Sốt xuất huyết có gây dị tật thai nhi không? Giải đáp từ chuyên gia

Sốt xuất huyết là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm ở nhiều quốc gia, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Với sự lan truyền nhanh chóng qua muỗi Aedes, sốt xuất huyết đã trở thành mối lo ngại lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai. Một trong những câu hỏi thường gặp nhất là liệu sốt xuất huyết có gây dị tật thai nhi hay không? Để hiểu rõ hơn về tác động của sốt xuất huyết đối với thai kỳ, chuyên gia của Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp trong bài viết này.

Khả năng trẻ bị nhiễm sốt xuất huyết khi mẹ mang thai mắc bệnh

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra qua trung gian truyền bệnh là muỗi Aedes (muỗi vằn). Việt Nam là một quốc gia nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới cũng chính là vùng dịch tễ của bệnh sốt xuất huyết. Dịch sốt xuất huyết thường bắt đầu từ tháng 4 cho đến cuối năm, trong đó cao điểm dịch bệnh tập trung vào các tháng 7,8,9,10.

Người nhiễm bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng tương tự như cảm cúm, từ nhẹ đến nặng như sốt cao đột ngột 39-40 độ C, sốt cao liên tục, khó đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường, kéo dài 4-7 ngày, đau đầu dữ dội, đau nhãn cầu, đau khớp và cơ, phát ban, xuất huyết ngoài da. Nặng hơn, người bệnh có thể xuất hiện thêm các triệu chứng sốt xuất huyết chảy máu cam, sốt xuất huyết chảy máu chân răng, nôn ra máu, nôn ói nhiều, mệt mỏi, người vật vã, hốt hoảng, đau bụng dữ dội, đi ngoài phân đen, tiểu ít,... Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như tử vong.

Thai phụ mắc sốt xuất huyết có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi. Bởi so với người thường, hệ miễn dịch của phụ nữ mang thai bị suy yếu, một khi nhiễm virus sẽ có nguy cơ trở nặng, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí khiến thai nhi tử vong. Mặt khác, phụ nữ mang thai thường sẽ xuất hiện tình trạng thừa cân béo phì do sự phát triển ngày mỗi ngày của thai nhi. Trung bình một phụ nữ mang thai có thể tăng 10-12kg tương đương với một em bé sơ sinh mới sinh ra có cân nặng khoảng 3kg. Trong khi đó, sốt xuất huyết là căn bệnh đã được các tổ chức y tế thế giới cảnh báo là nguy hiểm đối với nhóm đối tượng thừa cân béo phì.

Nếu phụ nữ mang thai chẳng may bị mắc sốt xuất huyết và không được chẩn đoán kịp thời thì sẽ gặp rất nhiều biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ bầu và thai nhi tùy theo từng giai đoạn trong thai kỳ:

Tam cá nguyệt thứ nhất

Theo chuyên gia y tế, nguy cơ phụ nữ mang thai nhiễm virus Dengue trong tam cá nguyệt thứ nhất có khả năng sảy thai cao, mẹ bị thiếu ối khiến thai nhi bị hạn chế tăng trưởng, nguy cơ sinh non, thiếu tháng, nhẹ cân. Một nghiên cứu công bố trên Thư viện Y học Quốc gia Mỹ được thực hiện trên 62 phụ nữ mang thai nhằm xác định ảnh hưởng của bệnh sốt xuất huyết trong thời kỳ mang thai đến kết cục của thai nhi cho thấy nếu phụ nữ mang thai mắc sốt xuất huyết (dưới 24 tuần) có tỷ lệ thai nhi chậm phát triển trong tử cung cao hơn đến 55.6% (so với 12,9%), tỷ lệ thiếu nước ối là 17,9% và khả năng sảy thai là 33,3%. Đặc biệt, tỷ lệ sảy thai tăng lên đến 71,4% nếu phụ nữ mang thai mắc sốt xuất huyết khi thai nhi dưới 12 tuần tuổi (1).

Tam cá nguyệt thứ hai

Mắc sốt xuất huyết ở tam cá nguyệt thứ hai cũng tiềm ẩn nguy cơ sinh non, sảy thai, tăng nguy cơ tiền sản giật hay thai lưu. Ngoài ra, mắc sốt xuất huyết trong thai kỳ có thể khiến thai phụ bị giảm tiểu cầu khiến các bác sĩ hoặc nữ hộ sinh gặp nhiều khó khăn khi áp dụng các thủ thuật y khoa để hỗ trợ quá trình sinh nở. Bởi các can thiệp phẫu thuật như mổ lấy thai và hỗ trợ sinh thường sẽ làm tăng nguy cơ chảy máu. Nhiễm trùng trong quá trình chuyển dạ cũng sẽ làm tăng nguy cơ thai nhi bị đau đớn khi chào đời.

Tam cá nguyệt thứ ba

Trong suốt thai kỳ, phụ nữ mang thai mắc sốt xuất huyết ở tam cá nguyệt thứ 3 được coi là vấn đề đặc biệt nghiêm trọng vì virus có thể lây truyền virus sang thai nhi trong quá trình mang thai và lây truyền dọc từ mẹ sang con lúc chuyện dạ. Điều này không chỉ gây ra các biến chứng nghiêm trọng đến sức khỏe của mẹ bầu như suy thai, tăng tỷ lệ sinh mổ, gây chảy máu ồ ạt, băng huyết sau sinh, mà còn làm tăng nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của trẻ trong những năm đầu đời, thậm chí gây tử vong cho cả hai mẹ con với tỷ lệ tử vong ở mẹ là 15,9% (2).

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, trẻ sơ sinh mắc sốt xuất huyết từ mẹ thường xuất hiện các triệu chứng trong vòng 14 ngày sau khi sinh (thường là trong tuần đầu tiên). Biểu hiện lâm sàng ở trẻ sơ sinh thay đổi từ các triệu chứng thông thường nhẹ của bệnh cho đến sốt xuất huyết nặng với biểu hiện sốc và xuất huyết nguy hiểm. (3)

Sốt xuất huyết có gây dị tật thai nhi không? 

Sốt xuất huyết có gây dị tật thai nhi không còn TÙY VÀO TỪNG TRƯỜNG HỢP cụ thể:

Sốt xuất huyết do virus Marburg

Lý giải vấn đề này, chuyên gia cho biết sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra qua trung gian truyền bệnh là muỗi Aedes. Virus Dengue có 4 nhóm huyết thanh gây bệnh là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4, trong đó DEN-2 có độc lực cao nhất và gây ra nhiều biến chứng đặc biệt nguy hiểm. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 bùng phát đã tạo điều kiện cho nhiều loại virus quay trở lại hoặc xuất hiện các biến chủng mới nguy hiểm, khó lường hơn, một trong số đó là virus Marburg hay còn được biết đến là chủng virus cực độc với tỷ lệ tử vong cao.

Nếu như sốt xuất huyết do virus Dengue thuộc họ Flaviviridae truyền qua muỗi vằn thì virus Marburg thuộc họ Filoviridae, cùng họ với Ebola nên được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp vào nhóm nguy cơ cao nhất bởi tỷ lệ tử vong có thể lên tới 90% khi chưa có thuốc đặc trị.

Các triệu chứng sốt xuất huyết gây ra bởi virus Marburg khá tương đồng với triệu chứng sốt xuất huyết thông thường, rất khó để phân biệt chính xác, song vẫn có một số triệu chứng đặc trưng mà người bệnh cần đặc biệt lưu ý như sốt cao kèm đau đầu dữ dội, nôn và tiêu chảy liên tục, khó kiểm soát. Phụ nữ mang thai nếu mắc sốt xuất huyết do virus Marburg, từ ngày thứ 5 đến ngày thứ 7 kể từ lúc phát bệnh, mẹ bầu có thể xuất hiện các triệu chứng đặc biệt nghiêm trọng như dịch nôn, dịch mũi, dịch âm đạo, đi ngoài ra máu tươi,... Đây có thể được coi là giai đoạn cực kỳ nhạy cảm vì có nguy cơ sảy thai cao, cần được theo dõi sát sao bởi bác sĩ chuyên khoa. Sau khi hết sốt 8 đến 9 ngày, mẹ bầu có thể rơi vào trạng thái sốc, xuất huyết nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được can thiệp và điều trị kịp thời.

Sốt xuất huyết do virus Zika

Nếu như virus Marburg gây tỷ lệ tử vong cao thì sốt xuất huyết do virus Zika để lại hậu quả nặng nề cho phụ nữ mang thai cũng như các dị tật nghiêm trọng ở thai nhi như dị tật bẩm sinh ở mắt, mất thính lực, chứng đầu nhỏ hay dị tật não khiến thai nhi chậm phát triển thể chất và tinh thần. Ngoài ra, virus Zika cũng có thể gây ra các rối loạn thần kinh khác như hội chứng Guillain - Barre, đặc trưng là rối loạn nghiêm trọng hệ thống thần kinh trung ương và suy giảm nghiêm trọng hệ miễn dịch.

Một nghiên cứu được thực hiện từ năm 2006 đến 2012 cho thấy cứ 100.000 trẻ sinh ra thì có 6 trẻ bị dị tật bẩm sinh. Tuy nhiên, khi người mẹ mắc sốt xuất huyết do virus Zika khi mang thai, nguy cơ dị tật liên quan đến não, thần kinh ở trẻ cao hơn 50% so với những bà mẹ không bị sốt xuất huyết. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng dị tật tủy sống và não xảy cao hơn gấp bốn lần ở những phụ nữ bị sốt xuất huyết trong thời kỳ mang thai.

Các chuyên gia nhận định, rất khó để phân biệt giữa sốt xuất huyết thông thường với sốt xuất huyết do virus Zika gây ra. Tuy nhiên, tương tự sốt xuất huyết do virus Marburg thì sốt xuất huyết do virus Zika vẫn có một số triệu chứng đặc trưng mà người bệnh cần hết sức lưu ý như nhiệt độ sốt thường không quá cao kèm theo kết mạc mắt đỏ và đau nhiều vùng lưng do các tổn thương vùng thận nên có thể có hiện tượng tiểu máu và dễ nhầm với ra máu âm đạo trong khi mang thai.

Sốt xuất huyết do virus Dengue

Sốt xuất huyết do virus Dengue không dẫn đến dị tật, bất thường ở thai nhi, nhưng có thể khiến mẹ xuất huyết tiêu hóa, suy thận, suy gan, rối loạn đông máu, làm tăng nguy cơ xuất huyết sau sinh, chuyển dạ sớm, sinh non, thiểu ối nghiêm trọng, thai chết lưu hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác đến sức khỏe cho trẻ sơ sinh.

Chính vì vậy, việc quản lý và theo dõi nhóm phụ nữ mang thai mắc bệnh sốt xuất huyết hiện nay được WHO đặc biệt quan tâm khi đưa ra danh sách các tiêu chí “mới” trong phân loại nhằm giúp người bệnh dễ dàng phát hiện các triệu chứng sớm của bệnh là sốt xuất huyết không có dấu hiệu cảnh báo, sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết nặng. Cụ thể:

• Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo: đau bụng và đau thượng vị, nôn ói kéo dài, tiêu chảy, ra máu âm đạo nhiều, xuất huyết ngoài da và niêm mạc kèm theo là các dấu hiệu cô đặc máu, men gan tăng và giảm nhanh số lượng tiểu cầu…
• Sốt xuất huyết Dengue nặng: toàn thân như tụt huyết áp, giảm đề kháng mạch máu khi mang thai dẫn đến giảm huyết áp tâm trương không cân xứng so với huyết áp tâm thu dễ dẫn tới suy hô hấp, suy tim, sốc giảm thể tích tuần hoàn và nguy cơ tử vong.

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh sốt xuất huyết là yếu tố rất quan trọng để quá trình điều trị bệnh thành công, bởi chẩn đoán sốt xuất huyết sớm sẽ giúp cho việc theo dõi thai phụ được sát sao, đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra cũng như đảm bảo sức khỏe tốt nhất có thể cho cả mẹ và con.

Điều trị sốt xuất huyết cho bà bầu 

Các nghiên cứu cho thấy phụ nữ mang thai sẽ khiến cho các cơ quan, bộ phận, hormon thay đổi để hỗ trợ quá trình nuôi con trong bụng mẹ và sẵn sàng cho sự sinh nở. Điều này có thể khiến việc điều trị bệnh sốt xuất huyết ở thai phụ gặp nhiều khó khăn và phức tạp hơn so với người bình thường. Do đó, mẹ bầu trong quá trình điều trị bệnh cần lưu ý tuân thủ các chỉ định, hướng dẫn của bác sĩ sau đây:

Phương pháp điều trị an toàn

Sử dụng thuốc hạ sốt giảm đau theo chỉ định của bác sĩ

Sốt xuất huyết có thể khiến mẹ bầu sốt và đau nhức, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc paracetamol để hạ sốt và làm giảm cơn đau. Tuy nhiên, tuyệt đối không được tự ý sử dụng aspirin hoặc ibuprofen khi chưa có chỉ định của bác sĩ, bởi các thuốc này không phù hợp cho phụ nữ mang thai vì có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết và các vấn đề liên quan đến thai nhi.

Bù nước và điện giải

Bù nước và điện giải khi mắc sốt xuất huyết cho mẹ bầu là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe của cả mẹ và thai nhi, đặc biệt là để phòng ngừa biến chứng cô đặc máu - một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở bệnh nhân mắc sốt xuất huyết. Do đó, nếu mắc sốt xuất huyết trong thai kỳ, mẹ bầu cần bổ sung nhiều nước lọc và dung dịch Oresol (ORS) pha theo hướng dẫn của bác sĩ để bù nước và điện giải. Ngoài ra, mẹ bầu có thể bổ sung thêm nước dừa, cam, chanh để vừa được bù nước vừa được cung cấp đủ hàm lượng vitamin cần thiết đẩy nhanh quá trình phục hồi sức khỏe.

Đồng thời, hạn chế tối đa các đồ uống có cồn như rượu, bia và caffeine vì chúng có thể làm cơ thể mất nước nhiều hơn. Nếu mẹ bầu có các dấu hiệu mất nước như khô miệng, da, tiểu ít, cảm giác khát nước cực độ, mệt mỏi và chóng mặt, cần tăng cường uống nước và dung dịch điện giải. Việc bù nước và chất điện giải đúng cách giúp duy trì cân bằng dịch trong cơ thể, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ quá trình phục hồi cho mẹ bầu.

Theo dõi sức khỏe tại nhà

Chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh

Các bác sĩ khuyến cáo, phụ nữ mang thai mắc sốt xuất huyết cần đặc biệt chú ý tới chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi. Mẹ bầu nên ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi giàu vitamin C như cam, chanh, bưởi,... giúp tăng cường hệ miễn dịch và đẩy nhanh quá trình phục hồi. Protein từ các nguồn như thịt nạc, cá, trứng, các loại đậu để cung cấp năng lượng và hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Carbohydrate từ ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, bánh mì nguyên cám và yến mạch giúp cung cấp năng lượng bền vững.

Mẹ bầu cũng có thể chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, ưu tiên chế biến thức ăn dưới dạng lỏng như cháo, canh, súp để dễ tiêu hóa, duy trì năng lượng cơ thể, cũng giúp cân bằng lượng chất lỏng trong phôi thai để nuôi dưỡng thai nhi.

Theo dõi và chăm sóc thai kỳ

Siêu âm và kiểm tra định kỳ

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng nhấn mạnh mẹ bầu cần tuân thủ việc kiểm tra, khám sức khỏe định kỳ cũng như tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ. Điều này là rất quan trọng để theo dõi tình trạng sức khỏe của cả mẹ và thai nhi, bởi diễn biến của bệnh sốt xuất huyết ở phụ nữ mang thai rất khó lường và trở nặng nhanh chóng. Đặc biệt, sốt xuất huyết có thể gây giảm tiểu cầu và dẫn đến nguy cơ xuất huyết nên việc theo dõi sức khỏe định kỳ giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh và đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời.

Mẹ bầu tuyệt đối không được tự ý mua thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ hoặc áp dụng các phương pháp điều trị dân gian như cạo gió, cắt lể, giác hút,... bởi đây là các phương pháp điều trị phản khoa học, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của cả hai mẹ con.

Theo dõi sự phát triển của thai nhi

Ngoài ra, các bác sĩ cũng sẽ thực hiện các xét nghiệm cần thiết, siêu âm thai nhi, kiểm tra các chỉ số cơ bản như huyết áp, nhịp tim và cân nặng của mẹ bầu để theo dõi sự phát triển của thai nhi, đảm bảo rằng thai nhi không bị ảnh hưởng tiêu cực bởi bệnh sốt xuất huyết. Siêu âm cũng giúp xác định lượng nước ối và theo dõi tình trạng nhau thai, đảm bảo thai nhi nhận đủ dinh dưỡng và oxy cho sự phát triển toàn diện trong bụng mẹ.

Phòng ngừa sốt xuất huyết cho mẹ để bé khỏe mạnh

Hiện nay, sốt xuất huyết vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, hầu hết các phương pháp điều trị đều có chung mục đích điều trị triệu chứng và hạn chế bệnh diễn tiến nặng, gây biến chứng nguy hiểm. Chính vì vậy, để phòng ngừa sốt xuất huyết ở mẹ bầu, đảm bảo thai kỳ an toàn và hiệu quả, Bộ Y tế khuyến cáo người dân mỗi tuần cần dành 10 phút để tiêu diệt lăng quăng, bọ gậy và thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

• Nên ở trong nhà vào những thời điểm muỗi hoạt động mạnh nhất, thường là vào sáng sớm và hoàng hôn. Sử dụng màn khi ngủ, kể cả vào ban ngày, và đảm bảo rằng cửa sổ và cửa ra vào được lắp lưới chống muỗi. Mặc quần áo dài tay.
• Loại bỏ nơi sinh sống của muỗi: dọn dẹp thường xuyên đảm bảo không có nước đọng ở xung quanh nhà, vì nước đọng là nơi sinh sống lý tưởng cho ấu trùng muỗi. Thường xuyên làm sạch và làm khô các chậu hoa, chậu cây, và các đồ vật ngoài trời có thể tích nước.
• Tích cực phối hợp với ngành Y tế trong các chiến dịch diệt lăng quăng, bọ gậy và các đợt phun hóa chất phòng bệnh.
• Tăng cường tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng về mức độ nghiêm trọng của bệnh sốt xuất huyết nói chung và sốt xuất huyết trong thai kỳ nói riêng.
• Khi bị sốt cần đến ngay các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được khám, tư vấn và điều trị. Tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà.

Bài viết trên đã cung cấp các thông tin quan trọng về bệnh sốt xuất huyết ở phụ nữ mang thai cũng như giải đáp thắc mắc sốt xuất huyết có gây dị tật thai nhi hay không. Phụ nữ mang thai là đối tượng có nguy cơ cao sốt xuất huyết, diễn tiến nặng, biến chứng cao, do đó cần chú ý theo dõi sát sao các dấu hiệu bệnh để điều trị sớm và kịp thời. Đồng thời, cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh để hạn chế ảnh hưởng nặng nề của sốt xuất huyết ở cả mẹ và thai nhi.