Trẻ đi tiêm phòng về bị táo bón: Dấu hiệu nhận biết và cách xử trí

Sau tiêm phòng, một vài trường hợp trẻ có hiện tượng đi đại tiện ít hơn ngày thường. Nhiều phụ huynh “đổ lỗi”, cho rằng trẻ đi tiêm phòng về bị táo bón là do tác dụng phụ của vắc xin. Vậy liệu có khả năng trẻ bị táo bón sau khi tiêm phòng không? Nhận biết và xử lý tình trạng táo bón ở trẻ như thế nào?

Có khả năng trẻ đi tiêm phòng về bị táo bón không?

Không có khả năng trẻ tiêm phòng về bị táo bón. Vắc xin không gây táo bón, vì thế táo bón không phải là tác dụng phụ khi tiêm vắc xin.

Hiện tượng trẻ có tần suất đi ngoài lâu hơn bình thường có thể do thể tích ruột của bé tăng lên, hay còn gọi là giãn ruột sinh lý (1). Giãn ruột sinh lý không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ nhưng một số cha mẹ lại lầm tưởng là táo bón. Theo cơ chế đào thải của cơ thể, chỉ khi ruột đầy, phân mới được đẩy ra ngoài. Khi giãn ruột sinh lý xảy ra, thể tích ruột tăng lên, có khả năng chứa được lượng chất thải nhiều hơn, thời gian làm đầy ruột và đào thải lâu hơn bình thường. Dù tần suất đi đại tiện giảm nhưng trẻ vẫn đi phân mềm, đều màu, không có bất kỳ biểu hiện bất thường nào, ăn ngủ, sinh hoạt bình thường.

Trong một số trường hợp, thời điểm trẻ bị táo bón trùng với thời điểm sau tiêm phòng, khiến nhiều phụ huynh hiểu lầm vắc xin gây táo bón cho trẻ. Trên thực tế, táo bón ở trẻ nhỏ rất phổ biến, có khoảng 1/3 trẻ dưới 7 tuổi từng bị táo bón, 5% bị táo bón kéo dài (2). Trong đó, có 25% trường hợp táo bón khởi phát trong năm đầu đời, nguyên nhân chính là do chế độ ăn, trẻ nhịn đi đại tiện, uống không đủ nước,... Lúc này, phụ huynh nên theo dõi liên tục tình trạng đi đại tiện của bé, nếu đi ngoài phân cứng, phân có màu nâu đen, đau rát ở vùng hậu môn khi bé đi đại tiện, đau chướng bụng,... đó có thể là biểu hiện của táo bón. Sau 5 - 7 ngày, tình trạng táo bón không thuyên giảm, nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để thăm khám.

Dấu hiệu nhận biết trẻ đi tiêm phòng về bị táo bón

Đi ngoài ít hơn bình thường

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi có thói quen đi đại tiện 2-3 lần/ngày. Nếu cha mẹ thấy con đi đại tiện ít hơn bình thường, 1-2 ngày mới đi đại tiện một lần có khả năng cao trẻ đã bị táo bón. Khi đó, cha mẹ nên theo dõi thêm các biểu hiện khác, có biện pháp can thiệp kịp thời cho trẻ. Những trẻ dưới 6 tháng tuổi bú sữa mẹ hoàn toàn có nguy cơ ít bị táo bón hơn trẻ bú sữa ngoài hoặc các trẻ đã ăn dặm, trẻ lớn trên 1 tuổi.

Trẻ gặp khó khăn khi đi ngoài

Trẻ gặp khó khăn khi đi ngoài, đổ nhiều mồ hôi, mặt đỏ bừng, phải rặn nhiều khi đi đại tiện. Lúc này, phân của trẻ thường có màu sẫm, khô cứng, dạng viên tròn như phân dê. Do phải dùng sức để rặn đẩy phân ra ngoài, niêm mạc hậu môn của trẻ dễ bị tổn thương, gây đau rát, khiến trẻ sợ đi vệ sinh, nếu tình trạng này kéo dài có nguy cơ cao gây trĩ ở trẻ nhỏ. Do đó, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý khi trẻ có biểu hiện đi đại tiện khó khăn.

Bé thường xuyên quấy khóc, lười ăn

Sau khi thức ăn được tiêu hóa, cơ thể sẽ hấp thụ chất dinh dưỡng cần thiết, đồng thời đào thải chất cặn bã ra khỏi cơ thể. Với trẻ nhỏ bị táo bón, chất cặn bã sẽ tích tụ tại trong cơ thể lâu hơn, lâu ngày khiến trẻ mệt mỏi, khó chịu, ngày càng biếng ăn, ngủ không sâu giấc. Trẻ hay tỉnh giấc giữa đêm, quấy khóc trong một thời gian dài.

Biểu hiện đầy bụng, khó tiêu

Chất cặn bã tích tụ lâu ngày trong cơ thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa, khiến thức ăn khó được hấp thụ gây nên tình trạng chướng bụng, khó tiêu ở trẻ bị táo bón. Lúc này, bụng của trẻ phình to, căng cứng khi sờ vào, kèm theo triệu chứng xì hơi nhiều, nặng mùi, một số trẻ bị nôn trớ sau ăn, chán ăn.

Cách chăm sóc trẻ bị táo bón sau khi tiêm phòng

Khi trẻ bị chứng táo bón, nếu không điều trị triệt để có nguy cơ cao gây tắc nghẽn đường ruột, phình đại tràng, bệnh trĩ,... Để bảo vệ sức khỏe cho trẻ, cha mẹ theo dõi sức khỏe của trẻ, có phương pháp điều trị phù hợp chăm sóc trẻ bị táo bón đúng cách.

Thay đổi chế độ ăn uống

• Với trẻ đang bú sữa mẹ hoàn toàn có biểu hiện của táo bón, mẹ nên điều chỉnh lại chế độ ăn của mình, hạn chế tối đa đồ ăn cay nóng, các chất kích thích, tăng cường chất xơ từ rau xanh, củ quả tươi để bổ sung dinh dưỡng thiết yếu cho bé thông qua sữa mẹ, cải thiện tình trạng táo bón ở trẻ.
• Với trẻ được nuôi bằng sữa công thức, cần pha sữa theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc xem xét thay đổi loại sữa phù hợp hơn cho bé.
• Với trẻ đã ăn dặm, trẻ lớn, nên bổ sung đầy đủ chất xơ trong khẩu phần ăn của trẻ, ăn nhiều rau xanh, hoa quả như: rau cải xoăn, rau bina, cam, chuối tiêu,... Hạn chế cho trẻ ăn ổi, hồng xiêm, bánh kẹo ngọt. Trong trường hợp trẻ không chịu ăn rau quả, cha mẹ nên bổ sung chất xơ hòa tan được chiết xuất từ rau củ, dùng thuốc nhuận tràng theo chỉ định từ bác sĩ để cải thiện tình trạng táo bón ở trẻ.

Massage bụng cho bé

Massage bụng là phương pháp hỗ trợ điều trị trẻ bị táo bón đơn giản tại nhà. Việc massage giúp tăng cường lưu thông tuần hoàn máu trong cơ thể, kích thích nhu động ruột, giúp trẻ đi đại tiện dễ dàng và thường xuyên hơn. Bàn tay của người massage cho bé cần được vệ sinh sạch sẽ, cắt ngắn móng tay, tháo bỏ trang sức để tránh làm tổn thương da bé.

Nên thực hiện massage cho bé ít nhất 3 lần mỗi ngày. Thời điểm tốt nhất để tiến hành massage là ngay sau khi trẻ thức dậy, trước khi tắm hoặc trước khi đi ngủ. Tránh massage khi trẻ mới ăn no hoặc khi trẻ đang có vết thương ở vùng bụng.

Ngâm hậu môn vào nước ấm

Ngâm hậu môn cho trẻ bị táo bón vào nước ấm giúp kích thích cơ vòng, tăng cường hoạt động của nhu động ruột giúp cho quá trình đẩy phân ra ngoài dễ dàng hơn. Thời điểm thích hợp để ngâm hậu môn cho bé là trước khi tắm. Bố mẹ chuẩn bị một chậu nước ấm 35-38 độ C, đặt mông bé vào từ 3-5 phút/ngày. Trước khi ngâm hậu môn cho bé, cần vệ sinh sạch sẽ vùng hậu môn để tránh chất bẩn hòa lẫn vào nước gây viêm nhiễm vùng kín.

Tập thói quen đi vệ sinh cho trẻ

Luyện thói quen đi vệ sinh đúng giờ cho trẻ để đẩy chất thải trong cơ thể ra ngoài hàng ngày, tránh trường hợp trẻ quên đi đại tiện gây táo bón nặng. Đặc biệt, trong giai đoạn trẻ đi nhà trẻ, có thể vì mải chơi, ngại bạn bè mà trẻ không đi vệ sinh. Lúc này, bố mẹ nên đồng hành cùng con, luyện cho bé thói quen đi vệ sinh sau khi ngủ dậy ngay tại nhà, đồng thời nhờ cô giáo hỗ trợ nhắc nhở khi con ở trường.

Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện nếu trẻ tiêm phòng về bị táo bón?

Trẻ bị táo bón thường chỉ kéo dài trong vài ngày nếu bố mẹ phát hiện và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu tình trạng táo bón kéo dài, trẻ xuất hiện triệu chứng đau bụng kéo dài, nôn, đi đại tiện phân lẫn máu,... cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được can thiệp, xử trí kịp thời.

• Đau bụng kéo dài: Trẻ bị táo bón thi thoảng có xuất hiện cơn đau bụng nhẹ rất phổ biến, là kết quả của việc phân tích tụ trong đường ruột quá nhiều. Tuy nhiên, nếu trẻ đau bụng đột ngột, đau dữ dội và kéo dài liên tục, không thuyên giảm thì có thể đây là dấu hiệu của biến chứng nguy hiểm như: thủng ruột, tắc ruột, viêm ruột thừa,...
• Nôn mửa: Hiện tượng buồn nôn khi trẻ bị táo bón là do khối phân lớn, cứng bị chèn chặt trong đại tràng không đẩy ra ngoài được. Đây là tình trạng cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến nguy cơ tắc ruột nếu không kịp thời xử lý.
• Phân lẫn máu: Sau khi trẻ đi đại tiện, nếu phát hiện phân đen hắc ín, phân lẫn máu, giấy lau có vệt máu đỏ tươi, nên đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám bởi đây có thể là dấu hiệu của vết nứt hậu môn, ung thư ruột kết, ung thư hậu môn.

Táo bón có thể trở nên nguy hiểm, đe dọa sức khỏe, tính mạng của trẻ. Do đó, ngay khi có triệu chứng nguy hiểm trên, bố mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị.

Một số phản ứng phụ khác thường gặp sau khi trẻ tiêm vắc xin

Phản ứng sau tiêm vắc xin là tình trạng đáp ứng của cơ thể đối với các thành phần có trong vắc xin. Vì vậy, phản ứng sau tiêm là bình thường và sẽ tự hết sau 1-2 ngày, tuy nhiên vẫn cần theo dõi để xử trí kịp thời nếu có dấu hiệu bất thường xảy ra.

• Sốt nhẹ (dưới 38,5 độ C)
• Trẻ quấy khóc, ăn uống kém hơn so với ngày thường.
• Vết tiêm sưng đỏ và sưng nhẹ. Riêng đối với vắc xin phòng lao, sau khi tiêm có thể sưng tạo thành cục lớn tại vùng tiêm.
• Phát ban nhẹ, nổi mề đay hoặc ngứa toàn thân sau tiêm vắc xin sởi, quai bị, rubella.

Qua bài viết, có thể khẳng định không có khả năng trẻ đi tiêm phòng về bị táo bón. Nếu có biểu hiện táo bón sau tiêm phòng, phụ huynh nên áp dụng biện pháp chăm sóc phù hợp giúp trẻ đi đại tiện dễ dàng hơn như thay đổi thói quen ăn uống, massage bụng, tập thói quen đi vệ sinh cho trẻ,... Trường hợp táo bón kéo dài không khỏi, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị.