có đường lây từ đường tiêu hóa của trẻ.
• Triệu chứng: Sởi và tay chân miệng đều có các triệu chứng ban đầu không rõ ràng trong giai đoạn ủ bệnh như sốt, ăn kém, mệt mỏi…. Khi bệnh phát triển, các triệu chứng đặc trưng sẽ xuất hiện, như phát ban, sốt cao, tiêu chảy…, đặc biệt là ở giai đoạn toàn phát của bệnh.
• Biến chứng: Hai bệnh đều có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm về não, tim mạch… và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

2. Điểm khác nhau

Hình ảnh giúp phân biệt chính xác bệnh sởi và tay chân miệng

Việc phân biệt chính xác giữa bệnh sởi và tay chân miệng là rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp. Mặc dù cả hai bệnh này đều có triệu chứng tương tự như phát ban và sốt, nhưng chúng lại có những đặc điểm riêng biệt. Hình ảnh dưới đây sẽ giúp bố mẹ nhận diện rõ ràng các dấu hiệu của từng bệnh, từ đó giúp phân biệt chính xác hơn.

⇒ Tham khảo thêm: Phân biệt sốt xuất huyết và dị ứng

Phân biệt sởi và tay chân miệng qua triệu chứng và hình ảnh chi tiết là vô cùng quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh chính xác. Việc nhận diện đúng các dấu hiệu này không chỉ giúp tránh nhầm lẫn mà còn giúp gia đình và bác sĩ có biện pháp điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.