Tiêm nhiều vaccine cùng lúc: Từ 2 loại trở lên có sao không?

Tiêm chủng vắc xin là trọn đời, con người từ khi sinh ra, đến khi lớn lên và già đi phải tiêm chủng rất nhiều loại vắc xin để phòng nhiều bệnh nguy hiểm trong từng giai đoạn cuộc đời. Nhiều người thắc mắc rằng: “Tiêm nhiều vắc xin như thế có sao không? Có thể tiêm nhiều vaccine cùng lúc được không?” Bài viết dưới đây sẽ giải đáp các thắc mắc trên.

Vắc xin bảo vệ trẻ em và người lớn khỏi rất nhiều bệnh nguy hiểm

Tiêm chủng vắc xin là quá trình đưa vào cơ thể một lượng rất nhỏ một hoặc nhiều tác nhân gây bệnh đã bị suy yếu, bất hoạt (không còn hoạt động) hoặc một đoạn mã gen tương tự như cấu trúc di truyền của tác nhân gây bệnh nhằm kích thích cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu với các tác nhân gây bệnh tương ứng, giúp cơ thể hình thành phản xạ chống lại nguy cơ lây nhiễm và mắc các bệnh truyền nhiễm do tác nhân đó gây ra.

Tiêm chủng vắc xin không chỉ quan trọng cho trẻ em mà rất cần thiết cho người lớn, người già và các nhóm yếu thế khác bởi bất cứ ai cũng đều có nguy cơ lây nhiễm các tác nhân gây bệnh và mắc bệnh. Vắc xin là phát minh vĩ đại của nhân loại, tiêm chủng vắc xin mang đến rất nhiều lợi ích tích cực cho sự phát triển chung của xã hội với “3 chân kiềng” vững chắc:

• Tác động sức khỏe: Tiêm chủng vắc xin hình thành khái niệm “miễn dịch cộng đồng” khi số lượng người trong một nhóm cộng đồng cụ thể có kháng thể với một hoặc một số bệnh truyền nhiễm cụ thể, khái niệm này không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn bảo vệ “chéo” cho cả những đối tượng yếu thế không đủ điều kiện tiêm chủng như trẻ sơ sinh, người bị suy giảm miễn dịch… Nhờ đó, giúp giảm tỷ lệ bệnh tật và tử vong, bao gồm cả ung thư; là tiền đề để cộng đồng có thể kiểm soát, loại trừ hoặc thanh toán bệnh. Một số tác động tích cực đến sức khỏe của cộng đồng gồm có: ngăn ngừa kháng thuốc, tăng tỷ lệ trẻ đẻ sống, tăng tuổi thọ…
• Tác động xã hội: Khi sức khỏe được đảm bảo nhờ tiêm chủng vắc xin, tình trạng nghỉ việc do bệnh tật hoặc do phải chăm sóc trẻ ốm giảm, tăng năng suất lao động, cải thiện hiệu quả sản xuất, kinh doanh của Doanh nghiệp, tổ chức cơ quan. Đồng thời, giúp khả năng nhận thức của trẻ trong học tập gia tăng,  tăng công bằng và bình đẳng, du lịch an toàn…
• Tác động kinh tế: Tiêm chủng vắc xin bảo vệ sức khỏe người tiêm khỏi nguy cơ mắc bệnh, biến chứng, di chứng và tử vong. Từ đó, cắt giảm được nhiều chi phí phục vụ cho chăm sóc y tế, điều trị bệnh tật; tiết kiệm chi phí gia đình; ổn định hóa nền kinh tế của gia đình và rộng hơn là toàn xã hội; góp phần gia tăng thu nhập bình quân đầu người và cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của cộng đồng.

Để hiệu quả bảo vệ của vắc xin đạt mức tối ưu, để cá nhân và cộng đồng đều có thể nhận được những “đặc quyền” lợi ích tốt nhất từ việc tiêm chủng, người tiêm cần đảm bảo phải tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin, đủ liều và đúng lịch. Tiêm/uống vắc xin đúng lịch được hiểu là đúng thời gian và đủ mũi theo khuyến cáo của nhà sản xuất và lịch hẹn của bác sĩ tiêm chủng. Lịch tiêm có thể không chính xác đến từng ngày giờ, nhưng không được sớm hơn thời hạn tối thiểu quy định (khuyến cáo).

Việc tiêm chủng không đủ liều và đúng lịch sẽ khiến hiệu quả đáp ứng miễn dịch của cơ thể không đầy đủ hoặc thậm chí không có hiệu quả, ngoài ra, hiệu quả miễn dịch chống lại bệnh được tạo ra bởi vắc xin sẽ giảm dần theo thời gian, phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm cơ chế miễn dịch, độ tuổi tiêm phòng, đáp ứng của cơ thể... Khi đến một thời điểm nào đó, lượng kháng thể này giảm đi khiến cơ thể không đủ sức chống lại với sự tấn công của mầm bệnh.

Do đó, nếu vì một lý do bất kỳ, trẻ bị bỏ lỡ lịch tiêm hoặc tiêm trễ lịch sẽ làm giảm cơ hội phòng bệnh cho trẻ mà trẻ càng nhỏ thì bệnh càng nặng. Người tiêm hoặc bố mẹ cần tham khảo ý kiến của các bác sĩ để bản thân/trẻ em được tiêm tiếp tục sớm nhất có thể nhằm “nhắc nhớ” hệ miễn dịch tái sản xuất lượng kháng thể mới bảo vệ tốt hơn.

Tiêm nhiều vaccine cùng lúc có sao không?

Tiêm nhiều vaccine cùng lúc là không sao mà còn mang lại nhiều lợi ích cho người tiêm. Các bằng chứng khoa học cho thấy việc tiêm/uống cùng lúc nhiều vắc xin tạo hiệu quả miễn dịch giống như tiêm riêng lẻ từng loại vắc xin và không làm quá tải hệ miễn dịch cũng như sức khỏe của người tiêm.

Vắc xin vẫn giữ nguyên tính an toàn và hiệu quả khi tiêm nhiều loại vaccine cùng lúc, nguyên nhân là do hệ thống miễn dịch hoạt động theo cơ chế phát hiện riêng biệt các đoạn protein khác nhau hoặc các đoạn mRNA khác nhau (đối với vắc xin có công nghệ bào chế mới như COVID-19), đồng thời kích thích cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu với từng kháng nguyên mà không gây ảnh hưởng chéo đối với quá trình phản ứng với bất kỳ thành phần kháng nguyên khác.

Theo WHO, tiêm cùng lúc nhiều loại vắc xin không gây ra các tác dụng phụ bất lợi nào lên hệ thống miễn dịch của người tiêm. Trên thực tế, mỗi một cá thể đã từng và đang phơi nhiễm với nhiều tác nhân (chất gây dị ứng, virus, vi khuẩn…) và hệ thống miễn dịch khỏe mạnh có thể nhận biết, đồng thời thiết lập một số mức độ phòng vệ chống lại từng tác nhân đó. Một ví dụ đơn giản như: chỉ hành động quen thuộc hàng ngày đó là tiêu thụ thức ăn cũng đã làm cơ thể tiếp xúc với rất nhiều kháng nguyên.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ), các dữ liệu khoa học tính đến thời điểm hiện tại đều cho thấy việc tiêm nhiều loại vắc xin cùng lúc không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe mạn tính nào. Chính vì thế, đối với một số thắc mắc rằng “Đưa nhiều loại vắc xin vào người cùng một lúc có làm vô sinh hay đột biến gen không?”, thì câu trả lời là KHÔNG, miễn là việc tiêm nhiều loại vắc xin cùng một lúc được thực hiện đúng theo các quy định của nhà sản xuất vắc xin và theo hướng dẫn của các cơ quan y tế.

Bên cạnh đó, việc tiêm ngừa nhiều vắc xin cùng lúc là không bắt buộc, việc này tùy thuộc vào khả năng chi trả và nhu cầu tiêm ngừa riêng biệt của mỗi người tiêm khác nhau. Tuy nhiên, vẫn ưu tiên tiêm nhiều vắc xin cùng một lúc nếu có thể bởi ưu điểm của việc tiêm nhiều vắc xin cùng một lúc là giúp giảm số lần đến cơ sở tiêm chủng, tiết kiệm thời gian và kinh phí. Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định số mũi tiêm phù hợp cho người tiêm.

Thông tin từ CDC Hoa Kỳ cho biết, nhiều loại vắc xin được khuyến cáo tiêm ngừa càng sớm càng tốt để bảo vệ trẻ nhỏ khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm từ sớm như bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, bại liệt, sởi, quai bị, rubella... Để giảm số mũi tiêm mà trẻ nhận được, một số loại vắc xin được cung cấp dưới dạng vắc xin kết hợp.

Đó cũng là lý do các nhà sản xuất luôn cố gắng tạo ra những loại vắc xin kết hợp như vắc xin 6 trong 1, 5 trong 1, 4 trong 1, 3 trong 1, sởi - quai bị - rubella, bạch hầu - ho gà - uốn ván… Vắc xin kết hợp là hai hoặc nhiều loại vắc xin khác nhau được kết hợp thành một mũi tiêm duy nhất.

Cũng theo thông tin từ CDC Hoa Kỳ, các loại vắc xin phối hợp với khả năng phòng nhiều loại bệnh truyền nhiễm trong 1 mũi tiêm đang lưu hành trên thế giới đều đã được chứng minh là có hiệu quả phòng bệnh tương đương với các các loại vắc xin khi tiêm đơn lẻ.

Chú ý, một số sự kết hợp nhất định của vắc xin có thể gây sốt nhẹ và đôi khi gây sốt cao co giật trên người có cơ địa co giật sau tiêm (tỷ lệ rất thấp); người có cơ địa co giật hoặc các bệnh lý khác sẽ được bác sĩ khám sàng lọc theo dõi, tư vấn kỹ trước, trong và sau tiêm để có những chỉ định vắc xin phù hợp.

Những lợi ích khi tiêm nhiều vắc xin cùng lúc

Như trên đã đề cập, có thể tiêm nhiều vắc xin cùng lúc mà vẫn đảm bảo an toàn và hiệu quả bảo vệ của các vắc xin. Không những thế, việc tiêm nhiều vaccine cùng lúc cũng mang đến nhiều lợi ích bất ngờ như:

1. Tăng hiệu quả

Vắc xin hoạt động dựa trên cơ chế kích hoạt hệ thống miễn dịch của người tiêm tạo ra các protein nhận biết và tấn công bệnh hoặc tác nhân gây bệnh (virus, vi khuẩn…), các protein này gọi là kháng thể. Việc tiêm nhiều vắc xin đồng thời không chỉ an toàn mà còn giúp cơ thể cùng lúc có thể sớm tạo ra nhiều kháng thể bảo vệ cơ thể phòng tránh bệnh.

Tiến sĩ Daniel Sullivan - Bác sĩ thuộc Hệ thống Y tế Cleveland cho biết, việc tiêm vắc xin sẽ cải thiện phản ứng miễn dịch của cơ thể người tiêm đối với các tác nhân gây bệnh tương ứng. Song, việc tiêm thêm loại vắc xin khác trong cùng buổi tiêm chủng có thể tăng cường phản ứng đó, tăng cường khả năng phản ứng của cơ thể người tiêm khi chiến đấu và loại thải tác nhân gây bệnh.

Giải thích cho khẳng định trên, tiến sĩ Daniel Sullivan chia sẻ: “Khi nhiều loại vắc xin nhắm vào cùng một hạch bạch huyết, các hạch bạch huyết đó sẽ tạo ra nhiều kháng thể hơn và giúp cơ thể người tiêm tạo ra phản ứng mạnh mẽ hơn với vắc xin.”

2. Tiện lợi, tiết kiệm thời gian

Tiêm 2 mũi vaccine cùng lúc hoặc nhiều hơn giúp người tiêm tiết kiệm đáng kể thời gian dành cho việc tiêm chủng khi giảm số lần di chuyển đến cơ sở tiêm chủng, tiết kiệm thời gian chờ đợi tiêm chủng và thời gian theo dõi sau tiêm. Việc tiêm nhiều vaccine cùng lúc, đặc biệt khi tiêm các loại vắc xin phối hợp cũng giúp người tiêm giảm số lần đau, giảm số lần đối mặt với “rào cản” tâm lý - “nỗi sợ kim tiêm”, nhất là các đối tượng gặp hội chứng sợ kim tiêm (Trypanophobia hoặc Belonephobia) có nỗi sợ dữ dội và ám ảnh tâm lý phi lý với kim tiêm.

Việc tiêm nhiều vắc xin cùng lúc mang lại sự tiện lợi tuyệt vời được thể hiện rõ nét nhất qua giai đoạn đại dịch Covid-19 bùng nổ, hoạt động, đi lại của người dân bị hạn chế và kiểm soát chặt chẽ, khiến cho việc di chuyển để tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh cũng bị ảnh hưởng. Việc tiêm vắc xin Covid-19 cùng lúc với vắc xin cúm và phế cầu vừa mang lại hiệu quả bảo vệ đồng thời từ sớm với nhiều tác nhân gây bệnh, vừa hạn chế tối đa được số lần đi lại để tiêm ngừa trong thời điểm giãn cách căng thẳng.

Có các loại vắc xin nào không được tiêm cùng lúc không?

Hầu hết các vắc xin đều có thể kết hợp tiêm trong cùng buổi tiêm. Nhưng bệnh cạnh đó cũng có những vắc xin khi kết hợp với nhau trên những người có cơ địa hay bệnh lý đặc biệt thì có thể làm giảm tính sinh miễn dịch cũng như sẽ làm tăng các phản ứng bất lợi sau tiêm. Các loại vắc xin không được tiêm cùng này sẽ được bác sĩ VNVC tư vấn kỹ và chỉ định phụ hợp cho từng người khi đến các trung tâm VNVC tiêm chủng.

Lịch tiêm cho trẻ em và người lớn bạn có thể tham khảo

1. Lịch tiêm chủng cho trẻ từ 0 - 8 tuổi

(*) Lịch tiêm có thể thay đổi tùy theo loại vắc xin, sự tuân thủ phác đồ tiêm chủng và cập nhật hướng dẫn của cơ quan y tế

(**) Viêm gan B liều sơ sinh để phòng lây truyền bệnh từ mẹ sang con. Nếu tiêm vắc xin phối hợp có thành phần viêm gan B thì theo lịch của vắc xin phối hợp

2. Lịch tiêm chủng cho trẻ từ 9 - 18 tuổi

Ghi chú:

Có thể tiêm nhiều vaccine cùng lúc mà vẫn đảm bảo đáp ứng miễn dịch tốt của các loại kháng nguyên khác nhau, đồng thời không gây ra tình trạng “chồng chéo” hay cạnh tranh kháng nguyên, không gây ra các phản ứng bất lợi cho sức khỏe người tiêm. Thậm chí tiêm nhiều vắc xin cùng lúc còn giúp tăng cao hiệu quả chủng ngừa khi nhiều loại vắc xin nhắm vào cùng một hạch bạch huyết, nhờ đó hạch bạch huyết tạo ra nhiều kháng thể hơn và giúp cơ thể người tiêm tạo ra phản ứng mạnh mẽ hơn với vắc xin.

Bên cạnh đó, tiêm nhiều vắc xin cùng lúc còn giúp giảm số lần đến cơ sở tiêm chủng, tiết kiệm tiền bạc và thời gian tiêm chủng. Đặc biệt, tiêm vắc xin phối hợp còn giúp giảm số lần đau, giúp hành trình tiêm chủng trở nên dễ dàng, nhẹ nhàng và thoải mái hơn.

Mặc dù hiện tại không có những giới hạn chính xác về số mũi tiêm trong một lần tiêm, cần lưu ý tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo phối hợp tiêm các vắc xin một cách an toàn, hiệu quả vừa đảm bảo hiệu quả phòng bệnh kịp thời phù hợp tình hình dịch bệnh, độ tuổi tiêm của trẻ cũng như hướng dẫn của nhà sản xuất.

Như vậy bài viết đã giải đáp cho bạn thắc mắc tiêm nhiều vaccine cùng lúc có sao không? Cảm ơn bạn đã theo dõi, xin hẹn gặp lại vào các chủ đề tiếp theo.