Chuyên gia chia sẻ phương pháp lựa chọn thông tin y tế chính thống

Cộng đồng mạng cần tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội: "Không nên tẩy chay, hãy lắng nghe và ghi nhận, nhưng cũng đừng vội tin ngay. Nếu áp dụng sai cách, đặc biệt trong vấn đề sức khỏe, sẽ rất nguy hiểm”.

TTND.PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam chia sẻ như trên trong chương trình Mega tư vấn sức khỏe lần đầu tiên tại Việt Nam với chủ đề TIÊM CHỦNG VẮC XIN CHO TRẺ EM & NGƯỜI LỚN do Hệ thống Tiêm chủng VNVC phối hợp với Tổng hội Y học Việt Nam, Hội Y học Dự phòng Việt Nam cùng TikTok Việt Nam tổ chức vào tối ngày 20/5/2025 vừa qua với sự tham gia của các bác sĩ và chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực y tế dự phòng, vắc xin và tiêm chủng:

• TTND.PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam;
• PGS.TS Trần Đắc Phu - Nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), Phó Chủ tịch Hội Y học dự phòng Việt Nam;
• Ông Nguyễn Lâm Thanh - Đại diện TikTok Việt Nam;
• BS.CKI Bạch Thị Chính - Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC;
• Cùng đội ngũ chuyên gia tiêm chủng thuộc Hệ thống Tiêm chủng VNVC.

Sự kiện đánh dấu bước khởi đầu cho một chiến dịch truyền thông y tế quy mô lớn, hướng tới mục tiêu đưa những thông tin khoa học, chính xác và hữu ích đến với cộng đồng người dùng TikTok, góp phần nâng cao nhận thức đúng đắn về sức khỏe và tiêm chủng trong cộng đồng.

PHIÊN MEGA TƯ VẤN SỐ 1
Thông tin sức khoẻ trên TikTok: Cứ viral là đúng? Chọn lọc thông tin thế nào trong thời đại số?

Hạn chế trong việc tiếp cận thông tin y tế chính thống

Mở đầu Mega tư vấn sức khỏe, ông Nguyễn Lâm Thanh, đại diện TikTok Việt Nam chia sẻ, nền tảng TikTok chứng kiến sự quan tâm ngày càng gia tăng của người dùng Việt Nam dành cho lĩnh vực y tế, với 65% người dùng quan tâm đến sức khỏe và 45% quan tâm rèn luyện cơ thể. Tuy nhiên, việc tiếp cận nội dung chính thống từ các chuyên gia vẫn còn hạn chế, trong khi các hashtag về sức khỏe như #SucKhoe hay #SongKhoe247 chỉ thu hút vài nghìn đến vài chục nghìn lượt xem.

Trước thực trạng này, TikTok Việt Nam đang tập trung hợp tác với các tổ chức y tế trên toàn quốc, mà tiên phong là Hệ sinh thái sức khỏe Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và Hệ thống Tiêm chủng VNVC để kết nối các chuyên gia uy tín và công chúng, tăng cường khả năng cung cấp và tiếp cận các nội dung tư vấn sức khỏe chính thống, ngắn gọn, dễ hiểu, đặc biệt là về tiêm chủng và vắc xin.

Theo ông Lâm Thanh, đây là bước đột phá nhằm giảm thiểu thông tin sai lệch, thúc đẩy những câu chuyện y tế tích cực và hỗ trợ người dùng đưa ra quyết định đúng đắn trong việc chăm sóc sức khỏe của bản thân và gia đình. Và chương trình Mega tư vấn sức khỏe đầu tiên tại Việt Nam chính là một ví dụ điển hình cho nỗ lực này của TikTok Việt Nam, hướng tới lan tỏa các nội dung hữu ích và đáng tin cậy về y tế tới hàng triệu người dùng.

Chuyên gia y tế cần tăng cường tiếp cận người dân trên nền tảng TikTok

TTND.PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, đánh giá cao vai trò của TikTok trong việc lan tỏa nhanh chóng các thông tin y tế, đặc biệt là trong bối cảnh mạng xã hội ngày càng ảnh hưởng mạnh mẽ trên toàn cầu. Ông nhận định TikTok là "nền tảng lan tỏa nhanh nhất, rộng rãi nhất trong thời gian ngắn", nhưng cũng lưu ý về nguy cơ thông tin chưa được kiểm chứng có thể gây hiểu lầm hoặc dẫn đến những quyết định sai lầm.

Tham gia vào chương trình Mega tư vấn sức khỏe lần này, Phó Giáo sư Nhung nhận thấy các chuyên gia y tế cần tích cực hơn trong việc đưa tiếng nói chính thống lên nền tảng này. Ông thẳng thắn chia sẻ nhiều chuyên gia vẫn còn e ngại và chậm trễ trong việc tiếp cận các nền tảng số, trong khi nhu cầu của người dân về thông tin y tế chính xác ngày càng cao.

Ở phía người dân, Phó Giáo sư Nhung cũng lưu ý cộng đồng mạng cần tỉnh táo – lắng nghe – ghi nhận, nhưng không vội cả tin trước những luồng thông tin chưa được xác thực. Sai lầm trong sức khỏe có thể gây hậu quả nghiêm trọng." Đây là lý do Tổng hội Y học Việt Nam hợp tác cùng TikTok, VNVC và Bệnh viện Tâm Anh để cung cấp thông tin y tế chính xác, lan tỏa kiến thức bổ ích đến cộng đồng.

Tiêm chủng vắc xin là thành tựu y học quan trọng và bài học từ thông tin sai lệch

PGS.TS Trần Đắc Phu, Nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, nhấn mạnh vai trò quan trọng của vắc xin trong việc phòng ngừa dịch bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Ông cho biết, những thông tin sai lệch về tiêm chủng, như việc vắc xin gây tự kỷ hoặc phong trào anti vắc xin, đang gây ảnh hưởng lớn không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Thực tế, tiêm chủng đã giúp loài người thanh toán những bệnh nguy hiểm như đậu mùa, bại liệt và giảm hàng ngàn lần tỷ lệ mắc nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác.

Ở Việt Nam, vắc xin Covid-19 là minh chứng rõ ràng nhất khi đã giúp kiểm soát dịch, giảm đáng kể số ca mắc và tử vong, với hơn 200 triệu liều được tiêm an toàn và hiệu quả. Phó Giáo sư Phu cũng cũng cảnh báo về hậu quả của việc giảm tỷ lệ tiêm chủng, dẫn đến sự quay trở lại của các bệnh nguy hiểm như sởi hay bạch hầu, đặc biệt sau giai đoạn thiếu hụt vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng Mở rộng vừa qua.

Từ góc nhìn nền tảng số, đại diện TikTok Việt Nam, ông Nguyễn Lâm Thanh, chia sẻ về vai trò của mạng xã hội trong cung cấp thông tin y tế chính thống. Với hàng triệu video được đăng tải mỗi ngày, TikTok đang hợp tác với Tổng hội Y học Việt Nam và Hệ sinh thái Y tế Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – Hệ thống Tiêm chủng VNVC nhằm kết nối các chuyên gia và người dùng, đảm bảo thông tin chính xác và dễ tiếp cận. Những nội dung tư vấn thông qua livestream, mega tư vấn sức khỏe hay các video ngắn với hashtag như #TikTokForHealth và #TiemChungVNVC hứa hẹn sẽ là cầu nối quan trọng, nâng cao nhận thức cộng đồng về y tế và sức khỏe.

PHIÊN MEGA TƯ VẤN SỐ 2
Những vắc xin quan trọng cho người lớn, người có bệnh nền (tim mạch, huyết áp, COPD...)

Tiêm chủng không chỉ dành riêng cho trẻ nhỏ

Theo TTND.PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, quan niệm rằng vắc xin chỉ dành cho trẻ em hiện nay không còn đúng nữa. Trẻ nhỏ tiêm vắc xin để xây dựng sức đề kháng khi lớn lên, nhưng ở người lớn và người cao tuổi, việc tiêm phòng vẫn rất cần thiết để duy trì khả năng phản ứng của hệ miễn dịch và phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như viêm gan B, HPV, viêm phổi, cúm, zona thần kinh…

"Hệ miễn dịch của mỗi người suy giảm dần theo thời gian, đặc biệt ở người cao tuổi và những người mắc bệnh nền như phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đái tháo đường, tim mạch, tim, thận, gan mạn... Việc tiêm vắc xin phòng bệnh phế cầu khuẩn và cúm là rất quan trọng, giúp giảm nguy cơ các biến chứng như suy hô hấp, phải thở máy, giảm tần suất và nguy cơ các đợt cấp nghiêm trọng.” – Phó Giáo sư Nhung chia sẻ.

Ông cũng nhấn mạnh, các vắc xin hiện đại, như Prevenar 20, đã được nghiên cứu và phát triển để tiêm gộp nhiều loại bệnh trong một lần tiêm, giúp vừa tiết kiệm thời gian vừa tăng hiệu quả bảo vệ.

VNVC giúp người dân quen với khái niệm “tiêm gộp”

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, tiêm gộp không phải là điều xa lạ. "Ngay từ khi sinh ra, trẻ đã được tiêm kết hợp nhiều loại vắc xin như viêm gan B và lao trong cùng một ngày. Việc kết hợp nhiều vắc xin cho cả trẻ em và người lớn không chỉ giúp phòng bệnh sớm mà còn tránh việc người dân phải đi tiêm ngừa nhiều lần, tiết kiệm thời gian và tối ưu chi phí chủng ngừa." Bác sĩ Chính nói.

Bác sĩ Chính cũng làm rõ về lo ngại liệu kháng sinh có ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc xin hay không trong bối cảnh lạm dụng kháng sinh của nhóm người lớn, người cao tuổi, người có bệnh nền trong việc điều trị các bệnh nhiễm trùng hiện nay. "Vắc xin chứa những thành phần kháng nguyên vi khuẩn hoặc virus đã bị bất hoạt, nên kháng sinh không làm ảnh hưởng để cơ chế hoạt động của vắc xin. Dù vậy, nếu trẻ hoặc người lớn đang bị bệnh cấp tính và sử dụng kháng sinh để hỗ trợ điều trị, bác sĩ có thể chỉ định hoãn tiêm để đảm bảo an toàn tiêm chủng cho người dân. Quan trọng là cần thông báo rõ tình trạng sức khỏe cho bác sĩ trước khi tiêm ngừa."

TikTok là cầu nối kiến thức y tế đến mọi người dân, kể cả người lớn

Đại diện TikTok Việt Nam, ông Nguyễn Lâm Thanh, cho biết sự hợp tác với VNVC là bước khởi đầu trong việc phổ biến các thông tin y tế chính thống trên nền tảng số, mà điển hình là TikTok. Ông cho rằng, mạng xã hội hiện nay tràn ngập những thông tin sai lệch bởi các "chuyên gia ảo", trong khi đó những chuyên gia y tế thực thụ lại quá bận rộn để chia sẻ kiến thức của họ.

“Chúng tôi đã tạo hashtag #TikTokForHealth và vừa mới đây là cùng Hệ thống tiêm chủng VNVC công bố hashtag #TiemChungVNVC để kết nối người dùng đến gần hơi với các nội dung video ngắn, dễ hiểu để lan tỏa các thông tin khoa học chính xác. Hy vọng đây sẽ là nguồn thông tin tin cậy để người dân tìm kiếm khi cần thiết.” – ông Thanh nhấn mạnh đồng thời cam kết nỗ lực phát triển giao diện và tối ưu quy trình thao tác thân thiện trên nền tảng giúp người dân, đặc biệt là nhóm người cao tuổi dễ dàng sử dụng và tiếp cận các thông tin y tế chính thống trên nền tảng này.

Ngoài ra, ông cũng khuyến khích các bác sĩ nên tận dụng nền tảng như TikTok để truyền tải kiến thức sức khỏe bằng cách làm nội dung đơn giản, thân thiện, dễ hiểu. "Chỉ cần nói ngắn gọn, xúc tích, chia sẻ kiến thức khoa học đúng đắn. Đó là cách xây dựng niềm tin và thương hiệu cá nhân bền vững.” – ông Thanh chia sẻ.

PHIÊN MEGA TƯ VẤN SỐ 3
Những vắc xin quan trọng cho trẻ em

Dịch bệnh truyền nhiễm đang là một trong những thách thức với y tế Việt Nam

Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức từ các loại dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Những bệnh như cúm mùa và sốt xuất huyết là những dịch bệnh lưu hành hàng năm, lây lan nhanh và gây ra nhiều ca bệnh nặng, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi, người có bệnh nền. Bên cạnh đó, các dịch bệnh mới nổi, điển hình như COVID-19, đã chứng minh khả năng thay đổi nhanh chóng của virus, gây hậu quả nghiêm trọng về kinh tế và y tế toàn cầu.

Thêm vào đó, các bệnh tái nổi như lao, từng suy giảm nhờ thuốc kháng sinh và Chương trình Tiêm chủng Mở rộng, lại đang gia tăng trở lại do tình trạng kháng kháng sinh và việc thiếu hụt vắc xin. Một xu hướng đáng lo ngại khác là sự gia tăng của các bệnh lây truyền từ động vật sang người, như cúm gia cầm, nguyên nhân chủ yếu do sự tiếp xúc nhiều hơn giữa con người với động vật hoang dã.

Cộng hưởng cùng những yếu tố này là sự gia tăng mật độ giao lưu, đi lại, tạo điều kiện cho dịch bệnh có thể lây lan nhanh chóng, có thể chỉ trong vài giờ đồng hồ. Ví dụ, một trẻ nhỏ chưa tiêm phòng sởi tại Hà Nội khi tới TP.HCM tiếp xúc với bệnh nhân sởi có thể trở thành nguồn lây, mang virus về nơi khởi hành và làm dịch bệnh bùng phát trên diện rộng. Thêm vào đó, biến đổi khí hậu cũng làm môi trường dịch bệnh phức tạp hơn, khiến các đại dịch không còn tuân theo chu kỳ như trước, khó kiểm soát hơn.

Vắc xin đóng vai trò là hàng rào bảo vệ không thể thay thế

Hệ thống tiêm chủng tại Việt Nam, bao gồm chương trình Tiêm chủng Mở rộng (TCMR) và hệ thống tiêm chủng dịch vụ, đã đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát nhiều bệnh nguy hiểm. Các loại vắc xin như viêm gan B, lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván hay sởi đã cứu sống hàng ngàn trẻ em mỗi năm, giảm nguy cơ mắc bệnh và tử vong do các bệnh truyền nhiễm đáng kể.

Tuy nhiên, không phải tất cả các bệnh đều có vắc xin và ngay cả với những bệnh đã có vắc xin, không phải mọi người đều được tiếp cận miễn phí. Chẳng hạn, trẻ em trong chương trình Tiêm chủng Mở rộng được tiêm một số loại vắc xin cơ bản như lao, viêm gan B, bạch hầu nhưng vẫn còn nhiều bệnh nguy hiểm, như phế cầu khuẩn hay cúm mùa, vẫn chưa nằm trong danh mục tiêm miễn phí. Theo Bác sĩ Bạch Thị Chính: "Mong muốn của chúng ta là tất cả trẻ em đều được tiêm miễn phí, nhưng thực tế còn nhiều khó khăn".

Vì sao trẻ em cần tiêm nhiều vắc xin trong năm đầu đời?

Trẻ nhỏ, đặc biệt trong năm đầu đời, là nhóm có nguy cơ cao nhất mắc các bệnh truyền nhiễm vì hệ miễn dịch còn yếu. Do đó, việc tiêm chủng sớm giúp trẻ có được kháng thể chống lại các bệnh nguy hiểm, ngay cả khi miễn dịch từ mẹ truyền sang đã giảm.

Chương trình Tiêm chủng Mở rộng hiện cung cấp các vắc xin như viêm gan B và lao trong vòng 24 giờ sau sinh, sởi khi trẻ 9 tháng tuổi và viêm não Nhật Bản khi trẻ 12 tháng. Ngoài ra, chương trình tiêm chủng dịch vụ như VNVC cung cấp thêm các loại vắc xin quan trọng như vắc xin 6 trong 1 phòng 6 bệnh (bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, các bệnh do vi khuẩn Hib và bại liệt), vắc xin Rota phòng tiêu chảy và vắc xin cúm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên.

Việc kết hợp nhiều vắc xin trong cùng một lần tiêm, như vắc xin 6 trong 1 hoặc tiêm cùng ngày các loại vắc xin khác nhau, giúp trẻ tránh được nhiều bệnh cùng lúc, đồng thời tiết kiệm thời gian cho phụ huynh.

Thực trạng và xu hướng tiêm chủng tại Việt Nam

Mặc dù tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam khá cao nhờ những nỗ lực rất lớn từ Chương trình Tiêm chủng Mở rộng, vẫn còn những khoảng trống chưa được lấp đầy. Tỉnh thành xa xôi với điều kiện địa lý khó khăn hoặc các gia đình có điều kiện kinh tế hạn chế, cũng như nhận thức chưa đầy đủ khiến một số trẻ không được tiêm chủng đầy đủ.

Xu hướng hiện nay là các bậc cha mẹ dần quan tâm đến việc tiêm thêm các vắc xin dịch vụ để phòng ngừa nhiều bệnh không có trong Tiêm chủng Mở rộng, như phế cầu khuẩn, cúm mùa, viêm màng não do não mô cầu hay sốt xuất huyết. Đặc biệt, các bậc phụ huynh trẻ tuổi có xu hướng tra cứu thông tin trên các nền tảng số như TikTok để tìm hiểu về tiêm chủng. Đại diện TikTok Việt Nam, anh Nguyễn Lâm Thanh, cho biết: "Thời đại số, phụ huynh chỉ cần tìm kiếm hashtag #TiemChungVNVC sẽ tiếp cận được nội dung tiêm chủng đầy đủ và chính thống."

Làm gì để bảo vệ tương lai trẻ em?

Bên cạnh các tiến bộ về vắc xin, mối lo ngại từ các bệnh kháng thuốc và dịch bệnh tái nổi vẫn là áp lực lớn với y tế cộng đồng. Việc bổ sung các loại vắc xin mới, tăng tần suất tiêm nhắc lại để tạo miễn dịch bền vững ở cả trẻ em lẫn người lớn là điều cực kỳ cần thiết.

Cha mẹ nên chủ động đưa con đến các trung tâm tiêm chủng uy tín như VNVC để được tư vấn kỹ về các loại vắc xin cần thiết dựa trên độ tuổi của trẻ. Đồng thời, việc lập kế hoạch tiêm chủng khoa học, theo dõi lịch tiêm và bảo quản hồ sơ tiêm chủng đầy đủ sẽ giúp trẻ được bảo vệ toàn diện nhất trước dịch bệnh.

Lời khuyên từ Bác sĩ Chính: "Không có loại vắc xin nào hoàn hảo, nhưng mỗi mũi tiêm đều mang lại cơ hội lớn để giảm nguy cơ mắc bệnh. Đừng để con bạn vuột mất sự bảo vệ quý giá này chỉ vì sự chủ quan."