Loét miệng và tay chân miệng: Cách phân biệt qua hình ảnh

17:15 01/05/2025

Quản lý Y khoa Miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
Tình trạng loét miệng và tay chân miệng đều biểu hiện đặc trưng qua các tổn thương ở vùng miệng, gây nhầm lẫn trong chẩn đoán và điều trị bệnh. Nhiều phụ huynh chủ quan với các vết loét trong miệng của trẻ bị tay chân miệng khiến bệnh tình chuyển sang giai đoạn nặng, khó điều trị và phục hồi. Phân biệt rõ ràng hai tình trạng này giúp phụ huynh nhận biết sớm dấu hiệu bệnh, xử trí và chăm sóc phù hợp.
| BS Nguyễn Như Điền - Quản lý Y khoa vùng 5 miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Tổn thương ở miệng thường đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố không do nhiễm trùng như chấn thương nhẹ bên trong miệng, căng thẳng hoặc thay đổi nội tiết tố, dị ứng, thiếu hụt chất dinh dưỡng, tác dụng phụ khi dùng thuốc, bệnh tự miễn (bệnh viêm ruột) và do nhiễm trùng các loại virus, vi khuẩn. Tình trạng loét miệng không nhiễm trùng là dạng phổ biến nhất, thường biểu hiện nhẹ, ảnh hưởng đến 85% (1) trường hợp tổn thương miệng và ảnh hưởng đến 20% (2) dân số thế giới nói chung. Trong khi tổn thương miệng do virus, vi khuẩn ít phổ biến hơn, biểu hiện tập trung là bệnh tay chân miệng.” |

Tìm hiểu về loét miệng và tay chân miệng
Hiểu rõ về tình trạng bệnh loét miệng và tay chân miệng là vô cùng quan trọng để nhận biết bệnh sớm và can thiệp kịp thời. Thông tin chi tiết về tình trạng loét miệng và bệnh tay chân miệng như sau:
1. Loét miệng
Loét miệng là tình trạng xuất hiện các tổn thương ở bất kỳ vị trí nào bên trong niêm mạc miệng như nướu, lưỡi, vòm miệng, má trong, môi trong…Các vết loét thường có dạng đốm tròn, màu đỏ ở viền và màu trắng, vàng hoặc xám ở giữa, gây sưng và đau nhức khi cử động hay vô tình chạm vào, cơn đau có thể trầm trọng hơn khi ăn phải thực phẩm gây kích ứng như đồ cay, mặn hoặc chua. Một người có thể phát triển 2 - 4 vết loét miệng cùng một lúc. Mặc dù gây đau đớn nhưng thường có thể tự lành sau vài tuần và không gây bất đề nào khác.
Loét miệng là một trong những tình trạng bệnh lý phổ biến nhất ảnh hưởng đến niêm mạc lót miệng. Một số chuyên gia ước tính, cứ 10 người thì có khoảng 1 người bị ảnh hưởng bởi các vết loét miệng. Hầu hết mọi người mắc bệnh lần đầu khi trong độ tuổi thiếu niên hoặc thanh niên. Các vết loét có thể làm dịu bằng cách sử dụng gel, kem bôi, nước súc miệng, thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm.

2. Tay chân miệng
Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, có tốc độ lây lan rất nhanh, dễ bùng phát thành dịch, đỉnh điểm bệnh hàng năm vào tháng 3 đến tháng 5 và tháng 8 đến tháng 9. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh tay chân miệng là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da, chủ yếu ở dạng mụn nước, thường gặp ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối và mông.
Tuy nhiên trong một số trường hợp, bệnh tay chân miệng có thể tiến triển nặng và gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Khác nhau giữa loét miệng và tay chân miệng
Tình trạng loét miệng và tay chân miệng là những tác nhân gây tổn thương vùng miệng phổ biến ở cả trẻ em và người lớn. Tuy nhiên, hai bệnh này xuất phát từ nguyên nhân khác nhau và phạm vi ảnh hưởng, biểu hiện đặc trưng, khả năng lây nhiễm cũng như mức độ nguy hiểm cũng khác nhau. Phân biệt tình trạng loét miệng và tay chân miệng chi tiết ngay sau đây:
Bảng phân biệt chi tiết loét miệng và tay chân miệng
| Loét miệng | Tay chân miệng | |
| Nguyên nhân | Không do nhiễm trùng. Thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, cụ thể như:
|
Do nhiễm trùng virus đường ruột, thường gặp nhất là Coxsackievirus A16, Enterovirus 71 và Coxsackie A6. |
| Đối tượng ảnh hưởng chủ yếu | Bất kỳ ai cũng có thể bị loét miệng gồm trẻ em, trẻ thành niên, người lớn, người cao tuổi… | Chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. |
| Vị trí tổn thương | Tập trung ở bất kỳ vị trí nào bên trong miệng như nướu, lưỡi, vòm miệng, má trong, môi trong… | Vết loét miệng chủ yếu xuất hiện phía sau miệng, trên vòm miệng và xung quanh vùng amidan. Một số có thể xuất hiện trên lưỡi, bên trong môi và xung quanh miệng.
Bên cạnh đó, bệnh còn xuất hiện các vết ban đỏ, mụn nước, phồng rộp ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, thậm chí lan rộng ra vùng mông... |
| Biểu hiện đặc trưng | Vết loét miệng có hình tròn hoặc bầu dục, ở giữa có màu vàng hoặc xám trắng
Vết loét thường nhỏ với đường kính khoảng 1 - 3 mm, xuất hiện đơn độc hoặc từng đám ở niêm mạc má, lợi, gây đau đớn, nóng rát khi cử động miệng hoặc vô tình chạm vào nhưng không kèm theo sốt. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, tình trạng loét miệng có thể kèm theo sốt, mệt mỏi hay sưng hạch bạch huyết. |
Các đốm đỏ xuất hiện ở lưỡi và bên trong miệng. Sau đó, các đốm đỏ này phát triển thành các vết loét lớn có màu vàng xám, viền đỏ, có dạng phỏng nước.
Đường kính của các vết loét thường khoảng 2 - 3 mm tại niêm mạc miệng, lợi lưỡi, gây đau miệng. Bên cạnh vết loét ở miệng, bệnh tay chân miệng biểu hiện các triệu chứng điển hình như sốt cao, đau họng, giảm cảm giác thèm ăn, mệt mỏi, loét miệng, phát ban đỏ, mụn nước ở bàn tay và bàn chân. |
| Khả năng lây nhiễm | Loét miệng không có khả năng lây nhiễm và không thể lây lan qua tiếp xúc gần hoặc qua các hành động thân mật như hôn hoặc ăn chung thức ăn. | Lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể người bệnh, bao gồm:
|
| Diễn biến | Trước khi vết loét xuất hiện, cảm giác ngứa ran hoặc nóng ran sẽ bùng phát trong vài giờ. Tiếp đó, khu vực này sẽ chuyển sang màu đỏ, sưng lên và sau đó bắt đầu đau.
Trong vài ngày tiếp theo, cơn đau sẽ biến mất và sau khoảng một tuần, vết loét sẽ biến mất hoàn toàn. Đối với các vết loét dạng lớn có thể đau hơn và kéo dài hơn (có thể kéo dài tới 4 tuần để lành), thường để lại sẹo ở niêm mạc. |
Trong những ngày đầu, bệnh không biểu hiện triệu chứng rõ ràng (thời gian ủ bệnh). Sau đó có thể xuất hiện sốt nhẹ, ngứa họng, chán ăn…Tình trạng sốt có thể kéo từ 3 - 5 ngày (4).
Vài ngày sau sốt, những đốm đỏ trên lưỡi và bên trong miệng xuất hiện. Các đốm này bắt đầu phồng rộp thành mụn nước và gây đau đớn. Vì vậy, trẻ có thể chán ăn, chảy nước dãi nhiều hơn. Sau đó, trẻ có thể xuất hiện các nốt ban tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và một số trường hợp có thể nổi lan rộng đến mông, cẳng chân và cánh tay. |
| Biến chứng | Một số trường hợp rất hiếm gặp, vết loét miệng có thể bị nhiễm khuẩn (5). Điều này chỉ xảy ra trong những trường hợp nghiêm trọng, vùng loét lan rộng. | Bệnh tay chân miệng có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm não tủy, viêm màng não vô khuẩn, hội chứng giống bại liệt, thoái hóa tiểu não cấp tính, hội chứng Guillain-Barré, nguy cơ tăng áp lực nội sọ lành tính. |
| Điều trị | Bệnh loét miệng được điều trị bằng cách làm thuyên giảm triệu chứng và giảm đau như:
|
Thông thường, bệnh tay chân miệng sẽ tự khỏi trong vòng 7 - 10 ngày và không có thuốc đặc trị. Các phương pháp điều trị tập trung vào hồi phục các tổn thương da và tăng cường sức đề kháng, cụ thể như:
Tùy theo từng cấp độ bệnh và mức độ nặng nhẹ, cũng như nguy cơ biến chứng, bác sĩ sẽ chỉ định các phương án điều trị khác nhau giữa các bệnh nhân. |
| Phòng ngừa |
|
|
Phân biệt loét miệng và tay chân miệng qua hình ảnh thực tế
Các tổn thương ở niêm mạc miệng của tình trạng loét miệng và tay chân miệng, đặc biệt là tay chân miệng ở lưỡi thường bị hiểu lầm với nhau, gây nhầm lẫn trong cách điều trị và cản trở can thiệp kịp thời. Phân biệt loét miệng và tay chân miệng qua hình ảnh thực tế sau để nhận biết nhanh chóng dấu hiệu của bệnh để đưa ra phương án điều trị phù hợp.
| Loét miệng | Tay chân miệng |
|
Vết loét miệng có thể sưng, rát trước khi chính thức nổi phồng rộp.
Vết loét miệng thường xuất hiện bên trọng miệng, trên má hoặc môi
Vết loét miệng có thể lan rộng và to, gây đau đớn dữ dội.
Vết loét cũng có khả năng xuất hiện ở lưỡi
Có thể nhiều hơn một vết loét cùng một lúc
Trong một số trường hợp đặc biệt, loét miệng có thể gây ra tình trạng sưng hạch bạch huyết |
Vết loét trong miệng xuất hiện dưới dạng các mụn nước nhỏ hoặc vết loét sau khi mụn nước bị vỡ
Các đốm đỏ tay chân miệng xuất hiện trên vòm họng và lưỡi
Đốm đỏ dần dần phát triển thành các vết loét lớn có màu vàng xám, viền đỏ
Một số mụn nước có thể không vỡ và trông giống như nốt đỏ hoặc mụn nhỏ
Các vết loét lớn có dạng hình phỏng nước
Các vết loét dạng phỏng nước có thể xuất hiện trên lưỡi, gây đau đớn và khó khăn trong ăn uống
Ngoài ra, trẻ có thể nổi các nốt ban đỏ xung quanh bên ngoài miệng
Bên cạnh tổn thương ở miệng, các nốt ban đỏ, mụn nước thường xuất hiện ở tay và chân của trẻ |
⇒ Tham khảo thêm: Phân biệt sởi và tay chân miệng qua triệu chứng và hình ảnh chi tiết
Trên đây là những hình ảnh giúp phân biệt loét miệng và tay chân miệng chi tiết và rõ ràng giúp người bệnh có thể dễ dàng nhận biết sớm các triệu chứng và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Việc nhận biết sớm các triệu chứng góp phần thúc đẩy quá trình hồi phục bệnh nhanh chóng và hạn chế các biến chứng nguy hiểm.
- Overview: Canker sores (mouth ulcers). (2022, October 17). Nih.gov. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546250/
- Mouth Ulcers: Types, Causes & Treatment. (2021, September 17). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21766-mouth-ulcer
- Murry, H. (2024, September 26). How Long Is Hand, Foot, and Mouth Disease Considered Contagious? AFC Urgent Care & Walk-in Clinic of East TN. https://www.afcurgentcaretn.com/how-long-is-hand-foot-and-mouth-disease-considered-contagious/
- Stages of Hand, Foot and Mouth Disease in Adults – Rela Hospital. (2025, February 6). Rela Hospital. https://www.relainstitute.com/blog/stages-of-hand-foot-and-mouth-disease-in-adults/
- Aphthous Ulcers (Canker Sore): Sing and Treatments | Ada. (2025, April 7). Ada. https://ada.com/conditions/aphthous-ulcers/





















