Viêm gan ở trẻ em: Những kiến thức cha mẹ cần nắm rõ

Viêm gan ở trẻ em là tình trạng gan bị viêm do virus hoặc các nguyên nhân khác, có thể gây ra các triệu chứng như vàng da, vàng mắt, mệt mỏi, chán ăn, đau bụng… Tình trạng này nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng như xơ gan, suy gan, ảnh hưởng đến sức khỏe và đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng của trẻ.

Viêm gan ở trẻ em là gì?

Viêm gan ở trẻ em là tình trạng gan bị viêm, tổn thương do nhiều nguyên nhân khác nhau, phổ biến nhất là do virus viêm gan, vi khuẩn, độc tố hoặc do rối loạn miễn dịch. Bệnh có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hoạt động và chức năng của gan.

Bệnh được chia thành hai dạng chính bao gồm (2):

• Viêm gan cấp tính: Xảy ra trong thời gian ngắn (dưới 6 tháng), đặc trưng bởi tình trạng rối loạn tiểu thùy gan và hoại tử tế bào gan mức độ khác nhau. Nguyên nhân thường do nhiễm virus, bệnh tự miễn hoặc tác dụng phụ của thuốc.
• Viêm gan mạn tính: Là tình trạng viêm và tổn thương gan kéo dài, với men gan tăng cao trên 6 tháng. Nếu không được điều trị, bệnh có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan.

⇒ Tham khảo thêm: Viêm gan cấp ở trẻ em

Gan nằm ở phần trên bên phải của khoang bụng, bên dưới cơ hoành, trên dạ dày, thận phải và ruột. Có hình dạng giống hình nón, gan là cơ quan có màu nâu đỏ sẫm, nặng khoảng 3 pound (khoảng 1,3kg) (3). Gan đảm nhận hàng trăm chức năng như làm sạch độc tố ra khỏi máu, loại bỏ các tế bào hồng cầu cũ, tạo ra mật, chuyển hóa protein, carbohydrate và chất béo, sản xuất các chất giúp máu đông, điều chỉnh lượng máu trong cơ thể, lưu trữ glycogen…

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan ở trẻ

Viêm gan ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Trẻ có thể mắc bệnh do tiếp xúc trực tiếp với virus gây bệnh hoặc do mắc một số bệnh tự miễn, do rối loạn chuyển hóa… Cụ thể:

• Viêm gan do virus: Có 5 loại virus viêm gan có thể gây bệnh ở trẻ em bao gồm type A, B, C, D, E. Trong đó, HAV là phổ biến nhất, sau là HBV.
• Viêm gan do virus khác: Bệnh cũng có thể do các loại virus khác gây ra như Cytomegalovirus, Virus Epstein-Barr, Herpes simplex, Varicella zoster, Enterovirus, Adenovirus, Parvovirus (4)…
• Các bệnh tự miễn như: viêm gan tự miễn, viêm đường mật nguyên phát, viêm đường mật xơ cứng nguyên phát.
• Bị viêm gan do thuốc: Do sử dụng thuốc quá liều hoặc sử dụng các loại thuốc có thành phần tổn thương gan như thuốc kháng sinh, thuốc chống co giật, thuốc kháng viêm không steroid (NSAID).
• Các nguyên nhân khác như rối loạn chuyển hóa hoặc di truyền…

Dấu hiệu nhận biết bệnh viêm gan ở trẻ

Mỗi trẻ khi mắc viêm gan có thể có những dấu hiệu và biểu hiện khác nhau. Một số trẻ có thể không có triệu chứng nhận biết nào, khiến nhiều phụ huynh khó phát hiện ra con bị bệnh. Thông thường khi trẻ mắc căn bệnh này sẽ có các dấu hiệu điển hình sau:

• Vàng da hoặc vàng lòng trắng mắt;
• Sốt;
• Buồn nôn hoặc nôn;
• Mất cảm giác thèm ăn;
• Không cảm thấy khỏe;
• Đau hoặc khó chịu ở dạ dày;
• Tiêu chảy;
• Đau khớp;
• Đau nhức cơ bắp;
• Nổi mề đay đỏ ngứa trên da;
• Phân nhạt màu có thể có màu trắng, xám hoặc màu đất sét;
• Nước tiểu sẫm màu.

Trẻ có thể gặp phải biến chứng gì nếu mắc viêm gan?

Trẻ em mắc bệnh viêm gan có thể gặp phải nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Cụ thể (5):

• Xơ gan: Gan hình thành sẹo do tổn thương lặp đi lặp lại trong viêm gan mạn tính. Khi mô xơ thay thế mô gan khỏe mạnh, chức năng gan suy giảm nghiêm trọng.
• Ung thư gan: Ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) là loại phổ biến nhất. Khoảng một nửa trường hợp HCC có liên quan đến xơ gan do HBV và HCV.
• Suy gan: Xảy ra khi gan mất khả năng hoạt động. Viêm gan siêu vi cấp có thể gây suy gan cấp tính, còn tình trạng mạn tính và xơ gan có thể dẫn đến suy gan tiến triển.
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Do mô sẹo ở gan cản trở lưu thông máu, gây giãn tĩnh mạch thực quản, tăng nguy cơ xuất huyết tiêu hóa.

Phương pháp chẩn đoán viêm gan ở trẻ nhỏ

Chẩn đoán viêm gan ở trẻ em thường kết hợp nhiều phương pháp từ khám lâm sàng đến các xét nghiệm chuyên sâu để đưa ra kết luận chính xác và phác đồ điều trị phù hợp.

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng để tìm kiếm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh như vàng da, vàng mắt, sốt, mệt mỏi, đau bụng, buồn nôn, tình trạng phân và nước tiểu… Sau đó, sẽ hỏi về thời gian xuất hiện triệu chứng cũng như tiền sử bệnh của trẻ để đưa ra chẩn đoán phù hợp.

2. Xét nghiệm máu

Bác sĩ có thể yêu cầu trẻ thực hiện xét nghiệm máu để kiểm tra enzym gan, chức năng gan. Các xét nghiệm kháng thể và phản ứng chuỗi polymerase nhằm kiểm tra loại viêm gan. Đồng thời, kiểm tra công thức máu, xét nghiệm đông máu.

3. Chụp CT

Đây là kỹ thuật hình ảnh cho phép quan sát chi tiết cấu trúc bên trong cơ thể, bao gồm gan và các cơ quan xung quanh. So với X-quang thông thường, chụp CT cung cấp hình ảnh rõ nét hơn, giúp bác sĩ phát hiện tổn thương, khối u hay biến chứng ở gan.

4. Siêu âm

Siêu âm là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh chi tiết của gan và các cơ quan lân cận. Phương pháp này giúp bác sĩ kiểm tra kích thước gan, cấu trúc, và phát hiện các dấu hiệu của xơ gan, tổn thương hoặc các bất thường khác.

5. Chụp cộng hưởng từ

Phương pháp này sử dụng từ trường mạnh, sóng vô tuyến và máy tính để tạo ra hình ảnh chi tiết của gan cũng như các cơ quan xung quanh. MRI giúp bác sĩ đánh giá chính xác cấu trúc và những bất thường ở gan mà không gây bức xạ cho trẻ.

6. Sinh thiết gan

Đây là phương pháp lấy một mẫu mô gan nhỏ để quan sát dưới kính hiển vi. Sinh thiết cho phép bác sĩ xác định mức độ viêm, xơ hóa hoặc các tổn thương khác, từ đó hỗ trợ chẩn đoán và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Điều trị viêm gan ở trẻ em như thế nào?

Điều trị viêm gan ở trẻ em phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ tổn thương gan và tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ. Việc điều trị cần được thực hiện sớm, đúng phác đồ để hạn chế biến chứng nguy hiểm về lâu dài.

1. Nguyên tắc chung

Khi điều trị viêm gan cho trẻ em, cần lưu ý những nguyên tắc sau:

• Đảm bảo cho trẻ nghỉ ngơi hợp lý, xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối để hỗ trợ gan nhanh chóng hồi phục.
• Tránh tự ý dùng thuốc vì một số loại có thể gây thêm tổn thương gan.
• Điều trị cần cá thể hóa, dựa trên từng trường hợp cụ thể và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

2. Dùng thuốc kháng virus

Đối với viêm gan do HBV mãn tính hoặc HCV, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng virus như:

• Viêm gan B: Có thể sử dụng thuốc kháng virus được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt như interferon, tenofovir hoặc entecavir. (6)
• Viêm gan C: Để điều trị, bác sĩ có thể kê thuốc kháng virus tác dụng trực tiếp (DDA).

3. Điều trị triệu chứng và biến chứng

• Điều trị triệu chứng: Các triệu chứng như sốt, đau bụng, buồn nôn sẽ được kiểm soát bằng thuốc. Trẻ cũng cần được bổ sung dinh dưỡng để hỗ trợ chức năng gan.
• Điều trị biến chứng: Nếu trẻ gặp phải các biến chứng nặng như suy gan cấp, hôn mê gan hoặc xơ gan, trẻ sẽ cần được điều trị tại bệnh viện. Trong trường hợp nghiêm trọng nhất, ghép gan là phương pháp điều trị cuối cùng và hiệu quả nhất để cứu sống trẻ.

4. Theo dõi định kỳ

• Trẻ cần được tái khám theo lịch hẹn để kiểm tra chức năng gan, tải lượng virus (nếu có) và phát hiện sớm biến chứng.
• Siêu âm, xét nghiệm máu, thậm chí sinh thiết gan có thể được chỉ định định kỳ để đánh giá diễn tiến bệnh.

Làm sao phòng ngừa viêm gan cho trẻ?

Để phòng ngừa viêm gan cho trẻ, bố mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Tiêm vắc xin: Đây là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Tiêm vắc xin giúp cơ thể trẻ tạo ra kháng thể để chống lại virus viêm gan trước khi bị phơi nhiễm. Bố mẹ cần cho trẻ tiêm các loại vắc xin phòng bệnh như vắc xin viêm gan A, viêm gan B.
• Vệ sinh cá nhân sạch sẽ: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Đảm bảo an toàn thực phẩm: Cho trẻ ăn các loại thức ăn được nấu chín kỹ, uống nước đun sôi. Hạn chế để trẻ ăn đồ sống hoặc thức ăn đường phố không đảm bảo vệ sinh.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân: Tránh dùng chung bàn chải đánh răng, dao cạo râu hoặc dụng cụ cắt móng tay với người khác, đặc biệt là người trong gia đình có tiền sử mắc viêm gan B hoặc C.
• Dinh dưỡng hợp lý: Cung cấp chế độ ăn giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là thực phẩm tốt cho gan như rau xanh, hoa quả tươi. Hạn chế cho trẻ ăn thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ chế biến sẵn để giảm gánh nặng cho gan.
• Khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm bất thường về chức năng gan và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Viêm gan ở trẻ em nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, suy gan, ung thư gan, thậm chí tử vong. Do đó, khi trẻ có dấu hiệu bất thường như sốt, đau đầu, vàng da, vàng mắt, đi tiểu sẫm màu, phân màu bạc… cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để kiểm tra và điều trị kịp thời. Đặc biệt, nên cho trẻ tiêm vắc xin đầy đủ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa phù hợp để phòng ngừa bệnh.