Trẻ sơ sinh bị giời leo nguy hiểm không? Cách xử lý an toàn cho bé

Trẻ sơ sinh bị giời leo (zona thần kinh) là tình trạng hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nguy cơ cao do hệ miễn dịch của bé còn yếu và chưa hoàn thiện. Bệnh không chỉ khiến trẻ đau đớn, khó chịu mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng da hoặc tổn thương dây thần kinh. Để đảm bảo an toàn, cha mẹ cần sớm nhận biết dấu hiệu, đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và điều trị đúng cách. Việc chăm sóc, điều trị tại nhà cũng cần thận trọng để tránh các tổn thương nguy hiểm lâu dài.

Giời leo ở trẻ sơ sinh là gì?

Giời leo ở trẻ sơ sinh (bệnh zona thần kinh) do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra, cũng chính là tác nhân gây bệnh thủy đậu. Sau khi bị thủy đậu, virus sẽ “ẩn mình” trong các tế bào thần kinh cảm giác, ở trạng thái tiềm tàng, không gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, khi gặp điều kiện thuận lợi như suy giảm miễn dịch, căng thẳng, hoặc sự thay đổi trong cơ thể, virus sẽ tái hoạt động và gây ra bệnh giời leo.

Mặc dù giời leo rất hiếm gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, nhưng không vì thế mà chúng ta có thể chủ quan. Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh còn rất non yếu, chủ yếu dựa vào nguồn bảo vệ từ mẹ qua nhau thai và sữa mẹ. Điều này khiến trẻ đặc biệt nhạy cảm với các tác nhân gây bệnh, bao gồm cả virus Varicella Zoster - tác nhân gây ra bệnh thủy đậu và giời leo.

Triệu chứng giời leo ở trẻ sơ sinh thường không rõ ràng và trẻ không thể biểu lộ cảm giác của mình qua lời nói. Các dấu hiệu thường thấy bao gồm sự xuất hiện của các mảng đỏ hoặc các mụn nước dọc theo các dây thần kinh, gây ra cảm giác ngứa ngáy và đau đớn. Trẻ cũng có thể quấy khóc, mệt mỏi, và có thể kèm theo triệu chứng như yếu cơ hoặc sốt.

Đa phần trẻ sơ sinh bị giời leo đều có thể hồi phục nhanh chóng và không gặp biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh giời leo có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như suy đa cơ quan, suy hô hấp, viêm phổi, viêm não, viêm màng não, liệt mặt, thậm chí là mù lòa và điếc nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. [2]

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị giời leo

Trẻ sơ sinh bị giời leo là một tình trạng hiếm gặp, nhưng vẫn có thể xảy ra do một số nguyên nhân sau:

1. Lây nhiễm từ người mắc thủy đậu hoặc giời leo

Trẻ sơ sinh có thể bị nhiễm bệnh giời leo qua việc tiếp xúc với người mắc thủy đậu hoặc giời leo. Khi người mẹ hoặc người chăm sóc trực tiếp bị nhiễm VZV, virus có thể lây lan qua các vết phát ban hoặc mụn nước trên da. Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong những tháng đầu đời, có hệ miễn dịch rất yếu, khiến chúng dễ dàng bị lây nhiễm khi tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh.

VZV lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với các vết phát ban hoặc dịch từ mụn nước, do đó các hoạt động chăm sóc như ôm ấp, cho trẻ bú hoặc vệ sinh cho trẻ có thể là nguyên nhân chính khiến trẻ bị nhiễm bệnh. Mặc dù nghiên cứu đã chỉ ra rằng virus gây bệnh zona không có trong sữa mẹ, nhưng nếu mẹ bị giời leo hoặc thủy đậu sau sinh và có tổn thương ở vùng da quanh quầng vú, trẻ vẫn có thể tiếp xúc với virus qua các nốt mụn nước khi bú. [3]

2. Lây truyền từ mẹ sang con

Bệnh giời leo ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ thường là kết quả của sự tái hoạt động của nhiễm trùng VZV mắc phải trong tử cung hoặc trong thời kỳ đầu của trẻ sơ sinh trong khi được bảo vệ một phần bởi kháng thể của mẹ. Thực tế, hầu hết các trường hợp trẻ bị zona đều có mẹ mắc bệnh thủy đậu trong thai kỳ, điều này chứng tỏ trẻ đã tiếp xúc với VZV ngay từ trong bụng mẹ.

Bệnh zona rất hiếm gặp ở trẻ nhỏ và càng hiếm hơn ở trẻ sơ sinh. Nếu người mẹ mắc bệnh thủy đậu trong ba tháng cuối thai kỳ, trẻ sơ sinh có thể bị zona trong năm đầu đời mà không có triệu chứng rõ ràng. Phát ban do zona thường có đặc điểm dễ nhận biết, nhưng bệnh ở trẻ sơ sinh nhẹ hơn và không kèm theo đau thần kinh như ở người lớn. Với những trường hợp không biến chứng, việc điều trị đúng cách sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng mà không để lại di chứng. [4]

Một trường hợp điển hình là một bé gái 2 tháng tuổi, khi kiểm tra phát hiện có tổn thương da ở vùng ngực. Mẹ của bé từng mắc bệnh thủy đậu khoảng 20 ngày trước khi sinh, nhưng bé không có triệu chứng khi mới sinh. Trong quá trình thăm khám sức khỏe, bé có biểu hiện sốt và những tổn thương ngoài da với các mụn nước tập trung trên các mảng da đỏ, đặc biệt là vùng da nửa ngực trái, hình ảnh tổn thương giống như herpes.

⇒ Tham khảo thêm bài viết: Phân biệt zona và herpes: 13 đặc điểm giúp phân loại chính xác

Triệu chứng nhận biết bệnh giời leo ở trẻ sơ sinh

Bệnh giời leo ở trẻ sơ sinh thường khó nhận biết hơn so với trẻ lớn hoặc người lớn, bởi vì trẻ sơ sinh chưa thể diễn đạt cảm giác khó chịu qua lời nói và thường chỉ "giao tiếp" bằng tiếng khóc. Do đó, khi trẻ bị giời leo, cha mẹ cần chú ý đến một số dấu hiệu sau để kịp thời phát hiện và can thiệp:

• Ngứa: Trẻ có thể cảm thấy ngứa ngáy, mặc dù không thể nói ra, nhưng sẽ có biểu hiện khó chịu hoặc cựa quậy nhiều.
• Các mảng da đỏ: Khu vực da bị nhiễm virus có thể xuất hiện các mảng đỏ, có thể là dấu hiệu ban đầu của bệnh.
• Phát ban đỏ, bóng nước: Phát ban xuất hiện dọc theo các dây thần kinh, có thể kèm theo các nốt bóng nước nhỏ, thường xuyên xuất hiện ở một khu vực nhất định trên cơ thể. Mụn nước ban đầu nhỏ li ti, sau đó lớn dần và chuyển sang vàng đục. Chúng dễ bị vỡ, làm lộ nền da đỏ, ẩm ướt và có thể tạo thành vảy khô sau vài ngày. Nếu thấy mụn nước tập trung thành dải và trẻ quấy khóc, đau rát bất thường ở khu vực da bị tổn thương, cha mẹ nên nghi ngờ zona thần kinh.
• Mệt mỏi: Trẻ có thể tỏ ra mệt mỏi, không muốn chơi đùa và thiếu năng lượng.
• Quấy khóc: Trẻ sơ sinh thường quấy khóc nhiều hơn bình thường do cảm giác khó chịu hoặc đau đớn, không chịu ăn hoặc ngủ không yên giấc. Khu vực da bị tổn thương có thể sưng đỏ và trẻ có phản ứng khóc ré hoặc co người khi chạm vào. Ở trẻ lớn và người trưởng thành, cảm giác đau rát, nóng buốt ở vùng da tổn thương là triệu chứng phổ biến của giời leo. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh, triệu chứng này biểu hiện gián tiếp qua sự quấy khóc không rõ nguyên nhân, đặc biệt khi chạm vào vùng tổn thương hoặc khi trẻ đổi tư thế.
• Sốt nhẹ: Nhiều trẻ sơ sinh mắc giời leo có thể bị sốt nhẹ kèm theo mệt mỏi, cáu gắt. Điều này là do virus Varicella Zoster tái hoạt động trong cơ thể, kích thích phản ứng miễn dịch. Sốt thường không quá cao (từ 37,5-38,5°C), nhưng trẻ có thể lờ đờ, ít chơi, ít bú hơn khi bình thường.
• Biểu hiện trên mắt, mặt hoặc tai: Khi zona thần kinh ảnh hưởng đến các dây thần kinh liên quan đến mắt, mặt, hoặc tai, các triệu chứng sẽ phức tạp hơn và có nguy cơ cao làm tổn thương các cơ quan này. Ở mắt, mụn nước quanh mắt, sưng đỏ mi mắt, chảy nước mắt, trẻ có thể nhạy cảm với ánh sáng hoặc nhắm mắt do đau. Khi trẻ xuất hiện mụn nước xung quanh tai, trẻ có thể đau tai, giật mình nhiều hoặc có triệu chứng khó chịu khi bú mẹ ở bên tai bị ảnh hưởng.
• Hạch bạch huyết sưng to: Một số trường hợp, hạch bạch huyết gần khu vực mụn nước có thể bị sưng, đau, làm tăng thêm sự khó chịu và quấy khóc ở trẻ. Nếu cha mẹ phát hiện sưng bất thường ở vùng gáy, nách hoặc bẹn kèm theo các triệu chứng trên, đây có thể là dấu hiệu bệnh tiến triển.
• Yếu cơ: Các cơ của trẻ có thể trở nên yếu, khiến trẻ gặp khó khăn khi di chuyển hoặc cử động.

Nếu bố mẹ nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số trên, cần nhanh chóng đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để bệnh tiến triển nặng, gây nguy hiểm đến sức khỏe của trẻ.

Do da trẻ sơ sinh rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương, cha mẹ cần lưu ý phân biệt giời leo với các bệnh da liễu khác như:

• Chàm sữa (eczema): Tổn thương da chàm thường đi kèm khô ngứa, không tập trung thành dải như giời leo.
• Rôm sảy: Phát ban nhỏ li ti, không có mụn nước lớn và không kèm cảm giác đau rát.
• Thủy đậu: Cũng do virus Varicella Zoster nhưng mụn nước của thủy đậu rải rác trên toàn thân, không mọc theo dải thần kinh như giời leo.

Việc nhận biết chính xác giời leo là yếu tố quyết định để đưa trẻ đi khám và điều trị kịp thời, tránh tự điều trị sai cách gây nhiễm trùng hoặc biến chứng nguy hiểm.

Trẻ sơ sinh bị giời leo có nguy hiểm không?

Hầu hết trẻ sơ sinh bị giời leo sẽ phục hồi nhanh chóng và không gặp phải biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

Tỷ lệ biến chứng của bệnh giời leo ở trẻ em được ước tính vào khoảng 11 – 13%. Tuy nhiên, một nghiên cứu cho thấy trẻ em có hệ miễn dịch bình thường lại có xu hướng gặp nhiều biến chứng hơn. Điều này có thể là do trẻ em bị suy giảm miễn dịch thường được điều trị bằng liệu pháp kháng virus sớm và nhập viện kịp thời, trong khi trẻ có hệ miễn dịch bình thường không được can thiệp sớm như vậy.

Biến chứng phổ biến nhất, dù là ở trẻ em có hệ miễn dịch bình thường hay bị suy giảm miễn dịch là nhiễm khuẩn thứ phát trên các vết thương da, chiếm từ 5,2 – 9,3% trong tổng số các biến chứng ở trẻ em có hệ miễn dịch bình thường và từ 3,8 – 14,7% ở trẻ em có hệ miễn dịch yếu.

Các biến chứng khác như viêm màng não, nhiễm trùng huyết, liệt mặt, viêm màng bồ đào, viêm giác mạc và đau thần kinh sau zona rất hiếm khi xảy ra. Tuy nhiên, đau thần kinh sau zona thường gặp hơn ở những trẻ có hệ miễn dịch suy yếu. Đặc biệt, ở khoảng 40% bệnh nhân suy giảm miễn dịch, bệnh có thể lan rộng ra khắp cơ thể. Một số biến chứng hiếm gặp khác cũng có thể xuất hiện trong những trường hợp này gồm:

• Viêm mắt, tổn thương nhánh V1 của dây thần kinh sinh ba, có tỷ lệ mắc bệnh ở người lớn ước tính khoảng 8%. Bệnh này phổ biến hơn ở trẻ em có hệ miễn dịch bình thường so với những trẻ em bị suy giảm miễn dịch. Khoảng 50% trường hợp mắc giời leo có tổn thương mắt, với nguy cơ cao gây mất thị lực. Đặc biệt, bệnh giời leo cũng đã được ghi nhận ở trẻ em có hệ miễn dịch bình thường, kể cả những trẻ đã được tiêm vắc xin.
• Hội chứng Ramsay Hunt (RHS) là tình trạng tổn thương dây thần kinh mặt, dẫn đến liệt mặt một bên, đau tai và zona ở vành tai hoặc ống tai ngoài. Đôi khi, hội chứng này còn đi kèm với các triệu chứng từ dây thần kinh tiền đình ốc tai và dây thần kinh sinh ba. Vì khả năng mắc bệnh zona có thể gây liệt mặt, VZV luôn được xem là nguyên nhân chính gây liệt mặt cấp tính.
• Biến chứng đau thần kinh hậu zona (PHN): Ở trẻ sơ sinh, nguy cơ đau dây thần kinh hậu zona – một biến chứng gây đau dai dẳng tại khu vực bị tổn thương thần kinh cũng có thể xảy ra. Mặc dù tình trạng này thường gặp hơn ở người lớn, trẻ nhỏ cũng không ngoại lệ nếu virus tác động vào các dây thần kinh. Điều này có thể khiến trẻ phải chịu sự đau đớn kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng bú, ngủ hoặc phát triển bình thường.
• Nguy cơ lan truyền virus trong cơ thể: Virus Varicella Zoster không chỉ hoạt động tại khu vực bề mặt da mà còn có thể lan sang các cơ quan nội tạng khác, đặc biệt trong trường hợp trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch suy giảm nặng. Điều này có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm não, hoặc nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, đe dọa trực tiếp đến tính mạng của trẻ.
• Ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe: Mỗi đợt giời leo ở trẻ sơ sinh có nguy cơ để lại các vấn đề về sức khỏe lâu dài, bao gồm sẹo trên da, nhạy cảm thần kinh ở khu vực từng tổn thương, cùng với những ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. [5]

Điều trị bệnh giời leo ở trẻ sơ sinh

Điều trị giời leo ở trẻ sơ sinh cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa. Bố mẹ tuyệt đối không được tự ý chữa trị cho trẻ bằng các biện pháp dân gian, vì có thể làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

1. Điều trị tại nhà

Trong một số trường hợp nhẹ, bác sĩ có thể hướng dẫn bố mẹ chăm sóc trẻ tại nhà. Việc chăm sóc chủ yếu tập trung vào việc giảm nhẹ các triệu chứng và ngăn ngừa nhiễm trùng da:

• Giữ vùng da bị bệnh sạch sẽ bằng cách nhẹ nhàng lau bằng nước muối sinh lý ấm. Tránh làm vỡ các mụn nước để ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Để vùng da tự khô và giữ thoáng mát.
• Khi vùng da có mụn nước, bọng nước hoặc rỉ dịch, nên rửa bằng nước muối sinh lý pha thuốc tím 1/10000, sau đó có thể đắp dung dịch Jarish 2% hoặc thoa dung dịch màu (như eosin 2%, milian). Tuy nhiên, trước khi áp dụng bất kỳ biện pháp nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Hạn chế để trẻ gãi hoặc tác động mạnh vào các nốt phát ban đỏ, có thể đeo găng tay cho trẻ để tránh làm tổn thương da.
• Cắt móng tay cho trẻ để ngăn ngừa nguy cơ làm xước da. Hãy cho trẻ mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát và không gây kích ứng.
• Nếu có dấu hiệu bội nhiễm, có thể sử dụng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.
• Thoa calamine lên vùng da bị tổn thương nếu trẻ có biểu hiện ngứa ngáy, khó chịu.
• Đảm bảo vệ sinh sạch sẽ cho trẻ bằng cách tắm rửa thường xuyên, thay chăn ga giường thường xuyên để tránh nhiễm trùng.
• Bố mẹ, người chăm sóc trẻ cần rửa tay thật kỹ sau khi vệ sinh da cho trẻ để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn.

2. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Bố mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:

• Sốt cao: Trẻ sốt trên 38 độ C.
• Mụn nước lan rộng: Các mụn nước lan rộng ra nhiều vùng da khác trên cơ thể.
• Nhiễm trùng da: Vùng da bị bệnh sưng đỏ, đau nhức, chảy mủ, hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng máu (sốt cao, li bì, bỏ bú).
• Ảnh hưởng đến mắt: Giời leo xuất hiện ở vùng mặt, đặc biệt là gần mắt, có thể gây ra các vấn đề về thị lực.
• Biến chứng thần kinh: Trẻ có các biểu hiện như co giật, lơ mơ, hoặc khó thở.

Phòng ngừa zona thần kinh cho trẻ sơ sinh

Cách phòng ngừa bệnh zona thần kinh ở trẻ em hiệu quả nhất chính là xây dựng miễn dịch cho người mẹ, giúp bảo vệ sức khỏe cả cho mẹ bầu lẫn thai nhi. Việc tạo lập miễn dịch từ trước khi mang thai là rất quan trọng để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm từ VZV (virus thủy đậu), nguyên nhân gây ra bệnh zona.

Nếu phụ nữ chuẩn bị mang thai chưa từng mắc bệnh thủy đậu, nên tiêm vắc xin thủy đậu trước khi mang thai và nên hoàn thành phác đồ phòng bệnh trước khi mang thai 3 tháng. Phác đồ tiêm vắc xin thủy đậu gồm 2 mũi, cách nhau tối thiểu 1 tháng. Việc tiêm vắc xin này giúp cơ thể mẹ tạo ra kháng thể bảo vệ chống lại VZV, từ đó ngăn ngừa bệnh thủy đậu ban đầu và giảm thiểu khả năng virus xâm nhập và ẩn náu trong các hạch thần kinh, làm giảm nguy cơ mắc bệnh zona sau này.

Đối với những phụ nữ đã từng mắc thủy đậu, nếu có nguy cơ cao bị zona thần kinh, nên cân nhắc việc tiêm phòng vắc xin zona thần kinh trước khi mang thai. Điều này giúp ngăn chặn virus thủy đậu tái hoạt động và gây ra bệnh giời leo.

Với trẻ sơ sinh, việc tiêm vắc xin thủy đậu cũng rất quan trọng. Trẻ nên được tiêm vắc xin thủy đậu khi đạt 9 tháng tuổi để bảo vệ trẻ khỏi bệnh thủy đậu và zona trong tương lai. Hiện nay, các vắc xin phòng bệnh thủy đậu dành cho trẻ em từ 9 tháng tuổi và người lớn đã có sẵn tại VNVC, đảm bảo vắc xin chính hãng, chất lượng cao cùng dịch vụ tiêm chủng chuyên nghiệp, an toàn.

Tên vắc xin	Đối tượng	Lịch tiêm	Đăng ký tiêm
Varilrix (Bỉ)	Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn chưa có miễn dịch.	Trẻ từ 09 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1. Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.
Varivax (Mỹ)	Đối tượng từ 12 tháng tuổi trở lên.	Trẻ từ 12 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1 (ưu tiên) hoặc hẹn mũi 2 lúc 4-6 tuổi. Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 02 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 01 tháng.
Varicella (Hàn Quốc)
ProQuad (Mỹ)	Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn.	Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1

Bên cạnh việc tiêm vắc xin cho phụ nữ trước khi mang thai, để ngăn ngừa tình trạng trẻ sơ sinh bị giời leo, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Hạn chế tiếp xúc: Hạn chế cho trẻ sơ sinh tiếp xúc với những người đang mắc thủy đậu hoặc zona thần kinh.
• Vệ sinh sạch sẽ: Giữ vệ sinh cho trẻ, đặc biệt là vùng da, để tránh nhiễm trùng.
• Chế độ dinh dưỡng: Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng cho cả mẹ và bé để tăng cường sức đề kháng.
• Nghỉ ngơi hợp lý: Đảm bảo giấc ngủ đủ giấc cho trẻ để tăng cường hệ miễn dịch.

Trẻ sơ sinh bị giời leo có thể gặp phải những nguy cơ nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, với sự chăm sóc đúng cách và tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ, trẻ hoàn toàn có thể hồi phục mà không gặp phải biến chứng nguy hiểm. Việc phòng ngừa bệnh giời leo thông qua tiêm phòng trước khi mang thai và bảo vệ trẻ khỏi tiếp xúc với nguồn lây nhiễm là rất quan trọng. Nếu trẻ sơ sinh gặp phải dấu hiệu của bệnh giời leo, bố mẹ cần nhanh chóng đưa bé đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị đúng cách.