Tại sao não mô cầu có thể gây tử vong trong 24 giờ?

Vi khuẩn não mô cầu xâm nhập vào máu, hệ thần kinh trung ương, sản sinh độc tố đậm đặc gây xuất huyết, tổn thương đa cơ quan, có thể khiến người bệnh tử vong nhanh trong vòng 24 giờ khi khởi phát.

BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết như trên trong bối cảnh 4 tháng đầu năm 2025, 8 trên 20 tỉnh thành phía Nam ghi nhận 12 ca não mô cầu, tăng 9 ca so với cùng kỳ năm ngoái cùng 1 ca tử vong. Cơ quan quản lý dự báo thời gian tới có thể xuất hiện thêm ca nhiễm mới khi bước vào cao điểm nắng nóng.

Số ca mắc não mô cầu tăng cao, nguy cơ bùng phát trong cộng đồng

Lý giải bối cảnh phức tạp của bệnh não mô cầu, Bác sĩ Chính cho biết, bệnh não mô cầu có xu hướng tăng cao vào thời điểm giao mùa, giữa mùa khô và đầu mùa mưa, khi tiết trời thay đổi thất thường. Hiện tại, miền Nam nước ta đang bước vào thời gian giao mùa nên nguy cơ bệnh não mô cầu phát triển bùng phát mạnh và lây nhiễm cao.

Theo Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, bệnh não mô cầu có tỷ lệ mắc bệnh lên đến khoảng 2,3/100.000 người và là một trong 6 căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có tỷ lệ tử vong cao nhất tại Việt Nam.

Vi khuẩn não mô cầu thường cư trú ở vùng hầu họng, lây chủ yếu qua đường hô hấp, thông qua các giọt bắn khi ho, hắt hơi, tiếp xúc gần như hôn, dùng chung đồ dùng cá nhân như son môi, ly uống nước, bàn chải…

Không phải ai tiếp xúc với vi khuẩn não mô cầu cũng phát bệnh. Một số người có thể mang vi khuẩn nhưng không biểu hiện triệu chứng, do có hệ miễn dịch đủ mạnh để kiểm soát, gọi là hiện tượng người lành mang trùng. Vi khuẩn sẽ nhân cơ hội xâm nhập cơ thể khi suy giảm sức đề kháng, nhiễm trùng đường hô hấp, mắc bệnh, hệ miễn dịch suy yếu do sử dụng thuốc ức chế hoặc ghép tạng, mắc HIV…

Nhóm người lành mang trùng này có thể trở thành nguồn lây khó kiểm soát trong cộng đồng. Nguy cơ lây nhiễm cao hơn khi có các yếu tố: không gian chật hẹp, thông khí kém, điều kiện vệ sinh kém, đông người. Nhóm thanh thiếu niên, người bị suy giảm miễn dịch và trẻ nhỏ dễ nhiễm não mô cầu và trở nặng. Ngoài ra, việc thường xuyên di chuyển, du lịch, công tác ở nhiều địa phương khác nhau cũng làm tăng nguy cơ tiếp xúc với các chủng não mô cầu.

“Tỷ lệ người mang vi khuẩn nhưng không biểu hiện triệu chứng trong cộng đồng khiến bệnh có thể bùng phát thành ổ dịch nhỏ nếu không sớm triển khai các biện pháp kiểm soát”, bác sĩ Chính nói.

Bên cạnh đó, triệu chứng nhiễm khuẩn não mô cầu thường xuất hiện đột ngột, dễ nhầm lẫn với cúm như: sốt cao, đau họng, đau nhức mỏi người. Tuy nhiên, não mô cầu có thêm các triệu chứng phân biệt như đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nôn, lú lẫn, có thể có ban xuất huyết.

Bệnh do não mô cầu diễn tiến nhanh, gây tử vong trong vài giờ

Vi khuẩn não mô cầu gây ra nhiều bệnh như viêm màng não mủ, nhiễm trùng huyết, viêm khớp, viêm màng trong tim… Hai bệnh thường gặp và nguy hiểm nhất là viêm màng não mủ, nhiễm trùng huyết. Ngay cả khi được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong của hai bệnh này có thể lên đến 15%, thường trong vòng 24 - 48 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng. Nếu sống sót, khoảng 20% bệnh nhân chịu nhiều di chứng như hoại tử chi, điếc, liệt, chậm phát triển trí tuệ…

“Não mô cầu có tỷ lệ tử vong rất cao, đồng thời người sống sót có thể chịu di chứng nặng nề như tổn thương não, tổn thương các cơ quan nội tạng”, bác sĩ Chính nói.

Giải thích về cơ chế gây bệnh của não mô cầu, bác sĩ Chính cho biết:

Tiêm vắc xin phòng “bệnh tử” do nhiễm não mô cầu 

Theo bác sĩ Chính, biện pháp phòng bệnh hiệu quả là tiêm chủng vắc xin ngừa não mô cầu. Hiện Việt Nam có ba loại vắc xin phòng não mô cầu, gồm mũi thế hệ mới phòng não mô cầu nhóm B (Bexsero - Ý) tiêm cho người từ 2 tháng đến 50 tuổi, loại phòng não mô cầu nhóm BC (VA-Mengoc-BC - Cuba) tiêm từ 6 tháng đến 45 tuổi, mũi phòng não mô cầu nhóm ACYW-135 (Menactra - Mỹ) tiêm từ 9 tháng đến 55 tuổi, vắc xin phòng não mô cầu ACYW-135 (Nimenrix - Bỉ) cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn, vắc xin phòng não mô cầu ACYW-135 (MenQuadfi - Mỹ) cho trẻ từ 2 tháng tuổi (sớm nhất từ 6 tuần tuổi) trở lên và người lớn.

Các vắc xin được cung ứng trong chương trình tiêm chủng dịch vụ, không có miễn dịch chéo với nhau. Mỗi người nên tiêm phối hợp các loại vắc xin để phòng 5 nhóm huyết thanh của não mô cầu gồm A, B, C, Y, W-135.

Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC là trung tâm tiêm chủng dịch vụ uy tín, an toàn và chất lượng hàng đầu Việt Nam. Tại VNVC, luôn có đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh quan trọng cho trẻ em và người lớn, kể cả ba loại vắc xin não mô cầu, kịp thời cho người dân tiêm chủng dự phòng bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình. Tất cả vắc xin tại VNVC đều được đảm bảo chất lượng, bảo quản trong kho lạnh đạt chuẩn GSP theo tiêu chuẩn quốc tế, nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất, với giá thành hợp lý, bình ổn, minh bạch, nhiều ưu đãi và quà tặng hấp dẫn.

Ngoài tiêm vắc xin, người dân cần phòng bệnh thông qua rửa tay bằng xà phòng; súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn. Đây là cách giảm tỷ lệ mầm bệnh lây nhiễm vào cơ thể hiệu quả.

Các biện pháp nâng cao thể trạng nói chung cũng được khuyến cáo, bao gồm ăn uống đủ chất dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, thường xuyên vận động. Khi thể trạng được nâng cao, sức đề kháng tăng lên, ngăn chặn vi khuẩn não mô cầu nhân cơ hội xâm nhập, gây bệnh.

Nơi làm việc, lớp học, trường học, nhà trẻ cũng cần đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, giữ không gian thông thoáng. Khi hắt hơi, ho, mọi người lấy khăn che miệng hoặc đeo khẩu trang. Khi có các biểu hiện sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn, cổ cứng, người lớn, trẻ nhỏ cần đến bệnh viện càng sớm càng tốt.