Viêm gan do Salmonella: Mối hiểm họa nhiều người khó tin

Không chỉ gây tiêu chảy, nhiễm khuẩn Salmonella còn có thể tấn công gan, dẫn đến viêm gan cấp, vàng da, men gan tăng cao và rối loạn chức năng gan, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch hoặc mắc bệnh mạn tính. Các bác sĩ cảnh báo, tình trạng viêm gan do Salmonella ngày càng được ghi nhận nhiều hơn, đòi hỏi nhận diện sớm và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.

Viêm gan do Salmonella là gì?

Viêm gan do Salmonella, hay còn gọi là viêm gan thương hàn, là một biến chứng hiếm gặp của nhiễm trùng do vi khuẩn Salmonella, đặc biệt là Salmonella typhi - tác nhân gây bệnh sốt thương hàn.

Bệnh xảy ra khi vi khuẩn ảnh hưởng đến chức năng gan, gây ra các triệu chứng tương tự như viêm gan virus cấp tính, bao gồm vàng da, sốt cao và tăng men gan. Mặc dù không phổ biến, tình trạng này có thể gây nguy hiểm nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Tỷ lệ xuất hiện dao động từ dưới 1 - 26% ở bệnh nhân sốt thương hàn, nhưng có thể dẫn đến tỷ lệ tử vong cao nếu không được can thiệp y tế kịp thời và đúng cách. Việc nhận biết sớm tình trạng này là rất quan trọng, đặc biệt ở các khu vực nhiệt đới, nơi bệnh sốt thương hàn và các bệnh lý gây vàng da khác như viêm gan virus hay sốt rét thường bị nhầm lẫn. (1)

Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây bệnh

Bệnh chủ yếu do vi khuẩn Salmonella typhi gây ra, lây truyền qua đường tiêu hóa, thường thông qua thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm khuẩn. Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, bao gồm gan.

Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng nhiễm Salmonella và tiến triển thành viêm gan do Salmonella bao gồm:

• Suy giảm miễn dịch: Bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS, người nhận ghép tạng, người đang điều trị hóa trị hoặc sử dụng corticosteroid kéo dài có nguy cơ cao bị nhiễm khuẩn huyết do Salmonella và tiến triển thành bệnh lý tại gan.
• Sử dụng thuốc kháng acid: Việc giảm độ acid dạ dày có thể làm tăng khả năng sống sót của vi khuẩn Salmonella khi đi qua hệ tiêu hóa.
• Trẻ em và người cao tuổi: Những nhóm tuổi này có hệ thống miễn dịch yếu hơn hoặc chưa hoàn thiện, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng.
• Tiếp xúc nghề nghiệp hoặc môi trường: Làm việc trong ngành chăn nuôi, chế biến thực phẩm, hoặc du lịch đến các khu vực có vệ sinh kém. (2) (3)

Khi vi khuẩn Salmonella xâm nhập vào máu và đến gan, gan có thể trở thành một ổ nhiễm trùng, dẫn đến viêm, hoại tử tế bào gan và trong trường hợp nặng, hình thành áp xe.

Dấu hiệu khi bị viêm gan do Salmonella

Nhận biết các dấu hiệu của viêm gan do Salmonella là yếu tố quan trọng để chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bệnh thường tiến triển từ các triệu chứng chung của nhiễm Salmonella đến các biểu hiện đặc trưng liên quan đến tổn thương gan, đòi hỏi sự chú ý đặc biệt từ cả bệnh nhân và nhân viên y tế.

1. Triệu chứng chung của nhiễm Salmonella

Nhiễm Salmonella, đặc biệt là sốt thương hàn, thường khởi phát với các triệu chứng toàn thân không đặc hiệu, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng khác như sốt rét hoặc nhiễm virus. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Sốt.
• Mệt mỏi, chán ăn.
• Đau bụng, kèm buồn nôn hoặc nôn.
• Phát ban da.
• Táo bón hoặc tiêu chảy…

Những triệu chứng này có thể kéo dài từ vài ngày đến 1 tuần nếu không được điều trị, và trong một số trường hợp, bệnh tiến triển nặng hơn với các biến chứng như viêm gan do Salmonella.

2. Dấu hiệu đặc trưng của viêm gan do Salmonella

Viêm gan do Salmonella được đặc trưng bởi sự xuất hiện của các triệu chứng liên quan đến tổn thương gan, bao gồm:

• Vàng da và vàng mắt: Đây là dấu hiệu cổ điển của rối loạn chức năng gan, do tăng bilirubin trong máu.
• Đau hạ sườn phải: Cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng bụng trên bên phải, nơi gan tọa lạc, có thể là dấu hiệu của viêm gan.
• Gan to và lách to: Gan và/hoặc lách sưng to, có thể được phát hiện qua thăm khám lâm sàng.
• Tăng men gan: Kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ men gan (AST và ALT) tăng cao bất thường.
• Nhịp tim chậm tương đối (relative bradycardia): Nhịp tim không tăng tương xứng với mức độ sốt, là một dấu hiệu gợi ý sốt thương hàn.

Việc đánh giá lâm sàng kỹ lưỡng kết hợp với các xét nghiệm chức năng gan và chẩn đoán hình ảnh là rất cần thiết để xác định chính xác tình trạng và phân biệt với các nguyên nhân khác gây viêm gan.

Viêm gan do Salmonella có nguy hiểm không? Các biến chứng có thể gặp phải

Viêm gan do Salmonella, mặc dù hiếm gặp, nhưng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các biến chứng bao gồm:

• Suy gan cấp: Mặc dù hiếm, tổn thương gan nghiêm trọng có thể dẫn đến suy giảm chức năng gan, gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Nhiễm trùng huyết: Vi khuẩn Salmonella có thể lan vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân.
• Tắc mật: Một số trường hợp hiếm ghi nhận tình trạng cholestasis (tắc mật) do nhiễm Salmonella, dẫn đến vàng da kéo dài.
• Tổn thương đa cơ quan: Vi khuẩn có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như ruột, tụy, khớp, làm phức tạp thêm tình trạng bệnh.

Chẩn đoán viêm gan do Salmonella

Chẩn đoán viêm gan do Salmonella đòi hỏi sự kết hợp của bằng chứng lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa và vi sinh để xác định cả tổn thương gan và tác nhân gây bệnh:

• Tiền sử và khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tìm kiếm các triệu chứng nghi ngờ nhiễm Salmonella (sốt, tiêu chảy, đau bụng) và các dấu hiệu của rối loạn chức năng gan (vàng da) cùng tiền sử du lịch, tiêu thụ thực phẩm không an toàn,...
• Siêu âm bụng: Phương pháp chẩn đoán hình ảnh này giúp đánh giá cấu trúc gan.
• Xét nghiệm chức năng gan: Viêm gan do Salmonella thường gây tăng men gan (AST và ALT).
• Xét nghiệm công thức máu: Thường thấy giảm bạch cầu (leukopenia) hoặc bạch cầu bình thường/tăng nhẹ, có thể có thiếu máu.
• Cấy máu: Để xác định sự hiện diện của vi khuẩn Salmonella trong máu.
• Cấy phân: Giúp xác định nhiễm Salmonella ở đường ruột

Điều trị viêm gan do Salmonella

Điều trị thường tập trung vào việc tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh bằng kháng sinh và áp dụng các biện pháp hỗ trợ chức năng gan, xử lý các biến chứng liên quan.

1. Sử dụng kháng sinh

Đối với nhiễm Salmonella nặng hoặc có biến chứng như viêm gan do Salmonella, cần sử dụng kháng sinh:

• Fluoroquinolones: Là lựa chọn ưu tiên cho nhiều trường hợp nhiễm Salmonella ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
• Cephalosporin: Thường được dùng để kiểm soát tình trạng nhiễm trùng Salmonella khi vi khuẩn có dấu hiệu kháng thuốc.

2. Điều trị hỗ trợ

• Bù dịch và điện giải: Bệnh nhân thường bị mất nước do sốt, nôn mửa hoặc tiêu chảy, cần được bù dịch qua đường uống hoặc truyền tĩnh mạch.
• Theo dõi sát: Bệnh nhân cần được theo dõi các dấu hiệu của suy gan hoặc nhiễm trùng huyết.

3. Chăm sóc tại nhà

Sau khi xuất viện, bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt liệu trình kháng sinh được chỉ định. Chăm sóc tại nhà bao gồm chế độ dinh dưỡng dễ tiêu hóa, giàu calo và protein để hỗ trợ phục hồi chức năng gan, tránh rượu bia và các chất có hại cho gan. Tái khám định kỳ để kiểm tra chức năng gan và đảm bảo không còn tình trạng mang mầm bệnh.

Cách phòng ngừa viêm gan do Salmonella

Phòng ngừa viêm gan do Salmonella chủ yếu là phòng ngừa nhiễm Salmonella ngay từ đầu, thông qua các biện pháp vệ sinh cá nhân, an toàn thực phẩm và tiêm chủng.

1. An toàn thực phẩm

• Nấu chín kỹ thực phẩm: Đảm bảo thịt gia cầm, thịt bò, trứng và hải sản được nấu chín hoàn toàn. Nhiệt độ bên trong thực phẩm cần đạt mức an toàn để tiêu diệt vi khuẩn Salmonella.
• Tránh ô nhiễm chéo: Không để thực phẩm sống (thịt, gia cầm) tiếp xúc với thực phẩm đã nấu chín hoặc thực phẩm ăn liền. Sử dụng thớt, dao và dụng cụ riêng biệt cho thực phẩm sống và thực phẩm đã chế biến.

2. Vệ sinh cá nhân và môi trường

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn hoặc chuẩn bị thức ăn, sau khi đi vệ sinh, và sau khi tiếp xúc với động vật.
• Vệ sinh khu vực chế biến thực phẩm: Làm sạch và khử trùng bề mặt bếp, dụng cụ nhà bếp sau khi sử dụng, đặc biệt là sau khi xử lý thịt sống.
• Thận trọng khi tiếp xúc với động vật: Rửa tay ngay sau khi tiếp xúc với bò sát, gia cầm, gà con hoặc các vật nuôi có thể mang Salmonella.

3. Tiêm chủng và các biện pháp khác

• Tiêm vắc xin thương hàn: Đối với những người du lịch đến khu vực có dịch thương hàn hoặc có nguy cơ phơi nhiễm cao với S. typhi, tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa quan trọng. Vắc xin giúp ngăn ngừa thương hàn, từ đó giảm nguy cơ biến chứng viêm gan do Salmonella do chủng này gây ra.

Tại Việt Nam, hiện đang cấp phép và lưu hành phổ biến 2 loại vắc xin phòng bệnh do vi khuẩn thương hàn (Salmonella) gây ra, bao gồm:

• Kiểm soát nguồn lây: Phát hiện và điều trị người mang mầm bệnh Salmonella mạn tính, đặc biệt là những người làm việc trong ngành thực phẩm.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Duy trì lối sống lành mạnh, dinh dưỡng cân bằng để tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giảm nguy cơ tiến triển thành nhiễm khuẩn huyết và viêm gan do Salmonella khi bị nhiễm Salmonella.

Việc chủ động áp dụng và phối hợp thực hiện một cách khoa học các biện pháp này là chìa khóa để giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nghiêm trọng như viêm gan do Salmonella.

Viêm gan do Salmonella là một biến chứng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc hiểu biết về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa viêm gan do Salmonella không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần giảm thiểu gánh nặng bệnh tật ở các khu vực nhiệt đới.