Tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết là gì? Tiêm an toàn không?

Tiêm vắc xin sốt xuất huyết được đánh giá là phương pháp phòng bệnh với hiệu quả lên cao trên 80%, đồng thời giảm thiểu đáng kể nguy cơ biến chứng nguy hiểm như tụt huyết áp, suy tim, suy thận, sốc mất máu, suy đa tạng, xuất huyết não, hôn mê… Mặc dù hiệu quả nhưng nhiều người vẫn còn băn khoăn về tính an toàn của vắc xin, thắc mắc vắc xin sốt xuất huyết có an toàn không? tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết là gì? Trước và sau tiêm cần lưu ý những gì để đảm bảo an toàn tiêm chủng?

Những điều cần biết về vắc xin sốt xuất huyết

Vắc xin sốt xuất huyết giúp ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm và tấn công của virus Dengue (tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết), từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết nguy hiểm ở người. Khi vắc xin được tiêm vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ nhận diện thành phần kháng nguyên có trong vắc xin là “mối đe dọa” và bắt đầu sản sinh kháng thể để chống lại chúng. Đồng thời, quá trình này cũng hình thành trí nhớ miễn dịch giúp cơ thể có khả năng phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ khi tiếp xúc với virus Dengue thật sự trong tương lai.

Tuy nhiên, các thành phần kháng nguyên có trong vắc xin đã đã bị làm suy yếu nên hoàn toàn không gây ra bất cứ vấn đề nghiêm trọng nào với người được tiêm, không có nguy cơ mắc bệnh, an toàn với mọi đối tượng kể cả người già, trẻ nhỏ, kể cả người suy giảm miễn dịch.

Hiện nay, trên thế giới có 2 loại vắc xin sốt xuất huyết được phê duyệt và cấp phép lưu hành là: Vắc xin sốt xuất huyết của Hãng Dược phẩm Takeda của Nhật Bản và vắc xin sốt xuất huyết của hãng dược phẩm Sanofi Pasteur (Pháp).

1. Vắc xin sốt xuất huyết Qdenga (Takeda – sản xuất tại Đức)

Đây là loại vắc xin sống giảm độc lực được nghiên cứu, phát triển và sản xuất bởi Hãng vắc xin và dược phẩm Takeda – Nhật Bản, xuất xứ tại Đức, hoạt động bằng cách sử dụng DENV2 làm khung di truyền, sau đó bổ sung các gen từ 3 tuýp virus Dengue còn lại để tạo nên sự bảo vệ toàn diện.

Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy vắc xin Qdenga được chứng minh có khả năng phòng sốt xuất huyết do 4 tuýp virus Dengue gây ra với hiệu quả trên 80% và giảm trên 90% nguy cơ nhập viện, mắc bệnh nặng và biến chứng nguy hiểm dành cho trẻ từ 4 tuổi và người lớn.

Đặc biệt, vắc xin có hiệu quả phòng tái nhiễm cho người từng mắc sốt xuất huyết, điều này rất ý nghĩa đối với Việt Nam bởi hiện số người từng mắc sốt xuất huyết ít nhất một lần khá cao, với tình trạng lần mắc bệnh sau thường nặng hơn lần trước thì việc tiêm vắc xin kịp thời giúp người bệnh được bảo vệ tốt sức khoẻ và tính mạng.

Tính đến hết tháng 08/2024, vắc xin sốt xuất huyết Qdenga (Takeda, Nhật bản) đã được phê duyệt ở hơn 40 quốc gia là các quốc gia trọng điểm của sốt xuất huyết, gồm: Liên minh Châu Âu, Vương quốc Anh, Brazil, Argentina, Indonesia, Thái Lan và Malaysia… Trong đó, Việt Nam là quốc gia thứ 37 sử dụng vắc xin này.

2. Vắc xin sốt xuất huyết Dengvaxia (Sanofi Pasteur)

Đây là vắc xin sốt xuất huyết sống, tái tổ hợp đầu tiên được cấp phép sử dụng giúp ngăn chặn sự phát triển của 4 type virus sốt xuất huyết với hiệu quả phòng bệnh lên đến 60,8%, được nghiên cứu và phát triển bởi Tập đoàn dược phẩm Sanofi. Vắc xin Dengvaxia có phác đồ tiêm 3 mũi, mỗi mũi cách nhau 6 tháng chỉ định tiêm cho người trong độ tuổi 9–45 hoặc 9–60 (tùy thuộc vào phê duyệt theo quy định của từng quốc gia) sống tại các quốc gia hoặc khu vực lưu hành sốt xuất huyết.

Vắc xin này yêu cầu những người này phải sàng lọc trước khi tiêm vắc xin để phát hiện tình trạng nhiễm virus sốt xuất huyết trước đó. Chỉ những người có kết quả xét nghiệm dương tính mới được tiêm vắc xin. Do yêu cầu sàng lọc trước khi tiêm vắc xin, loại vắc xin này hiện không được sử dụng rộng rãi. (1)

Các tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết có thể gặp phải sau khi tiêm

Các chuyên gia nhấn mạnh vắc xin sốt xuất huyết là RẤT AN TOÀN! Trước khi được phê duyệt sử dụng rộng rãi trên thế giới, tất cả vắc xin đều phải trải qua nhiều cuộc thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt qua 3 giai đoạn. Thậm chí, ngay sau khi được Cục quản lý thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận, vắc xin sốt xuất huyết vẫn tiếp tục được giám sát ở giai đoạn 4 để đánh giá tính an toàn và hiệu quả sau khi đưa vào sử dụng.

Tuy nhiên, tương tự thuốc, vắc xin khi đưa vào cơ thể cũng gây ra một số tác dụng phụ thông thường. Các tác dụng phụ sau khi tiêm vắc xin sốt xuất huyết được coi là dấu hiệu bình thường cho thấy hệ thống miễn dịch đã tiếp nhận vắc xin và kích hoạt để sản sinh ra kháng thể đặc hiệu chống lại tác nhân gây bệnh, sẽ thuyên giảm sau 1-3 ngày và ít gặp hơn sau mũi tiêm thứ hai. Một số tác dụng phụ sau tiêm vắc xin sốt xuất huyết được ghi nhận, bao gồm:

1. Phản ứng tại vị trí tiêm

Sau tiêm, người tiêm có thể xuất hiện tác dụng phụ sau tiêm vắc xin sốt xuất huyết tại chỗ: đau tại chỗ tiêm, đau cơ, ban đỏ.

2. Phản ứng toàn thân

Sau tiêm, người tiêm có thể xuất hiện tác dụng phụ toàn thân: nhức đầu, khó chịu, suy nhược, sốt.

Các phản ứng nghiêm trọng hiếm gặp sau tiêm vắc xin sốt xuất huyết

Hầu hết các tác dụng phụ sau khi chích vắc xin sốt xuất huyết đều nhẹ và tạm thời, nhưng trong một số trường hợp rất hiếm gặp vẫn có thể xuất hiện các phản ứng nghiêm trọng. Một trong những phản ứng nghiêm trọng nhưng hiếm đáng chú ý là phản ứng phản vệ (sốc phản vệ), xảy ra ngay sau tiêm. Đây là một phản ứng dị ứng nặng, gây khó thở, phù mặt, phát ban nhanh, và tụt huyết áp. Nếu không được xử lý kịp thời, phản vệ có thể đe dọa tính mạng trong một số trường hợp hy hữu.

Ngoài ra, một số rất hiếm người có thể gặp tình trạng giảm tiểu cầu nặng, tăng nguy cơ chảy máu. Những trường hợp viêm nhiễm tại chỗ tiêm, viêm màng não, hoặc phản ứng quá mẫn cũng đã được báo cáo, mặc dù rất hiếm. Điều quan trọng là sau tiêm, người được tiêm cần được theo dõi tại điểm tiêm chủng hoặc cơ sở y tế ít nhất 30 phút để đảm bảo phát hiện sớm các phản ứng nghiêm trọng và can thiệp kịp thời, đảm bảo an toàn cho người tiêm.

Hướng dẫn cách xử trí tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết sau tiêm

Tác dụng phụ sau tiêm vắc xin sốt xuất huyết là dấu hiệu bình thường và sẽ được kiểm soát tốt nếu có sự theo dõi sát sao của nhân viên y tế. Chính vì vậy, nguyên tắc vàng trong tiêm chủng là người tiêm cần ở lại địa điểm tiêm chủng ít nhất 30 phút để được nhân viên y tế theo dõi và xử lý kịp thời các phản ứng tức thời. Bởi đây là khoảng thời gian dễ xuất hiện những phản ứng sớm, kể cả những phản ứng nguy hiểm như sốc phản vệ cần được can thiệp và xử trí kịp thời.

Nếu sau thời gian này không có dấu hiệu bất thường, đồng thời sức khỏe hoàn toàn ổn định thì người tiêm có thể về nhà. Tuy nhiên, người tiêm vẫn cần tiếp tục tự theo dõi tình trạng sức khỏe tối thiểu 48 giờ để đảm bảo an toàn cho bản thân. Trong khoảng thời gian này, người tiêm có thể áp dụng một số cách chăm sóc để giúp giảm nhẹ và cải thiện các tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết như:

• Nếu tại vị trí tiêm xuất hiện dấu hiệu sưng đỏ hoặc cảm thấy đau nhức ở cánh tay, người tiêm hoặc người chăm sóc có thể sử dụng khăn mềm, sạch để chườm lạnh nhẹ nhàng nhằm giúp giảm đau và giảm sưng tại vị trí này. Lưu ý: tuyệt đối không áp dụng các phương pháp phản khoa học, chưa được khoa học chứng minh như bôi dầu, đắp khoai tây, lá cây hay chanh lên vết tiêm vì có nguy cơ nhiễm trùng dẫn đến hoại tử vết tiêm.
• Trong trường hợp sốt cao, người tiêm vắc xin có thể sử dụng các loại thuốc hạ sốt như paracetamol theo liều lượng hợp lý đã được bác sĩ chỉ định.
• Ngược lại, nếu xuất hiện bất cứ tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết bất thường nào như sốt cao trên 39 độ C khó hạ, đau đầu không đáp ứng với các loại thuốc giảm đau thông thường, chóng mặt, vật vã, khó thở, nghẹt thở, tụt huyết áp, choáng váng, khóc thét, quấy khóc kéo dài li bì trên 3 tiếng..., cần nhanh chóng đưa người tiêm đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được bác sĩ kiểm tra và xử trí kịp thời, hạn chế tối đa rủi ro nguy hiểm đến tính mạng và sức khỏe.

Làm sao ngăn ngừa tác dụng phụ sau tiêm vắc xin sốt xuất huyết?

Để ngăn ngừa và giảm thiểu tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết, việc tuân thủ quy trình tiêm chủng an toàn và chăm sóc đúng cách sau tiêm là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ:

1. Khám sàng lọc trước khi tiêm

Trước khi tiêm vắc xin, người tiêm cần được khám sàng lọc kỹ lưỡng bởi đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao để đảm bảo có đủ điều kiện sức khỏe và không tồn tại bất kỳ bệnh lý nào có thể làm tăng nguy cơ xảy ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

2. Kiểm tra chéo các thông tin vắc xin trước khi tiêm

Tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc, trước khi tiêm, người tiêm cần hợp tác với điều dưỡng để kiểm tra kỹ lưỡng các thông tin quan trọng về vắc xin như tên vắc xin, hãng sản xuất, đường tiêm liều tiêm, hạn sử dụng cũng như điều kiện bảo quản vắc xin. Đây là bước rất quan trọng để đảm bảo vắc xin sốt xuất huyết được tiêm đạt tiêu chuẩn chất lượng, không bị hỏng, biến đổi chất hoặc quá hạn sử dụng.

Ngoài ra, điều dưỡng sẽ kiểm tra lại hồ sơ tiêm chủng, đảm bảo người tiêm được chỉ định đúng loại vắc xin dựa trên tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý và lịch tiêm chủng trước đó. Việc này giúp giảm thiểu nguy cơ gặp phải tác dụng phụ không mong muốn và đảm bảo hiệu quả tối ưu của vắc xin.

3. Theo dõi sau tiêm

Sau khi tiêm, người tiêm cần ở lại điểm tiêm trong ít nhất 30 phút để theo dõi các phản ứng phụ tức thì, đặc biệt là các phản ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ. Đây là khoảng thời gian quan trọng để đảm bảo các nhân viên y tế có thể can thiệp kịp thời nếu có bất kỳ phản ứng nghiêm trọng nào xảy ra.

Tóm lại, tác dụng phụ của vắc xin sốt xuất huyết là hoàn toàn bình thường, không nên quá lo lắng bởi đây là dấu hiệu cho biết cơ thể đang tạo ra miễn dịch để chiến đấu với virus gây bệnh sốt xuất huyết, sẽ thuyên giảm nhanh chóng và khỏi hẳn sau khoảng 1-3 ngày mà không cần can thiệp điều trị y tế. Chính vì vậy, Khách hàng có thể hoàn toàn yên tâm và đi tiêm vắc xin sốt xuất huyết đầy đủ, đúng lịch theo lịch hẹn của bác sĩ để cơ thể có đủ thời gian sản sinh kháng thể đặc hiệu bảo vệ cơ thể khỏi căn bệnh nguy hiểm này.