Tiêm phòng zona có bị thủy đậu không? Sự thật bạn cần biết

Tiêm vắc xin zona thần kinh là biện pháp phòng bệnh đơn giản, an toàn giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh đến 97% và các biến chứng liên quan đến trên 91%. Tuy nhiên, một số người lo lắng rằng sau khi tiêm vắc xin ngừa zona, họ có thể bị thủy đậu bởi cả hai bệnh đều liên quan đến cùng một loại virus. Vậy tiêm phòng zona có bị thủy đậu không? Vắc xin zona thần kinh và vắc xin thủy đậu khác nhau ra sao? Chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp chi tiết trong bài viết này.

Sự liên hệ giữa bệnh thủy đậu và zona thần kinh

Chuyên gia cho biết thủy đậu và zona thần kinh có mối liên hệ mật thiết với nhau, bởi cả hai đều do cùng virus Varicella Zoster gây bệnh.

Sau khi một người mắc bệnh thủy đậu, virus Varicella Zoster không hoàn toàn biến mất sau khi bệnh thuyên giảm mà tiềm ẩn ở rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống ở trạng thái "ngủ". Sau nhiều năm, khi hệ miễn dịch của người bệnh bị suy yếu do tuổi tác, căng thẳng hoặc mắc một số bệnh lý, virus có thể "tái hoạt động" rời khỏi vị trí trú ngụ, di chuyển dọc theo các dây thần kinh của cơ thể để ra ngoài da và gây ra những biểu hiện của bệnh Zona (hay còn gọi là giời leo).

Trong khi thủy đậu chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em và gây ra các nốt mụn nước ngứa rải rác trên da, zona thần kinh phổ biến hơn ở người lớn từ 50 tuổi trở lên, người mắc các bệnh lý nền, người suy giảm hệ miễn dịch... gây ra các bọng nước đau rát khủng khiếp dọc theo dây thần và chỉ nằm một bên cơ thể. Mặc dù người mắc bệnh zona thường xuất hiện các triệu chứng và thuyên giảm sau khoảng 2 - 4 tuần.

Tuy nhiên, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm làm suy giảm trầm trọng chất lượng cuộc sống, khiến tinh thần người bệnh luôn trong trạng thái mệt mỏi, căng thẳng, không thể sinh hoạt vận động bình thường, đặc biệt là biến chứng đau thần kinh sau zona (PHN). Thậm chí, nhiều bệnh nhân mắc biến chứng đau thần kinh sau zona còn bị suy kiệt do các cơn đau kéo dài hàng chục năm, thậm chí dai dẳng suốt cả cuộc đời.

Do đó, các chuyên gia nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc tiêm vắc xin thủy đậu đầy đủ, đúng lịch để giúp giảm nguy cơ mắc thủy đậu ở trẻ em và giảm nguy cơ phát triển zona thần kinh sau này.

Đối với người trưởng thành, tiêm vắc xin zona thần kinh là vô cùng cần thiết giúp tránh mắc zona hoặc giảm nhẹ mức độ bệnh zona. Ngay cả khi bản thân đã nhiễm zona và khỏi bệnh, chủ động tiêm loại vắc xin này cũng giúp ngăn chặn nguy cơ tái phát bệnh trở lại, đồng thời giảm được nguy cơ mắc các biến chứng zona sau này. Việc hiểu rõ mối liên hệ giữa hai bệnh này giúp mỗi người có kế hoạch phòng ngừa tốt hơn cho cả hai bệnh lý trên.

Tiêm phòng zona có bị thủy đậu không?

Tiêm vắc xin phòng zona thần kinh không gây ra bệnh thủy đậu! Lý giải về kết luận này, chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết cần phân tích dựa trên ba yếu tố quan trọng như sự khác nhau về đặc điểm vắc xin, cơ chế phòng bệnh và đối tượng tiêm chủng. Cụ thể:

1. Khác nhau về đặc điểm vắc xin

Vắc xin ngừa thủy đậu (Varicella) và vắc xin ngừa zona (Shingrix) được nghiên cứu và phát triển với mục đích riêng biệt. Vắc xin thủy đậu là vắc xin sống giảm độc lực, chứa một lượng nhỏ virus Varicella Zoster đã được làm suy yếu, không có khả năng gây bệnh, giúp cơ thể tạo ra miễn dịch chống lại virus thủy đậu.

Trong khi đó, vắc xin ngừa zona thần kinh là loại vắc xin bất hoạt, tái tổ hợp chứa kháng nguyên Glycoprotein E (gE) của virus Varicella Zoster và được bổ trợ bởi AS01B (chất bổ trợ đặc biệt giúp tăng đáp ứng miễn dịch gấp hơn 3 lần so với chỉ có kháng nguyên đơn thuần), không chứa virus sống, giảm độc lực. Vắc xin này nhắm mục tiêu vào việc phòng ngừa zona (giời leo), chứ không phải thủy đậu.

2. Khác nhau về cơ chế phòng bệnh

Yếu tố tiếp theo là hai loại vắc xin này khác nhau về cơ chế phòng bệnh. Vắc xin thủy đậu phòng bệnh bằng cách sử dụng virus Varicella Zoster đã được làm yếu đi (virus sống, giảm độc lực), không có khả năng gây bệnh để kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại sự nhiễm trùng tiên phát của virus Varicella Zoster, tức là phòng không cho virus xâm nhập vào cơ thể người được tiêm. Từ đó ngăn ngừa bệnh thủy đậu một cách hiệu quả.

Nhưng nếu một người đã nhiễm virus Varicella Zoster rồi (virus đã có sẵn trong cơ thể trước khi tiêm vắc xin) thì vắc xin không còn tác dụng nữa.

Ngược lại, vắc xin Zona thần kinh được thiết kế để tăng cường đáp ứng miễn dịch, đặc biệt là miễn dịch tế bào (CMI) của cơ thể đối với Varicella Zoster, từ đó giúp ngăn chặn sự tái hoạt động của VZV (đã tồn tại sẵn trong cơ thể sau khi khỏi bệnh thủy đậu), từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Zona và các biến chứng do bệnh gây ra.

3. Khác biệt về đối tượng tiêm chủng

Vắc xin thủy đậu được chỉ định tiêm cho trẻ em hoặc người lớn chưa từng mắc thủy đậu, nhằm phòng ngừa lần đầu nhiễm virus. Trong khi đó, vắc xin ngừa zona chỉ được khuyến cáo cho người lớn từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao bị Zona thần kinh, bởi nguy cơ mắc bệnh zona tăng cao ở nhóm tuổi này do tuổi tác, hệ miễn dịch suy giảm cũng như mắc nhiều bệnh nền mạn tính.

Do đó, người tiêm phòng vắc xin zona thường đã mắc thủy đậu trước đó, việc tiêm vắc xin zona là phòng ngừa sự tái hoạt động của virus Varicella Zoster chứ không liên quan đến bệnh thủy đậu.

Chính vì vậy, người tiêm chủng hoàn toàn có thể yên tâm và tuân thủ lịch tiêm chủng được bác sĩ chỉ định, đảm bảo tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh cũng như các biến chứng nguy hiểm do hai căn bệnh này gây ra. (1)

⇒ Tham khảo thêm: Tiêm phòng thủy đậu có bị zona không? Chuyên gia giải đáp

Nên tiêm gì để phòng cả bệnh thủy đậu và zona thần kinh?

Để tăng hiệu quả phòng ngừa cả bệnh thủy đậu và zona thần kinh, chuyên gia khuyến cáo cần tiêm cả hai loại vắc xin phòng thủy đậu và zona thần kinh đầy đủ, đúng lịch theo lịch tiêm đã được Bộ Y tế khuyến cáo. Bởi vắc xin thủy đậu chỉ phòng ngừa được bệnh thủy đậu (không phòng được zona thần kinh) và ngược lại, vắc xin zona thần kinh chỉ phòng được bệnh zona thần kinh và các biến chứng do bệnh gây ra (không phòng được bệnh thủy đậu).

Cả hai bệnh thủy đậu và zona thần kinh đều do cùng một tác nhân gây bệnh, đó là virus Varicella Zoster. Vắc xin thủy đậu bảo vệ cơ thể bằng cách kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại virus Varicella Zoster, có tác dụng ngăn ngừa sự nhiễm trùng ban đầu, từ đó giảm thiểu nguy cơ virus xâm nhập vào cơ thể và tiềm ẩn trong các hạch thần kinh.

Do đó, vắc xin thủy đậu có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh thủy đậu và giảm nguy cơ mắc zona thần kinh, nhưng không thể thay thế hoàn toàn vắc xin zona trong việc phòng ngừa đặc hiệu bệnh lý này.

Chuyên gia cho biết thêm vắc xin thủy đậu mặc dù có hiệu quả cao nhưng vẫn có 1 tỷ lệ không sinh miễn dịch bảo vệ sau khi tiêm và những người này vẫn có thể mắc thủy đậu. Mặt khác, trong vắc xin thủy đậu có chứa virus sống giảm động lực nên vẫn có một tỷ lệ rất nhỏ có nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh sau khi tiêm vắc xin thủy đậu (mặc dù nguy cơ bị zona thấp hơn rất nhiều so với sau khi nhiễm virus thủy đậu hoang dã).

Ngoài ra, thách thức trong việc điều trị bệnh zona cũng là yếu tố khiến các chuyên gia y tế khuyến cáo mỗi người cần tiêm vắc xin phòng thủy đậu và phòng zona thần kinh đầy đủ.

Thống kê cho thấy có nhiều trường hợp người bệnh không nhận thức được tầm nguy hiểm của bệnh nên chủ quan không điều trị nên có nguy cơ cao gặp biến chứng nguy hiểm.

Thứ hai là điều trị sai cách, sử dụng các mẹo chữa bệnh dân gian nhưng không có tác dụng đối với bệnh zona mà là đối với bệnh khác khiến tình trạng vết thương ngày càng nghiêm trọng, thậm chí là nhiễm trùng lan rộng dẫn đến bội nhiễm.

Thứ ba, trong quá trình điều trị, một số trường hợp người bệnh đến điều trị muộn cũng làm tăng nguy cơ bệnh đáp ứng kém hơn so với người bệnh đến điều trị sớm.

Thứ tư, thuốc để điều trị zona thần kinh không có tác dụng tiêu diệt hoàn toàn virus gây bệnh, hầu hết các phương pháp điều trị đều có chung mục đích là ức chế sự nhân lên của virus, cải thiện các triệu chứng bệnh và đẩy nhanh quá trình làm lành vết thương nên người bệnh vẫn có nguy cơ bị tái nhiễm zona thần kinh bất cứ lúc nào.

Chính vì vậy, chuyên gia khuyến cáo cần tiêm vắc xin thủy đậu khi còn nhỏ và bổ sung vắc xin ngừa zona khi lớn tuổi để đạt hiệu quả phòng bệnh tối ưu nhất cho cả hai bệnh thủy đậu và zona thần kinh.

Tiêm phòng zona có bị thủy đậu không? Tóm lại, tiêm phòng zona không gây ra bệnh thủy đậu. Bởi đây là hai loại vắc xin khác nhau với mục đích phòng ngừa các tình trạng bệnh khác nhau liên quan đến cùng một loại virus Varicella Zoster. Vắc xin thủy đậu được sử dụng để phòng bệnh thủy đậu ở trẻ em và những người chưa mắc bệnh, trong khi vắc xin ngừa zona được khuyến cáo cho người lớn, chủ yếu là những người từng mắc thủy đậu, nhằm ngăn ngừa sự tái phát của virus gây bệnh zona. Vì vậy, việc tiêm vắc xin ngừa zona không làm bạn mắc bệnh thủy đậu.