Vắc xin có thể gây ra tự kỷ không? [Giải đáp khoa học]

Việt Nam đang có hơn 40 loại vắc xin phòng gần 50 bệnh truyền nhiễm, vắc xin giúp bảo vệ sức khỏe cho hàng tỷ trẻ em và người lớn trên toàn thế giới, chặn đứng nhiều đại dịch trong lịch sử nhân loại. Mặc dù vậy, hiện nay vẫn còn nhiều quan niệm sai lầm, băn khoăn cho rằng “vắc xin có gây ra tự kỷ không”?

Các thông tin lệch lạc này vô cùng nguy hiểm khi khiến cho nhiều người hoang mang lo lắng từ chối vắc xin, không tiêm vắc xin, dẫn đến không được thụ hưởng giá trị của vắc xin, từ đó gây ra nhiều kết quả rất đau lòng. Vậy vắc xin có thể gây ra tự kỷ không? Giải đáp khoa học sẽ được cập nhật trong bài viết dưới đây.

Bài viết được tư vấn bởi BS Phạm Văn Phú - Quản lý Y khoa vùng 3 Đông Nam Bộ, Hệ thống tiêm chủng VNVC chia sẻ: “Hàng loạt nghiên cứu đã được tiến hành, tất cả đều chỉ ra rằng không có mối liên hệ giữa vắc xin và tự kỷ. Các chuyên gia và nhiều tổ chức uy tín về vắc xin và bệnh truyền nhiễm trên thế giới cũng khẳng định, vắc xin không chỉ bảo vệ người được tiêm chủng khỏi nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mà còn bảo vệ những người xung quanh bằng cách tạo ra miễn dịch cộng đồng, ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Chính vì vậy, việc tiêm vắc xin là vô cùng quan trọng.”

Vì sao có câu hỏi “vắc xin có gây tự kỷ không”?

Tại Việt Nam hiện nay, câu hỏi vắc xin có thể gây ra tự kỷ không? luôn gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng, mặc dù nghiên cứu này đã được các tổ chức y tế uy tín hàng đầu thế giới bác bỏ nhưng hậu quả của nó vẫn kéo dài đến ngày nay. Vậy vì sao lại có câu hỏi này?

Sự kiện khởi đầu từ các báo cáo y khoa được cho là xuyên tạc sự thật được đăng tải vào năm 1974 và 1998. Trong đó, báo cáo của bác sĩ Andrew Wakefield vào năm 1998 đã gây ra vụ bê bối lớn nhất trong lịch sử y khoa, người nghiên cứu đã bị tước thẻ hành nghề ở Anh (quê hương của Andrew Wakefield) và cấm hoạt động trên toàn thế giới.

Năm 1998, Andrew Wakefield và các cộng sự đã có bài đăng tải trên tạp chí y khoa The Lancet gợi ý rằng vắc xin phòng Sởi - Quai bị - Rubella (MMR) gây ra tự kỷ ở trẻ em. Tháng 2/2010, Lancet đã gỡ bỏ nội dung này vì thông tin sai sự thật, Andrew Wakefield và các cộng sự phải đối diện với 1 vụ kiện về “vi phạm lợi ích tài chính".

Chỉ với một thông tin không chính thống được đăng tải mang tính gợi ý về sự liên quan giữa vắc xin và tự kỷ đã gây ra những hậu quả vô cùng tồi tệ về sau. Các nhà khoa học đã mất rất nhiều thời gian và tiền bạc để bác bỏ kết quả của một bài báo nhỏ trên tạp chí Lancet và vạch trần sự gian lận khoa học.

Vì các nghiên cứu này mà rất nhiều phụ huynh sợ hãi từ chối tiêm phòng vắc xin sởi, quai bị, rubella cho con, dẫn đến sự quay trở lại của bệnh sởi ở nhiều nước mà vốn dĩ trước đây bệnh sởi đã được thanh toán. Sau khi kết quả nghiên cứu của bác sĩ Wakefield được công bố, các nước tại châu Âu, châu Mỹ và cả Châu Á liên tục ghi nhận các đợt bùng phát bệnh sởi.

 Theo một báo cáo tại Anh, có đến gần 50% phụ huynh có con nhỏ đã đọc được thông tin vaccine gây tự kỷ trên mạng xã hội, khiến nhiều người lo lắng, trăn trở rằng liệu vắc xin có gây tự kỷ cho con không.

Cùng tìm hiểu 2 khái niệm: Tự kỷ và vắc xin

Trước khi trả lời câu hỏi vắc xin có thể gây ra tự kỷ không? thì chúng ta nên tìm hiểu cơ bả về 2 vấn đề đó là tự kỷ và vắc xin.

1. Tự kỷ là gì?

Tự kỷ (Autism) là một rối loạn phát triển thần kinh đặc trưng bởi sự giao tiếp và tương tác xã hội kém, các hành vi lặp đi lặp lại và rập khuôn. Triệu chứng đã bắt đầu từ thời thơ ấu và phát triển dần theo thời gian nếu không được chữa trị kịp thời. (1)

Tự kỷ được chia thành 2 loại là:

• Tự kỷ bẩm sinh: Dạng tự kỷ phát triển từ khi trẻ mới sinh ra cho đến giai đoạn 3 tuổi. Biểu hiện đặc trưng dễ nhận biết là trẻ chậm phát triển.
• Tự kỷ không điển hình: Trẻ vẫn phát triển bình thường trong giai đoạn từ 12-30 tháng tuổi. Sau đó, trẻ đột nhiên không phát triển nữa hoặc mất hết những khả năng mà trẻ đã học được trong quá trình trưởng thành.

2. Vắc xin là gì?

Vắc xin là chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh hoặc vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên giống vi sinh vật gây bệnh, đã được bào chế nhằm đảm bảo độ an toàn cần thiết. Khi đưa vào cơ thể, vắc xin kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể chống lại virus, vi khuẩn gây bệnh.

Tất cả thành phần có trong vắc xin đều đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cho vắc xin hoạt động hiệu quả, an toàn. Các thành phần cơ bản trong vắc xin bao gồm:

• Kháng nguyên: Là một dạng virus, vi khuẩn đã bị tiêu diệt hoặc làm giảm độc lực giúp huấn luyện hệ miễn dịch nhận biết, chống lại bệnh.
• Chất bổ trợ: Tăng cường phản ứng miễn dịch, giúp vắc xin phát huy tối đa hiệu quả.
• Chất bảo quản: Đảm bảo chất lượng vắc xin và an toàn cho người dùng.
• Chất ổn định: Bảo vệ vắc xin trong quá trình vận chuyển, bảo quản.

⇒ Tìm hiểu về vắc xin tại: Vắc xin là gì? tác dụng phòng bệnh của vắc xin

Vắc xin có thể gây ra tự kỷ không?

Vắc xin không gây ra tự kỷ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa vắc xin và tự kỷ, tất cả đã chứng minh lời đồn về vacxin gây tự kỷ là sai sự thật.

1. Nghiên cứu sai lầm năm 1974 và 1998

Báo cáo sai lệch năm 1974, 1998 về vắc xin gây tự kỷ tại Anh và Mỹ đã khiến hàng trăm trẻ em tử vong vì không chích ngừa.

• Nghiên cứu năm 1974

Năm 1974, tại Anh có một báo cáo về việc 22 trẻ tự kỷ, động kinh sau tiêm vắc xin ho gà. Thông tin này đã gây hoang mang trong cộng đồng, khiến tỷ lệ tiêm chủng ho gà ở Anh giảm mạnh ở những năm sau đó, từ 81% xuống 31%. Hậu quả là hơn 100.000 trẻ em mắc ho gà, 31 trường hợp tử vong sau đó.

Báo cáo này cũng đã làm giảm tỷ lệ tiêm chủng ho gà, tăng số ca tử vong do bệnh ho gà ở các nước Nhật Bản, Wales, Thụy Điển. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu sau này đã chỉ ra rằng, những trường này thật ra mắc hội chứng Dravet.

• Nghiên cứu năm 1998

Năm 1998, Andrew Wakefield và các cộng sự đã xuất bản bài báo trên tạp chí Lancet với giả thuyết là vắc xin sởi - quai bị - rubella (MMR) đã gây ra hàng loạt các vấn đề về sức khỏe như viêm ruột, xâm nhập vào máu các protein có hại cho não, phát triển tự kỷ. Để ủng hộ cho giả thuyết của mình, tiến sĩ Andrew Wakefield đã mô tả 12 đứa trẻ chậm phát triển - 8 đứa trẻ mắc tự kỷ. Tất cả những đứa trẻ này đều có vấn đề về đường ruột, phát triển tự kỷ trong 1 tháng sau khi được tiêm vắc xin sởi, quai bị và rubella (MMR).

Ngay lập tức, tỷ lệ tiêm chủng vắc xin sởi - quai bị - rubella (MMR) giảm, dịch bệnh bùng phát tại Anh. Nhiều nghiên cứu khác đã được tiến hành sau đó, đi đến kết luận là không có muối liên quan nào giữa tự kỷ và vắc xin MMR. Nghiên cứu này sau đó đã được rút lại. Sau 12 năm, bài báo bị rút khỏi tạp chí. Tác giả sau đó cũng bị kết tội là gian lận dữ liệu, có xung đột lợi ích khi đăng tải thông tin.

⇒ Ngoài ra, bạn có thể đọc thêm: Cơ chế hoạt động của vắc xin khi được tiêm vào cơ thể người

2. Các cuộc nghiên cứu quy mô lớn sau đó

Để củng cố câu trả lời cho câu hỏi vắc xin có thể gây ra tự kỷ không? Hãy xem thêm các nghiên cứu sau:

• Nghiên cứu của CDC 2013

Một nghiên cứu của CDC được công bố vào năm 2013 cho thấy vắc xin không gây ra tự kỷ. Nghiên cứu tập trung vào số lượng kháng nguyên được sản sinh. Kết quả cho thấy, tổng lượng kháng nguyên từ vắc xin nhận được là như nhau giữa trẻ em mắc tự kỷ và trẻ em không mắc tự kỷ, không có sự bất thường.

Kể từ 2013, tiếp tục có thêm 9 nghiên cứu được CDC thực hiện hoặc tài trợ đều không tìm thấy mối liên hệ nào giữa vắc xin chứa thimerosal và và tự kỷ ở trẻ. Đồng thời, nghiên cứu cũng không tìm thấy mối liên hệ giữa vắc xin sởi - quai bị - rubella (MMR) với tự kỷ ở trẻ em như thông tin ở một vài báo cáo sai lệch trước đó.

• Nghiên cứu của Đại học Aarhus ở Đan Mạch năm 2015

Đây là nghiên cứu mới nhất được thực hiện bởi nhóm nhà nghiên cứu của Đại học Aarhus và Viện Statens Serum (Đan Mạch) trên 537.303 trẻ em sinh tại Đan Mạch năm 1999 đến ngày 31/12/2010, sau đó tiếp tục theo dõi cho đến khi trẻ được 1 tuổi cho đến khi nghiên cứu được hoàn thành vào năm 2015.

Quá trình nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ hệ thống theo dõi bệnh tật quốc gia. Thông qua đó, các nhà nghiên cứu có thể so sánh giữa trẻ được tiêm vắc xin và không tiêm vắc xin. Kết quả cho thấy, nguy cơ tự kỷ ở trẻ tiêm vắc xin MMR phòng sởi - quai bị - rubella không cao hơn trẻ không tiêm vắc xin. Nhóm nghiên cứu kết luận, vắc xin không làm tăng nguy cơ gây tự kỷ, không gây ra tự kỷ ở trẻ và không có liên quan đến các trường hợp tự kỷ sau tiêm vắc xin.

• Nghiên cứu của WHO năm 2019

WHO và các tổ chức y tế toàn cầu khác đã dựa trên nhiều nghiên cứu quy mô lớn để khẳng định rằng không có mối liên kết giữa vắc xin và tự kỷ. Những nghiên cứu này bao gồm việc phân tích dữ liệu từ hàng triệu trẻ em trên nhiều quốc gia và đã được công bố trong các tạp chí y khoa uy tín.

Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu phủ nhận thông tin vắc xin gây ra tự kỷ là sai sự thật, nhiều nhà hoạt động chống vắc xin vẫn sử dụng nguồn thông tin này để tuyên truyền, làm dấy lên phong trào anti vắc xin, dẫn đến việc nhiều phụ huynh từ chối tiêm vắc xin.

Để đối phó với thông tin sai lệch, WHO và các đối tác đã nỗ lực cung cấp thông tin dựa trên bằng chứng, thực hiện các chiến dịch giáo dục sức khỏe công cộng nhằm tăng cường nhận thức và sự tin tưởng vào vắc xin. Năm 2019, khi phong trào anti vắc xin “nở rộ”, tỷ lệ tiêm vắc xin giảm và nguy cơ bùng phát dịch sởi ở nhiều quốc gia, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phải liệt kê đây là một trong những nguy cơ lớn nhất gây ảnh hưởng đến sức khỏe toàn cầu.

3. Kết luận của “vụ kiện Omnibus Autism” năm 2009

Năm 2002, với sự tham vấn của Ban chỉ đạo Nguyên đơn, vụ kiện về Omnibus Autism được lập ra để kiểm tra thử nghiệm đưa ra một hoặc nhiều tuyên bố về mối liên hệ giữa vắc xin và tự kỷ. Các chuyên gia đặc biệt đã đồng ý kiểm tra 3 trường hợp thử nghiệm để xác định xem có đủ bằng chứng về mối liên hệ giữa vắc xin và tự kỷ không.

Năm 2009, họ đã đưa ra quyết định của mình. Vụ kiện Omnibus Autism đi vào hồi kết. Các chuyên gia đặc biệt đã ra phán quyết gây chấn động rằng không có bằng chứng đáng tin cậy cho thấy vắc xin chứa thimerosal có thể gây tự kỷ.

⇒ Xem thêm: Vắc xin có gây ra bệnh ung thư không?

Một số câu hỏi khác về tự kỷ và vắc xin

1. Bé tiêm nhiều vắc xin có mắc tự kỷ không?

Các chuyên gia khẳng định, tiêm kết hợp nhiều mũi vắc xin trong cùng một lần chỉ có lợi chứ không gây ra bất cứ nguy cơ bất lợi nào. Bé tiêm nhiều liều vắc xin không mắc tự kỷ.

2. Thành phần có trong vắc xin có thể gây tự kỷ không?

Thành phần có trong vắc xin không gây tự kỷ. Các thành phần khác trong vắc xin, như adjuvants (chất kích thích hệ miễn dịch) và các protein hoặc vi khuẩn bất hoạt đều được nghiên cứu kỹ lưỡng về tính an toàn và hiệu quả. Không có nghiên cứu nào chứng minh rằng các thành phần này gây ra  tự kỷ.

Mỗi loại vắc xin ra đời đều thông qua nhiều bước nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng và đánh giá, giám sát bởi nhiều tổ chức uy tín để cải thiện chất lượng vắc xin. Chính vì vậy, các thành phần có trong vắc xin là an toàn.

3. Tự kỷ có nằm trong nhóm tác dụng phụ nghiêm trọng của vắc xin không?

Không, tự kỷ không nằm trong nhóm tác dụng phụ của vắc xin. Các tổ chức y tế và khoa học uy tín toàn cầu, bao gồm Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) đều khẳng định rằng vắc xin là an toàn và không gây ra tự kỷ. Các tổ chức y tế cũng khuyến khích việc tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em theo lịch trình tiêm chủng được khuyến nghị như một phần quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe công cộng và phòng ngừa bệnh tật.

Vì vậy, tự kỷ không phải là tác dụng phụ của vắc xin và việc tiêm chủng vẫn là biện pháp y tế quan trọng nhất để bảo vệ trẻ em khỏi bệnh tật.

⇒ Xem thêm: Tác dụng phụ của vắc xin từng loại từ nhẹ đến nặng và cách hạn chế

Bố mẹ hãy chọn lọc thông tin để bảo vệ tương lai cho con

Chính phong trào anti vắc xin lan truyền đã phá vỡ hệ miễn dịch cộng đồng, khiến những căn bệnh tưởng chừng đã bị “xóa sổ” quay trở lại và bùng phát nhanh thành đại dịch. Minh chứng rõ ràng nhất là dịch sởi tại Mỹ và tại Châu Âu năm 2018 vì thông tin liên quan đến tự kỷ, đưa các quốc gia này quay trở lại “kỷ nguyên đen tối” của bệnh tật, dẫn đến hệ quả đau lòng về số lượng trẻ mắc bệnh và tử vong.

Trước những hệ lụy khôn lường đối với sức khỏe, bố mẹ cần chọn lọc thông tin kỹ càng, theo dõi những trang tin tức uy tín, đáng tin cậy để không chỉ trẻ em mà chính người lớn cũng có cơ hội tiếp cận gần hơn với vắc xin, phòng ngừa nhiều dịch bệnh nguy hiểm. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới WHO, tiêm chủng giúp 2-3 triệu người thoát khỏi tử vong, đa phần là trẻ em.

⇒ Phụ huynh có thể xem thêm: Lịch tiêm chủng cho bé theo từng tháng tuổi đầy đủ và mới nhất

Kết luận 

Vấn đề vắc xin có thể gây ra tự kỷ không đã được giải đáp chi tiết trong bài viết dưới sự tư vấn y khoa của chuyên gia trong lĩnh vực tiêm chủng BS Phạm Văn Phú, Quản Lý Y khoa vùng 3 - Đông Nam Bộ, Hệ thống tiêm chủng VNVC.

Theo đó, lời đồn về vắc xin gây tự kỷ là sai sự thật, không có căn cứ khoa học. Vì thế, phụ huynh nên tỉnh táo, chọn lọc thông tin khoa học đúng đắn để có thêm nhiều kiến thức hữu ích, đặc biệt là tin tưởng cho con tiêm chủng đầy đủ, bảo vệ con trẻ trước bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bảo vệ tương lai và sự phát triển của con.