Tiêu chảy có mùi tanh nguy hiểm không? Cách xử lý như thế nào?

Tiêu chảy có mùi tanh đôi khi gặp phải ở cả trẻ em và người lớn, có thể là dấu hiệu cảnh báo một số tình trạng bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến hệ tiêu hóa. Cùng chuyên gia tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân và cách khắc phục tình trạng này.

Tiêu chảy có mùi tanh là gì? Khác gì so với tình trạng thông thường?

Tiêu chảy có mùi tanh là tình trạng đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày, kèm theo dấu hiệu đặc trưng là có mùi tanh khó chịu. Khác với tình trạng thông thường chỉ có mùi hôi nhẹ, tình trạng này thường là dấu hiệu cảnh báo bất thường về tiêu hóa và nhiều vấn đề về sức khỏe. Tình trạng này cho thấy phân đang chứa một lượng lớn protein chưa được tiêu hóa hết, dịch mật hoặc vi khuẩn phân hủy mạnh trong ruột. Mùi tanh là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe cần được theo dõi kỹ lưỡng và can thiệp kịp thời để tránh bệnh trở nặng.

Nguyên nhân gây tiêu chảy có mùi tanh

Tiêu chảy có mùi tanh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, điển hình như do nhiễm khuẩn đường ruột, ngộ độc thực phẩm, rối loạn hấp thu.

1. Nhiễm khuẩn đường ruột

Nhiễm khuẩn đường ruột là tình trạng đường tiêu hóa bị tổn thương do sự xâm nhập của vi sinh vật gây hại. Đây là bệnh lý có thể xuất hiện ở mọi đối tượng, mọi thời điểm mà nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm với sức khỏe như: không kiểm soát được nhu động ruột, chảy máu đường ruột, thiếu máu...

Một số loại vi khuẩn thường gặp có khả năng gây nhiễm khuẩn đường ruột như: E.coli, salmonella, Campylobacter, Listeria, Bacillus cereus, Vibrio, Clostridium botulinum. Trong đó E.coli (1) thường được tìm thấy trong ruột của người và động vật. Hầu hết các chủng E.coli vô hại ngoại trừ ETEC, EPEC, EIEC… có khả năng tiết độc tố, gây đau bụng, nôn mửa, đi phân lỏng ra máu. Ngoài ra, nhiễm khuẩn Salmonella do ăn thịt gia cầm, gia súc chưa chín có thể gây tiêu chảy, đau quặn bụng, sốt và phải mất 4 - 7 ngày để hồi phục.

Các loại vi khuẩn này sau khi tấn công vào niêm mạc ruột sẽ gây viêm, sản sinh khí, các chất chuyển hóa có mùi tanh. Một số loại còn tổn thương niêm mạc ruột non khiến quá trình tiêu hóa và hấp thu bị rối loạn, tăng bài tiết nước và điện giải từ đó tạo phân lỏng, chứa nhiều protein chưa tiêu hóa hết. Bệnh nhân nhiễm khuẩn đường ruột ngoài triệu chứng đi ngoài lỏng có mùi tanh, thì thường bị đau bụng, buồn nôn, sốt, ớn lạnh, chuột rút, đau đầu...

2. Ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm xảy ra khi bệnh nhân ăn phải thực phẩm, nước uống bị nhiễm khuẩn, ôi thiu, hư hỏng... Lúc này, người bệnh có dấu hiệu tiêu chảy liên tục đôi khi có mùi tanh, nôn ói, đau bụng... Đây được xem là phản ứng đào thải của cơ thể khi vô tình dung nạp virus, vi khuẩn gây hại.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể bị ngộ độc thực phẩm nếu ăn trúng các thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia. Khi bị tấn công bởi các yếu tố này, cơ thể sẽ có triệu chứng rối loạn tiêu hóa như nôn ói, đi ngoài ra nước, đau quặn vùng thượng vị.

Sau vài giờ, bệnh nhân sẽ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng lâm sàng của ngộ độc thực phẩm. Tùy vào mức độ ngộ độc mà các triệu chứng có thể nặng hay nhẹ. Tuy nhiên, dù nặng hay nhẹ thì ngộ độc thực phẩm vẫn cần được xử trí nhanh chóng, kịp thời trước khi bệnh tiến triển nặng thành suy cơ quan, rối loạn điện giải.

3. Rối loạn hấp thu

Hội chứng rối loạn hấp thu gồm hàng loạt rối loạn do ruột không hấp thu hiệu quả các chất dinh dưỡng vào máu, có khả năng ảnh hưởng đến các chất dinh dưỡng có kích thước lớn như protein, tinh bột, chất béo, vitamin, khoáng chất...

Cụ thể, protein, tinh bột, chất béo và hầu hết các chất lỏng sẽ được hấp thu tại ruột non. Hội chứng rối loạn hấp thu xảy ra khi có yếu tố cản trở sự hấp thu dinh dưỡng và chất lỏng của ruột. Các nguyên nhân có thể gặp là bệnh lý viêm hay chấn thương niêm mạc ruột. Đôi khi là do sự suy giảm sản xuất enzyme cần cho quá trình tiêu hóa, hay cũng có thể là do sự nhào trộn không hợp lý thức ăn với enzyme và acid trong dạ dày và một số nguyên nhân khác.

Triệu chứng của rối loạn hấp thu tùy thuộc vào loại chất dinh dưỡng không được hấp thu qua thành ruột. Khi đó, bệnh nhân sẽ có biểu hiện thiếu chất dinh dưỡng đó, như:

• Nếu bị thiếu protein, tóc người bệnh có thể khô và dễ rụng, phù.
• Nếu thiếu chất béo, người bệnh đi ngoài phân lỏng, nhạt màu, mùi tanh và thường dính vào bồn cầu khó rửa trôi.
• Nếu thiếu đường, bệnh nhân đầy hơi, chướng bụng, đi phân lỏng.
• Nếu thiếu vitamin, bệnh nhân thiếu máu, suy dinh dưỡng, huyết áp thấp, sụt cân, teo cơ.

Cách xử trí khi bị tiêu chảy có mùi tanh

Bệnh nhân cần bù nước và điện giải để tránh tình trạng mất nước nghiêm trọng, cùng với đó là có chế độ ăn uống phù hợp, có thể sử dụng thêm men vi sinh và lưu ý không nên dùng thuốc cầm tiêu chảy khi chưa rõ nguyên nhân.

1. Bù nước và điện giải

Đi ngoài liên tục có thể khiến cơ thể mất một lượng và chất điện giải lớn, do đó điều quan trọng nhất là cần phải bù nước đúng và đủ. Nếu được bù nước và chất điện giải kịp thời, bệnh nhân sẽ tránh được các tổn hại và nguy cơ phải dùng các biện pháp can thiệp như truyền tĩnh mạch.

Các chế phẩm bù nước, điện giải như oresol có thành phần bao gồm: Na (Natri), K (Kali), Cl (Clo)... Đây là những chất thích hợp để bù lại lượng nước và điện giải đã mất. Khi pha oresol cần tuân thủ theo tỷ lệ của nhà sản xuất. Nếu pha đặc hoặc loãng hơn tỷ lệ hướng dẫn có thể khiến áp lực thẩm thấu của oresol thay đổi, khiến ruột không hấp thu được nước mà còn khiến tình trạng trở nên nặng hơn.

Trẻ dưới 2 tuổi uống 50ml sau mỗi lần tiêu chảy. Có thể chia nhỏ làm nhiều lần uống, nhưng cần bù đủ khoảng 100 - 200ml dung dịch mỗi ngày. Trẻ trên 10 tuổi khuyến khích uống oresol cho đến khi hết cảm giác khát nước và nên uống từng ngụm nhỏ.

Lưu ý, dung dịch đã pha dùng trong ngày, sau thời gian trên cần đổ đi và pha gói mới. Chỉ pha oresol với nước sôi để nguội, không pha với nước sôi. Không pha dung dịch với sữa, nước trái cây, nước cháo vì sẽ làm thay đổi thành phần và tác dụng của thuốc.

Nếu trẻ không đỡ sau 3 ngày dùng oresol hoặc khi có dấu hiệu đi ngoài và nôn nhiều hơn, ăn uống kém cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí kịp thời.

2. Có chế độ ăn uống phù hợp

Để bổ sung dinh dưỡng cho bệnh nhân tiêu chảy có mùi tanh, cần ăn các thức ăn giàu dinh dưỡng, được chế biến mềm, lỏng dễ tiêu hóa mà không gây kích thích niêm mạc ruột. Một số loại thực phẩm có thể ăn trong giai đoạn này bao gồm:

• Chuối: Chuối có hàm lượng tinh bột kháng cao và tác dụng hút độ ẩm ra khỏi phân, làm cứng phân, giảm thiểu tình trạng đi ngoài ra nước. Chuối còn giàu kali và chất điện giải bù lượng dưỡng chất đã mất.
• Cà rốt: Đối với tình trạng nhẹ, người bệnh có thể ăn cà rốt, bởi thành phần cà rốt có tính hút chất nhầy, giảm nhu động ruột, làm cho hệ tiêu hóa trở lại bình thường.
• Khoai tây: Khoai không vỏ dễ tiêu hóa và chứa kali, cung cấp chất điện giải.
• Bí đỏ: Thịt bí đỏ giàu chất xơ hòa tan, cải thiện vấn đề tiêu hóa, giúp chức năng tiêu hóa tốt hơn.
• Gạo trắng: Gạo trắng ít xơ, dễ tiêu hơn ngũ cốc. Có thể nấu cháo muối, cháo đường, cháo thịt nạc hay cháo rau củ để người bệnh dễ hấp thụ dinh dưỡng.
• Sữa chua: sữa chua chứa lợi khuẩn giúp hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột, tốt cho hệ tiêu hóa.

Ngoài các loại thực phẩm nên ăn, bệnh nhân cần tránh thức ăn cay nóng vì có thể kích thích dạ dày, làm tình trạng này trở nên nặng hơn; thức ăn nhiều dầu, mỡ vì khó tiêu hóa khiến triệu chứng trở nên nghiêm trọng; thức ăn tái chứa vi khuẩn gây bệnh, làm tăng nguy cơ ngộ độc; sữa và chế phẩm từ sữa vì có thể làm nặng thêm ở một số người. Ngoài ra, nước ngọt có gas, cà phê, rượu và bia cũng có thể kích thích dạ dày và làm triệu chứng kéo dài hơn.

3. Sử dụng men vi sinh

Men vi sinh hay còn được biết đến với tên gọi là Probiotic là các vi sinh vật sống có lợi cho sức khỏe con người, giúp cải thiện hệ tiêu hóa. Cụ thể, men vi sinh có khả năng chống lại hay kìm hãm tác động xấu của vi khuẩn xâm nhập cơ thể, từ đó tăng cường miễn dịch. Men vi sinh có trong sữa chua, trà kombucha, các chế phẩm probiotic dạng lỏng, viên nang hoặc viên nén.

Tuy nhiên không phải đối tượng nào cũng có thể sử dụng men vi sinh, trên thế giới từng ghi nhận những trường hợp trẻ sơ sinh, trẻ sinh non nhiễm trùng nặng khi tự ý sử dụng. Do đó, để men vi sinh phát huy trọn vẹn tác dụng của chúng, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để được chỉ định và hướng dẫn phù hợp.

4. Không dùng thuốc cầm tiêu chảy khi chưa rõ nguyên nhân

Tiêu chảy là một hình thức giúp cơ thể thải bớt độc tố ra ngoài, giảm mức độ bệnh. Nếu uống thuốc cầm ngay khi vừa xuất hiện triệu chứng, có thể khiến chất độc không được đào thải, làm bệnh trở nên trầm trọng hơn. Trong những trường hợp nhẹ, chỉ sau vài lần đi ngoài kết hợp với việc bù nước và điện giải bằng oresol, người bệnh sẽ hồi phục. Chỉ khi tình trạng không cải thiện mới cần cân nhắc sử dụng thuốc cầm.

Các thuốc như loperamid có tác dụng giảm nhu động ruột, giảm tiết dịch tiêu hóa và tăng trương lực cơ thắt hậu môn. Ngoài ra, thuốc còn giúp kéo dài thời gian vận chuyển qua ruột, hỗ trợ vận chuyển dịch và điện giải qua niêm mạc, từ đó làm giảm mất nước, điện giải, cũng như số lần đi ngoài.

Không nên dùng thuốc cầm kéo dài vì có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Cần ngưng thuốc nếu tình trạng không cải thiện trong vòng 48 giờ.

Khi nào tiêu chảy phân có mùi tanh là dấu hiệu nguy hiểm cần đến bệnh viện?

Tiêu chảy phân có mùi tanh không chỉ là biểu hiện của rối loạn tiêu hóa nhẹ, mà trong nhiều trường hợp còn là dấu hiệu nguy hiểm cảnh báo người bệnh cần đến bệnh viện kịp thời. Một số dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm bao gồm:

1. Sốt cao

Sốt cao trên 38,5 độ C, kéo dài và kèm theo các triệu chứng khác như rét run, mệt mỏi, đau bụng dữ dội có thể là dấu hiệu nguy hiểm bệnh nhân tiêu chảy phân có mùi tanh cần đến bệnh viện. Sốt cao thường là biểu hiện của nhiễm khuẩn nghiêm trọng hay viêm ruột sâu, từ đó dẫn đến hàng loại biến chứng nặng, đe dọa tính mạng bệnh nhân nếu không được thăm khám và xử trí kịp thời.

2. Tình trạng kéo dài trên 3 ngày

Tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày là một yếu tố quan trọng cho thấy tình trạng không cải thiện hoặc có thể liên quan đến bệnh lý nặng hơn, cần được đánh giá kỹ lưỡng. Tình trạng này làm tăng nguy cơ mất nước, mất chất điện giải, gây suy dinh dưỡng, rối loạn hấp thu và có thể xuất phát từ các nguyên nhân phức tạp như viêm ruột mạn tính, nhiễm khuẩn kháng thuốc hoặc các rối loạn hấp thu khác.

Khi thời gian đi ngoài vượt quá 3 ngày, đặc biệt kèm theo mùi tanh, người bệnh không nên chủ quan mà cần đến cơ sở y tế để được làm xét nghiệm và chẩn đoán chính xác, từ đó có hướng điều trị kịp thời và hiệu quả.

3. Có dấu hiệu mất nước rõ

Nếu bệnh nhân tiêu chảy có mùi tanh có những dấu hiệu mất nước rõ ràng như khô miệng, môi nứt nẻ, mắt trũng sâu, nước tiểu ít hay không có, mạch nhanh và huyết áp hạ thấp là tình trạng nghiêm trọng cần cấp cứu y tế. Mất nước nặng nếu không được bù nước và điện giải kịp thời có khả năng dẫn đến sốc, suy đa tạng và thậm chí là tử vong.

Do đó, cần theo dõi tình trạng sức khỏe bệnh nhân kỹ lưỡng. Nếu bệnh nhân bị tiêu chảy phân có mùi tanh kèm theo các dấu hiệu kể trên, cần được đưa đến bệnh viện gần nhất. Lưu ý, không tự ý điều trị hoặc dùng thuốc tại nhà.

Phòng ngừa tình trạng tiêu chảy có mùi tanh ở trẻ

Việc phòng ngừa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe đường ruột và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Cha mẹ cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng, vệ sinh và tiêm phòng để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cho trẻ.

1. Ăn chín, uống sôi

Để phòng ngừa hiệu quả các vấn đề tiêu hóa như tiêu chảy có mùi tanh ở trẻ, bệnh nhân nên thực hiện tốt ăn chín, uống sôi. Đồ ăn thức uống phải đậy thật kỹ. Nên ăn thức ăn khi vừa nấu xong vì thức ăn càng để lâu càng tạo điều kiện cho sự biến đổi chất và các mầm bệnh xâm nhập.

Tuyệt đối, không ăn các thức ăn ôi thiu, lâu ngày trong tủ lạnh. Không ăn thức ăn vỉa hè, đường phố. Không uống nước giải khát bán dạo, không đảm bảo được vệ sinh. Ngoài ra, không ăn các thực phẩm chưa nấu chín như tiết canh, thịt tái, nem chạo, nem chua, các loại gỏi.

2. Giữ gìn vệ sinh

Bên cạnh ăn chín, uống sôi, để phòng ngừa bệnh hiệu quả người dân cần chú ý đến việc giữ vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường bằng cách:

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Giữ vệ sinh cơ thể sạch sẽ, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh.
• Không dùng chung các đồ dùng cá nhân như khăn tắm với người khác.
• Giữ nhà cửa, bếp và không gian sống sạch sẽ, thoáng đãng.
• Đảm bảo nhà vệ sinh được vệ sinh sạch sẽ, có nắp đậy.
• Không dùng phân để bón cây trồng.
• Sử dụng nước sạch trong ăn uống.

Không đến những vùng có dịch tiêu chảy lưu hành. Khi có dấu hiệu nhiễm bệnh cần đi khám bác sĩ để được điều trị kịp thời.

3. Tiêm chủng phòng bệnh

Tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm có thể gây tiêu chảy ở trẻ nhỏ. Đảm bảo trẻ được tiêm đầy đủ và đúng lịch không chỉ giúp tăng cường hệ miễn dịch mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

3.1. Cho trẻ uống vắc xin Rota phòng ngừa tiêu chảy

Vắc xin ngừa Rotavirus được ra mắt cách đây gần 20 năm và từ đó đã góp phần giảm thiểu đáng kể các ca nhập viện và tử vong do căn bệnh này tại nhiều quốc gia. Đây là một biện pháp can thiệp hiệu quả về mặt chi phí, không chỉ cứu sống hàng triệu người mà còn giảm gánh nặng y tế cho gia đình và xã hội. Trước khi vắc xin ra đời, Rotavirus từng gây ra gần nửa triệu ca tử vong mỗi năm, phần lớn ở trẻ dưới 5 tuổi.

Từ năm 2006 đến 2018, vắc xin đã cứu sống khoảng 140.000 trẻ em và con số này vẫn tiếp tục tăng lên theo thời gian. Tại các quốc gia đã triển khai chương trình chủng ngừa, tỷ lệ nhập viện ở trẻ dưới 5 tuổi giảm trung bình đến 59%, số ca tử vong do tiêu chảy nặng cũng giảm 36%. Nhờ đó, trẻ em có thể tiếp tục đến trường, người lớn không phải nghỉ làm chăm sóc và nhiều chi phí y tế được tiết kiệm.

Theo Unicef - Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc, vắc xin ngừa Rotavirus là biện pháp hiệu quả phòng bệnh ở trẻ em. Việc tiêm chủng đủ liều, đúng lịch cho trẻ giúp giảm nguy cơ biến chứng khi mắc bệnh. Hiện vắc xin ngừa Rotavirus được triển khai chủng ngừa tại tất cả trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc.

3.2. Chủng ngừa vắc xin phòng bệnh tả

Bệnh tả, do vi khuẩn Vibrio cholerae gây ra, thường bùng phát trong điều kiện môi trường kém vệ sinh và gây tiêu chảy dạng nước nghiêm trọng. Việc tiêm phòng vắc xin có thể là phương pháp hiệu quả để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh tả.

Vắc xin phòng tả giúp cơ thể trẻ sản sinh kháng thể chống lại độc tố do vi khuẩn Vibrio cholerae tiết ra, từ đó ngăn ngừa tiêu chảy dạng nước trầm trọng.

3.3. Chủng ngừa vắc xin phòng bệnh thương hàn

Bệnh thương hàn, do vi khuẩn Salmonella Typhi gây ra, thường dẫn đến sốt cao và đôi khi tiêu chảy kèm táo bón. Việc tiêm vắc xin thương hàn là một biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh. Vắc xin thương hàn kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể, giúp cơ thể tiêu diệt vi khuẩn Salmonella Typhi ngay khi xâm nhập.

Ở những khu vực có nguy cơ cao, tiêm phòng đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế sự lây lan của các bệnh như tả và thương hàn, từ đó góp phần kiểm soát dịch bệnh trong cộng đồng. Trẻ nhỏ khi được tiêm chủng đầy đủ sẽ giảm nguy cơ mất nước nghiêm trọng hoặc gặp phải các biến chứng nguy hiểm khi mắc bệnh. Việc bảo vệ trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm như tình trạng cấp tính do Rotavirus, tả hay thương hàn là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh và tử vong liên quan đến đường ruột.

Tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, hiện đã có đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh thương hàn và Rotavirus. Tất cả vắc xin đều được nhập khẩu chính hãng, bảo quản nghiêm ngặt, quy trình tiêm chủng an toàn, kèm theo nhiều ưu đãi hấp dẫn dành riêng cho khách hàng.

Tiêu chảy có mùi tanh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như nhiễm khuẩn đường ruột, ngộ độc thực phẩm, rối loạn hấp thu... Đồng thời, người bệnh cần chú ý bù nước, bổ sung điện giải, điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý và cân nhắc sử dụng men vi sinh để hỗ trợ hệ tiêu hóa. Để phòng bệnh hiệu quả, nên duy trì thói quen ăn chín uống sôi, giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống, đồng thời chủ động tiêm ngừa vắc xin phòng tình trạng cấp tính do Rotavirus gây ra.